Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 21 Sayı: 68 - Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye, 286 - 311, 25.06.2025
Öz
Kırgızistan Sovyetler Birliği’nin çöküşü sonrası din-devlet ilişkilerini yeniden yapılandırmış bir Orta Asya
ülkesidir. Bağımsızlık sonrası din özgürlüğü genişlemiş, ancak dini gruplar arasında çatışmalar ve toplumda
huzursuzluklar yaşanmıştır. Bu çalışmada, Kırgızistan’daki din-devlet ilişkilerinin evrimi incelenmiştir.
1990’lı yıllarda başlayan liberal reformlarla, dinî faaliyetler serbest bırakılmış ve dini grupların sayısı hızla
artmıştır. Ancak, dini özgürlüklerin aşırılığı, devletin müdahalesine yol açmış ve 2025’te çıkarılan yeni yasal
düzenlemelerle dini faaliyetler sınırlandırılmıştır. Yeni yasalar, dini grupların siyasi faaliyetlere katılımını
yasaklamakta ve dini eğitimle ilgili kısıtlamalar getirmektedir. Kırgızistan, Orta Asya’nın en demokratik
ülkesi olmasına rağmen, dış ve iç faktörlerin etkisiyle din-devlet ilişkilerini dengelemekte zorlanmaktadır.
Bu çalışma, Kırgızistan’daki dini özgürlüklerin sınırlandırılmasına yönelik reformların toplumsal barışa
etkilerini tartışmakta ve din-devlet ilişkilerindeki geleceği değerlendirmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kırgızistan Din-devlet ilişkileri Dini özgürlük Laiklik Sosyal huzursuzluk
Kaynakça
- Abilov, S. (2010). The Russian Influence over the Central Asian Countries in the Context of Kyrgyzstan. The Journal of Turkish Weekly.
- https://www.academia.edu/8051581/The_Russian_Influence_over_the_Central_Asian_Countries_ in_the_Context_of_Kyrgyzstan
- Antelava, N. (2006, August 7). Popular Kyrgyz Imam Shot Dead. BBC News. http://news.bbc. co.uk/1/hi/world/asia-pacific/5252688.stm
- Artman, V. M. (2019). ‘My Poor People, Where Are We Going?’: Grounded Theologies and National Identity in Kyrgyzstan. Europe-Asia Studies, 71(10), 1734-1755. https://doi.org/10.1080/0 9668136.2019.1656167
- Constitution of the Kyrgyz Republic. (2021). CIS-Legislation. https://cis-legislation.com/document. fwx?rgn=131962
- Corley, F. (2014). Kyrgyzstan: Freeing Belief Communities from State Interference ‘a Mistake’. Forum 18 News. https://www.forum18.org/archive.php?article_id=1932
- Crabtree, S. (2010, August 31). Religiosity Highest in World’s Poorest Nations. Gallup.Com. https:// news.gallup.com/poll/142727/Religiosity-Highest-World-Poorest-Nations.aspx
- Engvall, J. (2020). Religion and the Secular State in Kyrgyzstan. Central Asia-Caucasus Institute. https://www.foi.se/download/18.5484aa61725645f64f28d/1592307207108/Religion- and-the-Secular-State-in-Kyrgyzstan_Johan-Engvall-10-06-20_FINAL-wCover.pdf
- FETÖ PDY’i Savunan Tek Ülke Kırgızistan. (2016, July 27). Diyarbakır Söz. https://www.diyarbakirsoz. com/gundem/feto-pdyi-savunan-tek-ulke-kirgizistan-157577
- Finke, R. (2013). Origins and consequences of religious restrictions: A global overview. Sociology of Religion, 75(1), 1-28. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4214927/
- Fox, J. (2008). A world survey of religion and the state. Cambridge University Press.
- Grim, B. J., & Finke, R. (2011). The price of freedom denied: Religious persecution and conflict in the twenty-first century. Cambridge University Press.
- History. (2025). State Commission for Religious Affairs of the Kyrgyz Republic. http://religion. gov.kg/en/comission/history
- Introvigne, M. (2025, March 6). Why the UN Are Concerned About Freedom of Religion in Kyrgyzstan. Bitter Winter. https://bitterwinter.org/why-the-un-are-concerned-about-freedom-of-religion- in-kyrgyzstan/
- Joldoshov, A. (2022). Kirgizistan’da Din-Devlet İlişkileri ve Laiklik Tartışmaları. Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi. https://doi.org/10.32449/egetdid.1171626
- Kırgız Cumhuriyeti’nin 2021-2026 dini alandaki devlet politikası Stratejisi. (2021). Kırgızistan Adalet Bakanlığı. https://cbd.minjust.gov.kg/30-159/edition/1098958/ru
- Kırgızistan Türkiye’nin Deneyimlerinden Istifade Edecek. (2014). Anadolu Ajansı. https://www. aa.com.tr/tr/politika/kirgizistan-turkiyenin-deneyimlerinden-istifade-edecek/89250
- Kırgızistan’daki Başörtüsü Yasağı Kaldırıldı. (2009, March 12). CNN TÜRK. https://www.cnnturk. com/dunya/kirgizistandaki-basortusu-yasagi-kaldirildi-160781
- Kırgızistan’da Yeni Din Özgürlüğü ve Dini Kurumlar Kanunu Kabul Edildi. (2024). TRT Avaz. https:// www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/kirgizistan-da-yeni-din-ozgurlugu-ve-dini-kurumlar- kanunu-kabul-edildi/676d496d6f4e8b75fb0d6e77
- Kontseptsiya Gosudarstvennoy Politiki Kırgızskoy Respubliki v Religioznoy Sfere na 2014-2020gg. (2014). Kırgız Cumhuriyeti Din İşleri Komisyonu. http://religion.gov.kg/storage/uploads/ file/29d29cc9084693f52c879dafa977787e6cafaa8d.pdf
- Kuru, A. T. (2009). Secularism and state policies toward religion: The United States, France, and Turkey. Cambridge University Press.
