Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

STRATEJİK ÖZERKLİK VE KARŞILIKLI BAĞIMLILIK ARASINDA TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 68 - Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye, 152 - 182, 25.06.2025

Hacı Mehmet Boyraz

Öz

Türkiye ile Avrupa Birliği arasında 1959’dan beri devam eden ilişkiler günümüzde kurumsal düzeyde ciddi
bir tıkanıklıkla karşı karşıyadır. Gerek Avrupa Parlamentosu gerekse Komisyon tarafından 2013’ten bu
yana yayınlanan raporlarda Türkiye’nin üyelik için Kopenhag şartlarını sağlayamadığı ve her geçen gün
üyelik perspektifinden uzaklaştığı savunulmaktadır. Taraflar arasında birçok siyasi konuda derin ayrışmalar
söz konusu olsa da özellikle ekonomi sahasında yüksek düzeyli bir karşılıklı bağımlılık bulunmaktadır. Bu
makale, stratejik özerklik ile karşılıklı bağımlılık arasında sıkışan Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini ve taraflar
arasındaki çok boyutlu etkileşimleri analiz etmektedir. Çalışma, içinde bulunduğu siyasi kriz ortamından
kurtulamayan Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinin kriz merkezli düzlemden çıkarak yeni bir iş birliği modeli
temelinde sürdürülebilir ve rasyonel bir yapıya kavuşmasının yollarını tartışmaktadır. Netice itibarıyla makale,
tarafların güvenlik ve dış politika konularında daha fazla ayrışabileceğini fakat ekonomideki karşılıklı bağımlılık
unsurlarının ilişkilerdeki gerilimi kontrol altında tutmaya devam edeceği sonucuna ulaşmıştır. Bununla
birlikte makale, alakart usulle her iki tarafa fayda sağlayabilecek bir iş birliği modeline odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği Karşılıklı bağımlılık Kopenhag şartları Stratejik özerklik Türkiye

