Araştırma Makalesi
RECEP TAYYİP ERDOĞAN CUMHURBAŞKANLIĞINDA TÜRKİYE’NİN STRATEJİK ÖZERKLİK POLİTİKASI VE TARİH-POLİTİK İLE DEĞER-POLİTİK GÜÇ UNSURLARI (2014-2024)
Öz
Türkiye’nin imparatorluk kaybı sonrasında ve bilhassa da Soğuk Savaş döneminde Batı ittifakı içerisinde
yer alması, dış politikada bir Batı hegemonyası üretmiş; bu, Türkiye’nin içindeki anti-demokratik vesayet
unsurlarıyla birlikte Türkiye’nin Batı ile uydu-müttefiklik ilişkisi çerçevesinde kalmasını beraberinde
getirmiştir. Türkiye’nin bu birbiriyle ilişkili iç ve dış vesayetle mücadele etmeye çalışan siyasi liderleri ve
hükûmetleri bulunsa da Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığı döneminde alınan mesafe, Türk dış politikasında
etkileri görülebilecek bir stratejik özerklik politikasına ve küresel statü arayışına giden bir değişim ortaya
çıkarmıştır. Türkiye’nin, kendisine yakın ve uzak pek çok bölgede daha çok kendisinden söz ettirmeye
başlayacak bir aktörleşme sürecinde, Erdoğan’ın dış politikadaki Batı hegemonyasıyla ve iç politikadaki
Batıcı vesayet biçimleriyle mücadelesinin etkisi bulunmaktadır. Bununla bağlantılı olarak da imparatorluk
devamı olmaya ve tarihe, kültüre, sembollere, değerlere yapılan güçlü vurgularla oluşturulmuş bir tarih-
politik ve değer-politik dış politika anlayışı bulunmaktadır. Bu çalışmada, 2014 yılında Cumhurbaşkanı
seçilmesiyle birlikte, Erdoğan liderliğindeki Türk dış politikasının dünyanın çeşitli yerlerine dönük uygulamaları
bir kavramsal çerçeveye oturtulmaya çalışılacak ve Türkiye’nin Batı hegemonyasına meydan
okumasından, stratejik özerkliğe kavuşmasından, küresel statü arayışına kadar Türk dış politikasındaki
değişimlerin temel dinamikleri tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Batı Hegemonyası Tarih-Politik Türk Dış Politikası Stratejik Özerklik Erdoğan
Kaynakça
- Akçapa, M. (2023). Türk Devletleri Teşkilatı’nın tarihsel gelişimi: Teşkilatın dünü, bugünü ve yarını. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11(34), 473-491.
- Aktürk, Ş. (2021). Turkey’s Grand Strategy and the Great Powers. Insight Turkey, 23(4), 95-118.
- Altun, F. (2021). Türkiye as a Stabilizing Power in an Age of Turmoil. Academica Press.
- Altunışık, M. B. (2023). Humanitarian diplomacy as Turkey’s national role conception and performance: evidence from Somalia and Afghanistan. Southeast European and Black Sea Studies, 23(3), 657-673.
- Anadolu Ajansı. (2013, Mayıs 14). IMF’ye son taksidi Babacan ödedi. Anadolu Ajansı.
- Aral, B. (2019). The world is bigger than five. Insight Turkey, 21(4), 71-96.
- Aras, B. (2020). Turkish foreign policy after July 15. Turkey Insight.
- Atmaca, A. Ö. (2017). Turkey-US Relations (2009–2016): A troubled partnership in a troubled world?. Turkish Foreign Policy: International Relations, Legality and Global Reach, 63-82.
- Ay, H. M., & Söylemez, A. (2023). Grain Corridor Agreement and Turkey’s Role in the Russia-Ukraine War. Journal of Islamic World and Politics, 7(1), 1-10.
- Bakir, A. (2019). The evolution of Turkey–Qatar relations amid a growing Gulf divide: The anatomy of a crisis. In A. Krieg (Ed.), Divided Gulf: The anatomy of a crisis (pp. 197–215). Palgrave Macmillan.
- Bastian, J. (2024). Turkey: An emerging global arms exporter. Growing competitiveness and strategic recalibration of the Turkish defense industry (No. 6/2024). SWP Comment.
- BBC. (2019). Turkey-Syria border: Trump threatens to ‘obliterate’ Turkish economy. https://www. bbc.com/news/world-middle-east-49966216
- Bilgin, O. (Ed.). (2022). Kültürel iktidar (s. 16). Diplomasi Vakfı Yayınları.
- Bir, Ç. H., & Sherman, M. (2002). İstikrar için formül: Türkiye artı İsrail. Middle East Quarterly, 9(4).
