Öz
Sufilerin kalplerine doğan ilham ve feyzleri kaleme aldıkları vâridât, Tasavvuf edebiyatının türlerinden biridir. Vâridâtların bir kısmı müridlerin çözemedikleri tasavvufî meselelere dair mürşidlerine yönelttikleri soruları, mürşidlerin kalplerine vârid olan ilhamlarla cevaplaması şeklinde zuhur etmiştir. Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb’in Vâridâtü’l-Habîb li-tenvîri’l-lebîb adlı eseri de Abdullah Muhammed Habîb Efendi’ye yöneltilen sorulara verilen cevapları kapsamaktadır. Farklı zaman ve mekanlarda gerçekleşen üç vâridden oluşan eserde Hz. Âdem ve Hz. Havvâ’dan başlayarak insanın yaratılışı, insan vücudunun teşekkülü, nefsin mahiyeti ve mertebeleri, ruh meselesi, kaza ve kader, isrâ ve miraç konuları yer almaktadır. Müellifin konuları pozitif bilim delilleriyle açıklamaya çalışması ve tasavvufî meseleleri bilimsel açıdan ele alması bu risâleyi diğer vâridâtlardan farklı kılmaktadır. Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb’in hayatı ve eserleri hakkında şimdiye kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu makalenin amacı, müellifi ve Vâridâtü’l-Habîb li-tenvîri’l-lebîb adlı eserini tanıtmak, vâridât türünde yazılmış bir eseri literatüre kazandırmaktır. Bu çalışmada Vâridâtü’l-Habîb li-tenvîri’l-lebîb’in genel özelliklerine değinilmiş ve muhtevası açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tasavvuf Vâridât Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb Abdullah Muhammed Habîb Efendi Vâridâtü’l-Habîb li-tenvîri’l-lebîb.
Kaynakça
- Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ. nşr. Abdülhamid b. Ahmed. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
- Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. nşr. Ebü’l-Muâtî en-Nûrî. 6 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kutub, 1998.
- Akçay, Mustafa. “Gazzâlî Düşüncesinde Ölüm ve Kabir Hayatı”. EKEV Akademi Dergisi 9/23 (Bahar 2005), 85-102.
- Aktepe, Orhan. “Kaza-Kader’in Mahiyeti ve Değişip Değişmemesi Problemi”. Kelam Araştırmaları 10/2 (2012), 69-90.
- Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. 3 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2006.
- Beyhakī, Ahmed b. Hüseyin. Şuabü’l-îmân. nşr. Muhammed Zağlûl. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410.
- Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Ta‘rîfât. nşr. İbrâhim el-Ebyârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405.
- Güllüce, Veysel. “Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerine İsnad Edilen Evrim Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu (11-16 Kasım 2011 Erzurum) Bildiriler. ed. Cengiz Gündoğdu. 219-227. Erzurum, 2012.
- Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb. el-Hey’etü’l-keşfiyye fî halli müşkilâti’l-beriyye. b.y., 1909.
- Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb. Külliyyâtü Hakâyık li-Muhammed Habîb. Mısır: Osmanlı Matbaası, 1908.
- Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb. Vâridâtü’l-Habîb li-tenvîri’l-lebîb. Kahire: Türk Matbaası, ts.
- Hemmâm b. Münebbih. Sahîfetü Hemmâm b. Münebbih. nşr. Ali Hasen Ali Abdülhamid. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1407.
- İbn İshâk. Kitâbü’s-siyer ve’l-megāzî. nşr. Süheyl Zekkâr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
- Karataş, İbrahim Ethem. “Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Marifetname’sinde Anasır-ı Erbaa (Dört Unsur) Görüşü”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 33 (Güz 2014), 104-122.
- Kārî, Ali el-. Mirkātü’l-mefâtîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.
- Kur’an-ı Kerim Açıklamalı Meali. çev. Hayrettin Karaman, Ali Özek, İbrahim Kâfi Dönmez, Mustafa Çağrıcı, Sadrettin Gümüş, Ali Turgut. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
- Kurtubî, Ahmed b. Ömer. el-Müfhim limâ eşkele min Telhîsi kitâbi Müslim. nşr. Ahmed Muhammed es-Seyyîd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1417.
- Kuşeyrî, Abdülkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. nşr. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
- Malik b. Enes. el-Muvatta’. nşr. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 8 Cilt. Abu Dabi: Müessesetü Zâyid b. Sultân, 2004.
- Münzirî, Abdülazîm. et-Tergîb ve’t-terhîb. nşr. Mustafa Amâre. 4 Cilt. Beyrut: y.y., 1968.
- Nevevî, Yahyâ b. Şeref. Muhtasaru Sahîhi Müslim. nşr. Abdülhamîd Muhammed ed-Dervîş. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 2010.
- Nîsâbûrî, Nizâmeddîn en-. Garâibü’l-Kur’ân ve regāibü’l-Furkân. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416.
- Senûsî, İbrâhîm b. İdrîs es-. en-Nûru’l-lâmi‘fî beyâni asli’l-câmi‘. çev. Hasan Şevkî b. Mehmed Hasîb. Lozan: b.y., 1909.
- Soyyiğit, İsmail. İbrâhim Hakkı Erzurûmî’de Nefs ve Kendini Bilmek. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
- Uçarol, Rifat. “Gazi Ahmed Muhtar Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/445-448. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
- Yavuz, Salih Sabri. “Manastırlı İsmâil Hakkı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/563-564. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Kalem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/243-245. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Yıldırım, Mustafa. Erzurum’lu İbrahim Hakkı’nın Varlık Anlayışı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1986.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tasavvuf |
| Bölüm | Araştırma Yazıları |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 7 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 20 |