Kaynakça

  • Afşar, Ö. A. (2022). Türkiye-AB İlişkilerinde Bir İmkân Olarak Gümrük Birliği ve Harici Farklılaştırılmış Entegrasyon. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2022, 897-921.
  • Akçay, E. Y. (2016). Türkiye-AB İlişkileri ve “İmtiyazlı Ortaklık” Meselesi. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, 12-30.
  • Alkanat, A. (2020). Avrupa Birliği’nin Libya Politikası. SETA Perspektif, 2020, 1-8.
  • Altay, S. (2021a). Remolding Turkey-EU Relations: The ‘Swiss Model’ of Differentiated Integration as An Alternative to the Customs Union? Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2021, 493-521.
  • Altay, S. (2021b). The ‘Norway Model’ for a Privileged Partnership Between the EU and Turkey. Ege Akademik Bakış, 2021, 213-226.
  • Anadolu Ajansı. 2024. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/disisleri-bakani-fidan-turkiyenin-ab- uyelik-sureci-kisir-politik-gundemlere-birakilamayacak-kadar-onemli/3169910# (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Anadolu Ajansı. 2025. https://www.aa.com.tr/en/europe/eu-foreign-policy-chief-stresses-stronger- cooperation-with-turkiye/3461426 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Avaz, E. (2022). Avrupa Komşuluk Politikası Bağlamında AB-Ermenistan İlişkileri ve Rusya Etkisi. Avrasya Etüdleri, 2022, 45-90.
  • Baç, M. (2025). A Fragile Relationship: Turkey and the European Union Moving beyond Membership with External Differentiated Integration. West European Politics, 2025, 1186-1215. BBC Türkçe. 2020. https://www.bbc.com/turkce/live/haberler-turkiye-51703149 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Beaucillon, C. 2023. Strategic Autonomy: A New Identity for the EU as a Global Actor, European Papers, 2023, 417-428.
  • Beşgür, E. C. ve Utkulu, U. (2019). Esnek Entegrasyon Temelinde Avrupa Birliği’nin Geleceği ve Türkiye’nin Yeri: Muhtemel Senaryolar, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 2019, 325-364.
  • Bloomberg. 2013. https://www.bloomberght.com/erdogan-avrupa-parlamentosunun-kararini-tanimiyorum- 1375411 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Boyraz. H. M. (2022). “Türkiye’nin Kıbrıs ve Doğu Akdeniz Politikası 2021”. Türk Dış Politikası 2021 içinde (279-299). İstanbul: SETA Yayınları.
  • Boyraz, H. M. ve Cicioğlu, F. (2023). “Türkiye-AB İlişkilerinde Bir İş Birliği Alanı Olarak Afet Yönetimi”. Nasıl Bir Ortaklık? Türkiye-AB İlişkilerini Yeniden İşler Kılmak içinde (253-269). İstanbul: SETA Yayınları.
  • Cicioğlu, F. ve Boyraz, H. M. (2021). “2000’li Yıllarda Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri: Sorunlu Alanlar, Fırsatlar ve İş Birlikleri”. 21. Yüzyılda Türkiye’nin Ortadoğu Ülkeleri ve Büyük Güçlerle İlişkileri içinde (309-345). Ankara: Orion Kitapevi.
  • Cotta, M. ve Federico, R. (2012). “Europe à la carte? European Citizenship and Its Dimensions from the Perspective of National Elites”. The Europe of Elites. A Study into the Europeanness of Europe’s Political and Economic Elites içinde (14-42). Oxford: Oxford University Press.
  • Council of the EU. 2018. https://www.consilium.europa.eu/media/35863/st10555-en18.pdf (erişildi: Nisan 18, 2025).
  • Dışişleri Bakanlığı. 2019. https://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-mevlut-cavusoglu_ nun-tgrt-haber-kanalina-verdigi-ozel-ropartaj-22-07-19.tr.mfa (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Dışişleri Bakanlığı. 2025. https://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-hakan-fidan-in-kaja-kallas- ile-ortak-basin-toplantisi-24-01-2025.tr.mfa (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Directorate for EU Affairs. 2024. https://www.ab.gov.tr/regular-progress-reports_46224_en.html (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Ekathimerini. 2023. https://www.ekathimerini.com/economy/1211506/nicosia-at-odds-with-eni- boss/ (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Ellis, A. ve Hodge, J. 2025. https://smallwarsjournal.com/2025/02/05/assads-fall-and-the-qatari- gas-pipeline/ (erişildi: Mayıs 15, 2025).
  • Erdenir, B. (2021). 18 Mart Mutabakatı: Bir Hukuki Analiz. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 2021, 447-480.
  • Erdoğan, R. T. 2025. https://x.com/RTErdogan/status/1910743397813608552 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • EU External Action Service. 2022. https://www.eeas.europa.eu/eeas/libyat%C3%BCrkiye-statement- spokesperson-reported-agreement-hydrocarbons_en (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Euronews 2025. https://www.euronews.com/my-europe/2025/01/22/macron-and-scholz-callfor- a-united-europe-in-face-of-trumps-tariff-threats (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • European Commission. 2023. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/ga/SPEECH_ 23_5069 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • European Commission. 2024. https://enlargement.ec.europa.eu/document/download/8010c4db- 6ef8-4c85-aa06-814408921c89_en?filename=T%C3%BCrkiye%20Report%202024.pdf (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • European Commission. 2025a. https://enlargement.ec.europa.eu/enlargement-policy/turkiye_en (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • European Commission. 2025c. https://commission.europa.eu/document/download/e6d5db69-e- 0ab-4bec-9dc0-3867b4373019_en?filename=White%20paper%20for%20European%20defence% 20%E2%80%93%20Readiness%202030.pdf (erişildi: Nisan 22, 2025).
  • European Commission. 2025c. https://enlargement.ec.europa.eu/joint-statement-eu-turkiye-high- level-economic-dialogue_en (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • European External Action Service. 2016. https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/eugs_review_ web_0.pdf (erişildi: Nisan 22, 2025).
  • European Parliament. 2017. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/ 20170619IPR77714/turkey-changing-the-constitution-could-end-up-in-freezing-eu-accession- talks (erişildi: Nisan 18, 2025).