- Birand, M. A. (1999). 12 Eylül: Türkiye’nin miladı (s. 286). Doğan Kitapçılık.
- Bloomberg HT. (2023, Ekim 15). IMF’nin yıllık toplantıları anlaşmazlıkla sona erdi. Bloomberg HT.
- Burbank, J., & Cooper, F. (2011). İmparatorluklar tarihi: Farklılıkların yönetimi ve egemenlik (A. A. Çağlayan, Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Buzan, B., Waever, O., & Wilde, J. (1998). Security: A new framework for analysis. Lynne Rienner Publishers.
- Çalışkan, M. (2022). Turkey: A rising star with structural problems. In Defence Planning for Small and Middle Powers (pp. 160-181). Routledge.
- Canlı, E. (2018, Mayıs 27). Kıbrıs kahramanı Fatin Rüştü Zorlu. Anadolu Ajansı.
- Çelik, H., & Özgöker, U. (2020). Johnson mektubundan Trump mektubuna Türkiye ABD ilişkileri. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 8(1), 60-81.
- Çetin, Ş. (2020, Kasım 27). Türkiye-Libya arasındaki deniz yetki alanları anlaşması, Doğu Akdeniz’de dengeleri değiştirdi. Anadolu Ajansı.
- Çetin, Ş. ve Sakly, H. (2017, Haziran 22). Türkiye’nin Katar’a yaptığı yardım, insani açıdan çok önemli. Anadolu Ajansı.
- CNN Türk. (2024, Mart 15). AB, Afrika konusunda endişeli. CNN Türk.
- Daily Sabah. (2022, Nov. 8). Türkiye slams Macron over accusation of imperialism in Africa. Daily Sabah.
- Demir, E. (2021). Türkiye’nin Suriye politikası bağlamında TSK’nın Suriye’deki sınır ötesi harekâtlarının nedenleri ve sonuçları. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 541-588.
- Erarslan, F., & Özdemir, F. N. (2021). Azerbaycan-Türkiye İlişkilerinde Önemli Bir Kavşak: İkinci Karabağ Savaşı. Türk Dünyası Araştırmaları, 129(255), 315-334.
- Erdoğan, Emre. (2013). Dış politikada siyasallaşma: Türk kamuoyunun “Davos krizi” ve etkileri hakkındaki değerlendirmeleri. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10(37), 37-67.
- Erkmen, A. S. (2022). Turkey and armed opposition groups in Syria: The case of operation euphrates shield. Diplomasi Araştırmaları Dergisi, 4(2), 39-52.
- Eroğlu, H. (2002). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni Yaratan Tarihi Süreç ve Son Gelişmeler. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 18(54), 735-793.
- Gilpin, R. (1981). War and change in world politics. Cambridge University Press.
- Gök, A. (2022). Türk Devletleri Teşkilatı ve Dağlık Karabağ Zaferinin Yarattığı Fırsatlar. Güvenlik Stratejileri Dergisi, (Spec. Issu), 109-145.
- Gökçe, O., Akgün, B., & Karaçor, S. (2002). 3 Kasım Seçimlerinin Anatomisi: Türk Siyasetinde Süreklilik ve Değişim. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(4), 1-44.
- Göksu, O. (2023). 21. Yüzyılda Türkiye’nin Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Gücü: Yapısı, Araçları ve Mesajları. Erciyes İletişim Dergisi, 10(2), 845-870.
- Gündoğan, B. (2022, Mart 11). Demokrasiye vurulan ikinci darbe: 12 Mart Muhtırası. Anadolu Ajansı.
- Güney, A. (2004). The USA’s Role in Mediating the Cyprus Conflict: A Story of Success or Failure?. Security Dialogue, 35(1), 27-42.
- Güney, A. (2008). Anti-Americanism in Turkey: past and present. Middle Eastern Studies, 44(3), 471-487.
- Gunn, C. (2015). The 1960 coup in Turkey: A US intelligence failure or a successful intervention?. Journal of Cold War Studies, 17(2), 103-139.
- Gürün, K. (1988). Türkiye’yi II. Dünya Savaşı’na sokma çabaları. Belleten, 52(204), 1455–1468.
- Huntington, S. (1996). The clash of civilizations and the remaking of world order. Simon & Schuster.
- Jordaan, E. (2003). The concept of a middle power in international relations: Distinguishing between emerging and traditional middle powers. Politeia, 22(1), 28-44.
- Kapusızoğlu, M. (2011). Ekonomik kriz, 2002 seçimleri ve seçmen tercihi. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 3(2), 121-131.
- Kekilli, E. (2020). Saha Dengelerinde Değişim ve Libya Krizinin Geleceği. Seta Perspektif, 277.