- Kyrgyz Republic 2012 International Religious Freedom Report. (2013). U.S. Department of State. https:// 2009-2017.state.gov/documents/organization/208644.pdf
- Kyrgyzstan Constitution (1993/2007). (1993). ACE Electoral Knowledge Network. https://aceproject. org/ero-en/regions/asia/KG/kyrgyzstan-constitution-1993-2007/view?searchterm=russian
- Kyrgyzstan: UN Rights Experts Dismayed by New Restrictions on Freedom of Religion or Belief. (2025). OHCHR. https://www.ohchr.org/en/press-releases/2025/02/kyrgyzstan-un-rights- experts-dismayed-new-restrictions-freedom-religion-or
- Matveeva, A. (2018). Radicalisation and Violent Extremism in Kyrgyzstan: On the Way to the Caliphate? The RUSI Journal, 163, 30–46. https://doi.org/10.1080/03071847.2018.1453013
- Pew Research Center. (2013, April 30). The World’s Muslims: Religion, Politics and Society. https:// www.pewresearch.org/religion/2013/04/30/the-worlds-muslims-religion-politics-society- beliefs-about-sharia/
- Pew Research Center. (2019). A closer look at how religious restrictions have risen around the world. https://www.pewresearch.org/religion/2019/11/15/a-closer-look-at-how-religious-restrictions- have-risen-around-the-world/
- Peyrouse, S. (2020). Central Asia: Mismanaging religion. Eurasianet. https://eurasianet.org/ central-asia-mismanaging-religion
- Presidential Decree of the Kyrgyz Republic ‘About Structural Divisions of the Office of the President of the Kyrgyz Republic’. (n.d.). CIS Legislation. https://cis-legislation.com/document. fwx?rgn=112168
- Reuters. (2024, March 14). Kyrgyzstan parliament adopts Russian-style “foreign agents” bill. https:// www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyzstan-parliament-adopts-russian-style-foreign-agents- bill-2024-03-14
- Toft, M. D., Philpott, D., & Shah, T. S. (2011). God’s century: Resurgent religion and global politics. W. W. Norton & Company.
- Türk Cumhuriyetleri Anayasaları. (2012). TÜRKPA.
- Ukaz Prezidenta Kyrgyzskoj Respubliki ot 10 aprelja 2025 goda № 126 “O Nacionalʹnom agentstve po delam religij i mežètničeskih otnošenij pri Prezidente Kyrgyzskoj Respubliki”. (2025, April 10). Informacionnaja sistema PARAGRAF. https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=36439733
- Valle, S. (2021). Central Asia and the Shanghai Cooperation Organization: Counterterrorism and religious extremism. RSIS. https://www.rsis.edu.sg/ctta-newsarticle/central-asia
- Yusupov, A. (2025, April 14). V Kyrgyzstane sozdano Nacagentstvo po delam religij i mežètničeskih otnošenij. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-создано- нацагентство-по-делам-религий-и-межэтнических-отношений/3537786
- Wilson, D. (2024a, January 16). These Are The Most Secular Countries in the World, 2024. CEOWORLD Magazine. https://ceoworld.biz/2024/01/16/these-are-the-most-secular-countries-in-theworld- 2024/
- Wilson, D. (2024b, April 7). World’s Most (And Least) Religious Countries, 2024. CEOWORLD Magazine. https://ceoworld.biz/2024/04/08/worlds-most-and-least-religious-countries-2024/
- Wormald, B. (2013, April 30). Beliefs About Sharia. Pew Research Center. https://www.pewresearch. org/religion/2013/04/30/the-worlds-muslims-religion-politics-society-beliefs-about- sharia/
- Zakon Kırgızskoy Respubliki o Svobode Veroispovedaniya i Religioznıh Organizatsiyah v Kırgızskoy Respublike (No. 282, Aralık 2008). http://religion.gov.kg/storage/uploads/file/2c953645db66f1e1e477a011595a18f400de0e17. pdf
- Zakon Kr Ot 21 Janvarja 2025 Goda № 18 “O Svobode Veroispoved. (2025). https://cbd.minjust. gov.kg/4-5465/edition/25082/ru
- 2008 Report on International Religious Freedom—Kyrgyz Republic. (2008). Refworld. https://www. refworld.org/reference/annualreport/usdos/2008/en/62796
Toplam 41 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyaset Bilimi (Diğer) |
| Bölüm | Derkenar Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 20 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 21 Sayı: 68 - Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye |
Muhafazakar Düşünce Dergisi