II.ABDÜLHAMİD DÖNEMİ GENÇ SANCAĞINDA BİR EĞİTİM YUVASI ÖRNEĞİ: ARDUŞİN İPTİDAİ MEKTEBİ (BURHANİYE MEKTEBİ)
Öz
Eğitim, tarih boyunca bir ülkenin tekâmülü açısından en önemli konulardan biri olmuştur. Eğitim anlamında güçlü bir devlet birçok yönden gelişmiş demektir. Nitekim bu topraklar üzerinde güçlü bir egemenlik kuran ecdadımız eğitim sayesinde bunu gerçekleştirmiştir.
Osmanlı Devleti’nde, Kuruluş Dönemi’nden devletin yıkılışına kadar birçok eğitim kurumu açılmıştır. Açılan bu eğitim kurumlarından biri de sıbyan mektepleridir. İlk sıbyan mektepleri Fatih Sultan Mehmed’in hükümdarlığı döneminde teşekkül etmiştir. Başlangıçta geleneksel yöntemlerle eğitim veren bu kurumlar Sultan II. Abdülhamid Dönemi ile beraber yerini modern yöntemlerle eğitim veren iptidai mekteplerine bırakmıştır. Bu mektepler Sultan II. Abdülhamid’in etkili eğitim politikaları sayesinde ciddi bir değişim sürecine girmiştir.
Bu çalışmamızda bir belge okyanusu olarak bilinen Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi ve Bitlis Vilayet Salnameleri temel alınarak Genç Sancağı merkezinde bulunan Arduşin İptidai Mektebi’nin( Burhaniye Mektebi) açılışı, öğretmen kadrosu, öğrencileri, imtihan cetvelleri ve ders programı gibi birçok konuda bilgi vermeye çalıştık. Arşiv belgeleri ve Bitlis Vilayet salnameleri ışığında Sultan II. Abdülhamid’in eğitim konusuna verdiği önemi ve sınırlar dâhilindeki en ücra yerlere kadar eğitim sisteminin yayıldığını görmüş olduk.
Anahtar Kelimeler
ARDUŞİN İPTİDAİ MEKTEBİ, BURHANİYE MEKTEBİ, CUMHURBAŞKANLIĞI OSMANLI ARŞİVİ, EĞİTİM, SULTAN II.ABDÜLHAMİD
Kaynakça
- COA,İ.DH. nu:1248/97802.
- COA,MF.İBT. nu:128/60, 117/109.
- COA,MF.MKT. nu:165/10, 258/1, 470/22, 863/7.
- COA,ŞD. nu:1877/16.
- COA,Y.PRK.A. nu:4/88.
- ALTIN, H.(2008), “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), ss.271-283.
- ARSLAN, H.D.(2018), “Eğitim Yuvasının Temeli Sıbyan Mektepleri”, Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(26), ss.2562-2570.
- ATAN, F.(2020), Osmanlı Devleti İdari Yapılanmasında Genç Sancağı(XV-XIX. Yüzyıl), Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- BALTACI, C.(2004), “Osmanlılarda Mektep”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (29), ss. 6-7
- BAŞ, Y. (2011), “Çapakçur(Bingöl), Genç ve Kiğı Çevresinde Bayındırlık Çalışmaları(1866-1916)”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1(1), ss.117-138.
- BULUT, M., KALA, M.E., SALIK, N., NAR, M.(Ed.)(2019), Sultan II. Abdülhamid Dönemi, İZÜ Yayınları, no:26, Erkam Matbaası, İstanbul.
- ERASLAN, C. (2017)(Ed.), Objektiften Yansıyanlarla Sultan II. Abdülhamid Döneminde Eğitim, Üsküdar Belediyesi Yayınları, İstanbul.
- KODAMAN, B.(1991), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- OĞUL, M., DOĞAN, M. (2023), “Kamusu’l Alam’a Göre 19. Yüzyılda Bingöl İinin Beşeri ve Ekonomik Özellikleri”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(1), ss.81-89.
- PARMAKSIZ, E. (2008), II. Abdülhamid Dönemi(1876-1909) Eğitim Sistemi, Eğitim Yapıları ve Askeri Rüştiyeler, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul.
- Salname-i Vilayet-i Bitlis (H.1310, H.1317, H.1318).
- Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (H.1321).