- Keohane, R. O., & Nye, J. S. (1977). Power and interdependence. Little, Brown.
- Keser, U., & Kata, M. (2017). 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ve Kıbrıs Türk Mücadelesine Yansımaları. Journal of Turkish Studies, 12(16), 361-386.
- Kireççi, M. A. (2015). Humanitarian diplomacy in theory and practice. Perceptions, 20(1), 1.
- Kutlay, M., & Öniş, Z. (2020). Turkish foreign policy in a post-Western order: Strategic autonomy or new forms of dependence? International Affairs.
- Langan, M. (2017). Virtuous Power Turkey in Sub-Saharan Africa: The ‘Neo-Ottoman’Challenge to the European Union. Third World Quarterly, 38(6), 1399-1414.
- dell, D. W., & Shevchenko, A. (2014). The origins of American multilateralism: A social identity perspective. International Organization, 68(3), 465-499.
- Liddell Hart, B. H. (1967). Strategy. Frederick A. Praeger.
- Mason, J. (2024, Dec. 16). Trump says Turkey holds the key to Syria’s future. Reuters.
- Mearsheimer, J. (2001). The tragedy of great power politics. W.W. Norton.
- Müftüler-Bac, M., & Güney, A. (2005). The European Union and the Cyprus Problem 1961– 2003. Middle Eastern Studies, 41(2), 281-293.
- Neumann, I. B. (2014). Status anxiety in international relations. Oxford University Press.
- Nye, J. S. (2004). Soft power: The means to success in world politics. Public Affairs.
- Oğuzlu, T. (2014). Making sense of Turkey’s rising power status: What does Turkey’s approach within NATO tell us? In P. Kubicek, E. Parlar Dal, & T. Oğuzlu (Eds.), Turkey’s rise as an emerging power (pp. 158–180). Routledge.
- Oran, B. (1996). Türk dış politikası: Temel ilkeleri ve soğuk savaş ertesindeki durumu üzerine notlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(01).
- Özocaklı, D., Doğan Başar, B., Ekşi, İ. H., & Ginn, W. (2024). Effect of grain corridor agreement on grain prices. International Economic Journal, 38(3), 489-506.
- Putnam, R. D. (1988). Diplomacy and domestic politics: The logic of two-level games. International Organization.
- Ramani, S. (2021). Qatar blockade and GCC divisions: Turkey, Libya, and Palestine. Foreign Policy.
- Sayarı, S. (2013). New directions in Turkey–USA relations. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 15(2), 129-142.
- Sertel, S. (2022). Kıbrıs Barış Harekâtı Öncesinde Türk Donanma Filosunun Modernleştirilmesi (1968-1974). Belgi Dergisi, (23), 253-279.
- Şeyşane, V., & Tanrıverdi, G. (2022). States as “Humanitarians”: The Turkish Brand of Humanitarian Diplomacy. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 10(1), 153-178.
- T.C. Dışişleri Bakanlığı. (t.y.). Türkiye-Afrika İlişkileri. T.C. Dışişleri Bakanlığı. Erişim adresi: https:// www.mfa.gov.tr/turkiye-afrika-iliskileri.tr.mfa
- Tank, P. (2015). Turkey as a humanitarian actor: the critical cases of Somalia and Syria. Norwegian Peacebuilding Resource Centre.
- Tocci, N. (2012). Let’s talk Turkey! US influence on EU–Turkey relations. Cambridge Review of International Affairs, 25(3), 399-416.
- TRT Haber. (2019, Ekim 25). Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Le Point dergisi hakkında suç duyurusu. TRT Haber.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2014). Gayrisafi Yurt İçi Hasıla III. Çeyrek: Temmuz-Eylül, 2014. TÜİK.
- Ulusoy, K. (2008). The Europeanization of Turkey and its impact on the Cyprus problem. Journal of Southern Europe and the Balkans, 10(3), 309-329.
- Ünay, H., & Çemrek, M. (2024). Globalization and Humanitarian Diplomacy: Case Study of Türkiye. In Understanding Humanitarian Diplomacy (pp. 69-81). Routledge.
- Waltz, K. (1979). Theory of international politics. Addison-Wesley.
- Wendt, A. (1999). Social theory of international politics. Cambridge University Press.
- Wintour, P. (2017, Haziran 23). Saudi Arabia issues Qatar with 13 demands to end blockade. The Guardian.
- Yeşilada, B. (2013). EU-Turkey relations in the 21st century. Routledge.
- Yükselen, H. (2021). Exploring the Traits of a Grand Strategy for Turkey. Insight Turkey, 23(4), 77-94.
Toplam 75 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Siyasal Hayatı |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 25 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 21 Sayı: 68 - Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye |
Muhafazakar Düşünce Dergisi