Öz
Arap dilinde herhangi bir cümlede iki temel öge müsned ve müsned ileyhtir. İsim cümlelerinde müsned ileyhin ma‘rife (belirli), müsnedin ise nekra (belirsiz) olması esastır. Ancak bazı cümle yapılarında müsned ileyh nekra olarak kullanılır. Bu çalışma, müsned ileyhin nekra olarak kullanımını dilbilim açıdan incelemektedir. Araştırmanın önemi, müsned ileyhin nekra kullanımını sadece dilbilgisi açısından değil, semantik ve pragmatik yönleriyle de incelemesinden kaynaklanmaktadır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada veri kaynakları klasik Arap şiiri ve Kur’an-ı Kerim’dir Toplanan veriler, dilbilimin sağladığı bakış açısıyla betimleyici analiz tekniği ile incelenmektedir.
Araştırma, müsned ileyhin nekra olarak kullanılmasının Arap dilinin ifade zenginliğine katkıda bulunan önemli bir dilbilgisi ve anlam aracı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu kullanımın çeşitli bağlamlardaki işlevi ve özelliklerinin tespiti, dilin hem yapı hem de anlam boyutlarına ışık tutmaktadır. Bu bağlamda müsned ileyhin nekra olarak kullanılmasının taklîl (azlık), teksîr (çokluk), tâ‘zîm (yüceltme) ve tahkîr (küçümseme/küçültme) gibi çeşitli anlamlara sahip olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abbas, Hasan. en-Nahvu’l-vâfî. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 1974.
- Akşit, Eyup. “Arap Dilinde Küçültme İsmi: Anlamsal Bir Yaklaşım”. ed. Raıhan Yusoph. Konya: Uluslararası Bilimler Akademisi Yayınları, 2023.
- Akşit, Eyup. Arap Dilinde Sözcüklerin Kategorileri. Ankara: Sonçağ, 2022.
- Â’kûb, İsa Ali. el-Mufassal fî ulûmi’l-belâgati’l-’Arabiyye el-meânî ve’l-beyân ve’l-bedî’. Halep: Halep Üniversitesi Yayını, 2015.
- Âmidî, Ebu’l-Hasan el-. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Abdurrezzak Afîfî. Beyrut: elMektebu’l-İslâmî, 1982.
- Brockelmann, Carl. Fıkhu’l-lugâti’s-Sâmiyye. çev. Ramazan Abdutevvâb. Riyad: Câmiatü’r-Riyâd, 1977.
- Esterabadî, Radî el-. Şerhur-Radî li-kâfiyeti’bni’l-Hâcib. thk. Yahya Beşîr Mısrî. 2 Cilt. Riyad: el-İdaretü’l- ‘Âmme li’s-sekâfe, 1996.
- Ezherî, Halid b. Abdullah el-. Şerhü’t-tasrîh ale’t-tavdîh. thk. Muhammed Bâsıl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
- Herevî, Ali b. Muhammed el-. el-Uzhiyye fî 'ilmi’l-hurûf. thk. Abdulmu’în el-Mellûhî. Şam: Mecma’u’l-Luğa el-‘Arabiyye, 1993.
- İbn ‘Akîl. Şerhu İbn ‘Akîl alâ elfiyye İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Kahire: Dârü’t-turâs, 1980.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed ‘Abdullah Cemâlüddîn. Muğni’l-lebîb ’an kutubi’le'arîb. thk. Mâzin el-Mubârek. Şam: Dâru’l-Fikr, 1985.
- İbn Ya‘îş, Ebü’l-Bekâ. Şerhü’l-mufassal li’z-Zemahşerî. thk. İmîl Bedî Ya‘kûb. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- İbnü’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûl fi’n-nahv. thk. Abdülhüseyin el-Fetlî. 3 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1996.
- Kaçar, Halil. “Arapçada Nekre (Belirsiz İsim) Kullanımların Semantik Boyutu (Tenkîr Üslûbu)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (Ocak 2014), 165-184.
- Karâfî, Bedrüddîn el-. el-İkdü’l-manzûm fî’l-husûs ve’l-umûm. thk. Ahmed el-Hatem Abdullah. Kahire: el-Mektebetü’l-Mekkiye, 1999.
- Kazvînî, Hatîb el-. el-Îzâh li telhîsi’l-miftâh. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, 2003.
- Kerimoğlu, Caner. Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim Göstergebilim ve Türkoloji Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2. Basım, 2014.
- Koç, Serkan. “Konu Sürekliliği ve Gönderim Yönetimi: Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin Anadilleri Üzerine Edimbilimsel Temelli Bir Çalışma”. Premium Sosyal Bilimler E-Dergisi 8/44 (Temmuz 2024), 948-962.
- Meydânî, Ebu’l-Fadl. Mecmau’l-emsâl. thk. Muhammet Muhyiddin Abdulhamit. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
- Minyevî, Ebu’l-Munzir el-. eş-Şerhu’l-kebîr li-muhtasari’l-usûl. Kahire: y.y, 2011.
- Özakpınar, Fatma Betül. Hanefî İctihad Usûlünde Itlak ve Takyid. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
- Saʽîdî, Abdülmüteâl es-. Bugyetü’l-îzâh li telhîsi’l-miftâh. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1999.
- Sekkâkî. Miftâhu’l-ulûm. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, 1987.
- Süleyman, Âmir. el-lügatu’l-Akkâdiyye: el-Bâbiliyye ve'l-Âşûriyye. Musul: Dâru İbni’lEsîr, 2005.
- Şahin, Osman. “İslam Hukuk Metodolojisinde Mutlak Ve Mukayyet”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 26 (2015), 11-37. Şâtıbî. el-Makâsıdü’ş-şâfiye. thk. Abdurrahman b. Süleyman. Mekke: Câmiatu Ümmi’lKurâ, 2007. Teftâzânî. el-Mutavval şerhu telhîsi miftâhi’l-ulûm. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000. Basım, ts. Yurttaş, Tahsin. “Marife Gelen Müsnedün İleyh Ve Müsnedin Semantik Boyutu (Ebû Ya‘kûb Es-Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ʿulûm Adlı Eseri Bağlamında)”. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi 8/1 (Haziran 2022), 461-487. Zerkeşî, Bedreddin. el-Bahrü’l-muhît. Kahire: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arap Dili ve Belagatı |
| Bölüm | Araştırma Yazıları |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 3 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 20 |