  • European Parliament. 2023. https://multimedia.europarl.europa.eu/en/video/eu-enlargement- policy-2023-opening-statement-by-oliver-varhelyi-european-commissioner-for-neighbourhood- and-enlargement_I248995 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Federal Government of Germany. 2025. https://www.bundesregierung.de/breg-en/news/germany- stands-by-israel-and-is-seeking-to-bring-about-a-de-escalation-2228294 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Felbermayr, G. (2021). The EU-Turkey Customs Union and Trade Relations: What Options for the Future? European Parliament Policy Department, 2021, 1-32.
  • Helwig, N. ve Sinkkonen, V. (2022). Strategic Autonomy and the EU as A Global Actor: The Evolution, Debate and Theory of A Contested Term. European Foreign Affairs Review, 2022, 1-20.
  • International Crisis Group. 2023. Rethinking Gas Diplomacy in the Eastern Mediterranean. 2023, 1-43.
  • İnat, K. ve Cicioğlu, F. (2023). A Century of Türkiye-Europe Relations: Europe’s Diminishing Role. Insight Turkey, 2023, 145-167.
  • Kalaycı, C. ve Küçükali, C. (2018). Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinin Geleceği: Gümrük Birliği’nin Güncellenmesi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2018, 13-23.
  • Karaca, H. A. (2020). Türkiye-Avrupa Birliği Geri Kabul Antlaşması ve 18 Mart 2016 Tarihli Türkiye-Avrupa Birliği Zirve Bildirisi Uyarınca Düzensiz Göçle Mücadele ve Bazı Sorunlu Alanlar. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, 155-194.
  • Karakaş, C. (2007). Üye Olmadan Entegrasyon Mümkün mü? Türkiye’nin AB Üyeliğinin Hukuki Dayanakları ve Tam Üyelik Alternatifleri, Uluslararası İlişkiler, 2007, 23-49.
  • Kaya, E. (2024). ABD Hegemonyasına Karşı Orta Ölçekli Güçlerin Stratejik Özerklik Arayışı. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2024, 220-236.
  • Kaymakçı, F. (2019). Revisiting Turkey-EU Relations: An Untapped Potential for the Future of EU. European Foreign Affairs Review, 2019, 421-426.
  • Keohane, R. ve Nye, J. (1977). Power and Interdependence: World Politics in Transition. Boston: Little, Brown and Company.
  • Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2025. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9851/turizm-istatistikleri.html (erişildi: Nisan 21, 2025).
  • Leyen, U. (2024). Europe’s Choice: Political Guidelines for the Next European Commission 2024-2029. Brussels: European Commission.
  • Lippert, B. vd. (2019). European strategic autonomy: actors, issues, conflicts of interests. SWP Research Paper, 2019, 1-39.
  • NTV. 2013. https://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogandan-avrupaya-goc-tepkisi, qsbIHbVbEkWIKV5BMhTmNg (erişildi: Nisan 21, 2025).
  • Official Journal of the EU. 2019. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=- CELEX:32019R1890 (erişildi: Nisan 21, 2025).
  • Öncel, R. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/rifat-oncel/2025/05/24/turkiye-ab-guvenlik- ortakliginin-sinirlari (erişildi: Mayıs 27, 2025).
  • Özdemir, L. (2021). Dağlık Karabağ Meselesinde Değişen Gidişat ve Türkiye’nin Rolü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 2021, 81-107.
  • Perchoc, P. (2018). Future EU-Turkey Relations. European Parliament Briefing, 2018, 1-8.
  • Renda, K. K. (2025). Future of Türkiye-EU Relations: Cooperation, Competition and Coopetition. Journal of Administrative Sciences, 2024, 1121-1142.
  • Reuters. 2022. https://www.reuters.com/business/energy/us-voices-misgivings-eastmed-gas-pipeline- greek-officials-2022-01-11/ (erişildi: Nisan 21, 2025).
  • Schimmelfennig, F. ve Winzen, T. (2020). Ever Looser Union? Differentiated European Integration. Oxford: Oxford University Press.
  • Statista. 2025. https://www.statista.com/statistics/1364714/international-trade-eu-export-trading- partners/; https://www.statista.com/statistics/1364662/international-trade-eu/ (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Ticaret Bakanlığı. 2021. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/avrupa-birligi/gumruk-birliginin-guncelleme- sureci#:~:text=G%C3%BCmr%C3%BCk%20Birli%C4%9Fi’nin%20g%C3%BCncellenmesi% 20ile,gibi%20yeni%20alanlara%20geni%C5%9Fletilmesi%20ama%C3%A7lanmaktad% C4%B1r. (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Tocci, N. (2014). Turkey and the European Union: A Journey in the Unknown. Brookings Institution, 2014, 1-18.
  • Turhan, E. (2018). Avrupa Birliği’nin Üçüncü Ülkelerle Harici Farklılaştırılmış Entegrasyon Modelleri ve Türkiye-AB İlişkilerinin Geleceği: Neoliberal Bir Yaklaşım. Siyasal: Journal of Political Sciences, 2018, 95-120.
  • TÜİK. 2025. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Subat-2025-53909 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • UNHCR. 2025. https://data.unhcr.org/en/situations/europe-sea-arrivals/location/24489 (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • US Census. 2025. https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c0003.html (erişildi: Nisan 16, 2025).
  • Yalçın, E. ve Felbermayr, G. (2021). The EU-Turkey Customs Union and Trade Relations: What Options for the Future? Brüksel: European Parliament.
  • YASED. 2025. https://yased-api.yased.org.tr/Uploads/Reports/YASED_Rakamlarla_UDY_2024_ Aralik.pdf (erişildi: Nisan 21, 2025).
  • Wiltse, E. Ç. (2014). “Liberalizm, İş Birliği, Kolektif Güvenlik ve Neoliberal Kurumsalcılık”. Küresel Siyasete Giriş Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler içinde (133-151). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Toplam 66 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Uluslararası Siyaset
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Hacı Mehmet Boyraz

Yayımlanma Tarihi 25 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 28 Nisan 2025
Kabul Tarihi 20 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 21 Sayı: 68 - Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye

Kaynak Göster

APA Boyraz, H. M. (2025). STRATEJİK ÖZERKLİK VE KARŞILIKLI BAĞIMLILIK ARASINDA TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 21(68 - Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye), 152-182.
 Kapak Resmi İndir

Muhafazakar Düşünce Dergisi