- YAĞCI, S.B.(2024), 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İbtidai Mekteplerinin Eğitim Müfredatı ve Ders İçerikleri, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
- YAZIBAŞI, M.A. (2014), II. Meşrutiyet Dönemi Sıbyan/İbtidai ve Rüştiye Mekteplerinde Ahlak Eğitimi ve Öğretimi(1908-1918), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
AN EXAMPLE OF AN EDUCATIONAL INSTITUTION IN GENÇ SANJAK DURING THE REIGN OF ABDULHAMID II: THE ARDUŞİN PRIMARY SCHOOL (BURHANİYE SCHOOL)
Öz
Education has always been one of the most crucial aspects of a nation's development throughout history. A state that is strong in terms of education is considered to be advanced in many other aspects as well. Indeed, our ancestors, who established a powerful sovereignty over these lands, achieved this primarily through the strength of education.
Throughout the history of the Ottoman Empire, from its foundation to its collapse, numerous educational institutions were established. One of these institutions was the Sıbyan Mektepleri (elementary schools). The first sıbyan mektepleri were founded during the reign of Sultan Mehmed the Conqueror. Initially, these institutions employed traditional educational methods, but with the reign of Sultan Abdülhamid II, they gradually gave way to iptidai mektepleri (primary schools) that used more modern pedagogical techniques. These schools underwent a significant transformation due to Sultan Abdülhamid II’s effective educational policies.
In this study, based on the vast archive resources of the Ottoman Archives of the Presidency of the Republic of Turkey and the Bitlis Province yearbooks, we aim to provide information on several aspects of the Arduşin İptidai Mektebi (Burhaniye School), located in the center of Genç District. These aspects include its establishment, teaching staff, students, examination records, and curriculum. Through the archival documents and the Bitlis Province Yearbooks, , we observe Sultan Abdülhamid II's emphasis on education and how the educational system was extended to even the most remote areas within the empire's borders.
Anahtar Kelimeler
Arduşin primary school Burhaniye School The presidential Ottoman Archives İnstitution Reign Abdulhamid II
Kaynakça
- COA,İ.DH. nu:1248/97802.
- COA,MF.İBT. nu:128/60, 117/109.
- COA,MF.MKT. nu:165/10, 258/1, 470/22, 863/7.
- COA,ŞD. nu:1877/16.
- COA,Y.PRK.A. nu:4/88.
- ALTIN, H.(2008), “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), ss.271-283.
- ARSLAN, H.D.(2018), “Eğitim Yuvasının Temeli Sıbyan Mektepleri”, Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(26), ss.2562-2570.
- ATAN, F.(2020), Osmanlı Devleti İdari Yapılanmasında Genç Sancağı(XV-XIX. Yüzyıl), Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- BALTACI, C.(2004), “Osmanlılarda Mektep”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (29), ss. 6-7
- BAŞ, Y. (2011), “Çapakçur(Bingöl), Genç ve Kiğı Çevresinde Bayındırlık Çalışmaları(1866-1916)”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1(1), ss.117-138.
- BULUT, M., KALA, M.E., SALIK, N., NAR, M.(Ed.)(2019), Sultan II. Abdülhamid Dönemi, İZÜ Yayınları, no:26, Erkam Matbaası, İstanbul.
- ERASLAN, C. (2017)(Ed.), Objektiften Yansıyanlarla Sultan II. Abdülhamid Döneminde Eğitim, Üsküdar Belediyesi Yayınları, İstanbul.
- KODAMAN, B.(1991), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- OĞUL, M., DOĞAN, M. (2023), “Kamusu’l Alam’a Göre 19. Yüzyılda Bingöl İinin Beşeri ve Ekonomik Özellikleri”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(1), ss.81-89.
- PARMAKSIZ, E. (2008), II. Abdülhamid Dönemi(1876-1909) Eğitim Sistemi, Eğitim Yapıları ve Askeri Rüştiyeler, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul.
- Salname-i Vilayet-i Bitlis (H.1310, H.1317, H.1318).
- Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (H.1321).
- YAĞCI, S.B.(2024), 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İbtidai Mekteplerinin Eğitim Müfredatı ve Ders İçerikleri, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
- YAZIBAŞI, M.A. (2014), II. Meşrutiyet Dönemi Sıbyan/İbtidai ve Rüştiye Mekteplerinde Ahlak Eğitimi ve Öğretimi(1908-1918), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Eğitim Tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 18 Temmuz 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Haziran 2025 |
| Kabul Tarihi | 18 Temmuz 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1 |
