Öz
Bu araştırmada, Türkiye’de Cumhuriyet dönemi kırsal kalkınma ve eğitim reformları kapsamında kurulan Köy Enstitüleri hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) yapılan tartışmaların nasıl şekillendiği ele alınmıştır. TBMM’de yapılan tartışmalar, Köy Enstitüleri’nin kalkınma ve eğitim politikalarının dönemin siyasi ve toplumsal yapısı üzerindeki çok yönlü etkilerini gözler önüne sermektedir. Araştırmanın temel veri kaynağını, TBMM’nin 1940-1954 yılları arasında gerçekleşen oturumlarına ait zabıt kayıtları oluşturmuştur. Bu yıllar, Köy Enstitüleri’nin kuruluşu, faaliyetleri ve kapanış süreci açısından önemli bir dönemi temsil etmektedir. Toplamda 1279 oturum kaydı arasında, doğrudan Köy Enstitüleri ile ilgili tartışmaları içeren 26 zabıt kaydı titizlikle seçilmiştir. Bu kayıtlar, Enstitü’lerin yasal temellerinden eğitim modeline, ideolojik etkilerinden toplumsal tepkilere kadar farklı açılardan ele alınan tartışmaları kapsamaktadır. Milletvekilleri, Köy Enstitüleri’nin sosyoekonomik kalkınma hedeflerine dair olumlu görüşlerin yanı sıra, kırsal toplum üzerinde yarattığı ideolojik etkiler ve eğitimdeki merkeziyetçi yaklaşımlar hakkında eleştiriler de dile getirmiştir. Araştırma sonuçları, Köy Enstitüleri’nin pedagojik, ideolojik ve sosyoekonomik yönünün dönemin Meclis tartışmalarına yansıdığını ve ayrıca politik düzlemde ele alındığını ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
Köy Enstitüleri Zabıt Cerîdeleri Meclis Tartışmaları Eğitim Politakaları
Kaynakça
- Akandere, O., & Esen, S. (2021). Köy Enstitülerinde iş ve üretim odaklı eğitim, küme çalışmaları ve imece. Atatürk Yolu Dergisi, 69, 25-49. https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028290
- Akyüz, Y. (2012). Türkiye’de öğretmenlerin toplumsal değişmedeki etkileri. Pegem Akademi.
- Anık, M. (2006). Bir modernleş(tir)me projesi olarak Köy Enstitüleri. Divan İlmi Araştırmalar, 20, 279-309.
- Avcı, C. (2019). Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitim ve kültür kurumları 1923-1938 yılları arası. Kesit Akademi Dergisi, 20, 1-10.
- Avcı, M. (2023). Köy Enstitüleri ve Türk eğitim tarihindeki önemi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 7(2), 71-81. https://doi.org/10.58201/utsobilder.1386840
- Aysal, N. (2005). Anadolu’da aydınlanma hareketinin doğuşu: Köy Enstitüleri. Atatürk Yolu, 9(35-36), 267-282.
- Babahan, A. (2009). Bir sosyal politika projesi olarak Köy Enstitüleri. Alternatif Politika, 1(2), 194-226.
- Bora, T. (2021). Hasan Ali Yücel. İletişim Yayınları.
- Boybeyi, S., & Sallan-Gül, S. (2008). Cumhuriyet aydınlanmasının kısa tarihi: Köy Enstitülerini çevreleyen tarihsel ve toplumsal koşullar ve bugüne çıkarsamalar. Toplum ve Demokrasi, 2(3), 67-92.
- Çağlar, S. K., & Koç, C. (2023). Köy Enstitüleri’nin Türkiye’de kırsal alan kalkınmasında ve planlamasındaki yeri ve önemi. Kent Akademisi, 16(3), 1620-1638. https://doi.org/10.35674/kent.1095398
- Çavdar, M., Aslan, Ö, Yıldız, Y., & İçer, D. (2022). Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze öğretmen seçme, yetiştirme ve atama uygulamaları. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(57), 1428-1440. http://dx.doi.org/10.29228/JOSHAS.65794
- Çetin, S., & Kahya, A. (2016). Kırda bir modernleşme projesi olarak Köy Enstitüleri: Aksu ve Gönen örnekleri üzerinden yeni bir anlamlandırma denemesi (1). METU Journal of the Faculty of Architecture, 34(1), 133-162.
- Çoban, A. (2011). Öğretmen yetiştirme politikası olarak Köy Enstitüleri örneğinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 44-458.
- Çoban, S., & Yolcu, H. (2023). Cumhuriyetten günümüze öğretmen yetiştirme politikaları. Eğitimde güncel araştırmalar-V (Ed. Önder Baltacı) içinde, Özgür Yayınları, ss. 333-354.
- Demirer, A. (2007). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında ekonomi politikaları (1923-1933). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 214803). Dicle Üniversitesi.
- Erdem, Ç. (2008). Cumhuriyet yönetiminin 1930’lu yıllarda köyde ve köylülükte “dönüşüm”ü gerçekleştirme isteğinin bir aracı olarak köy eğitmen kursları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 187-200.
- Erkılıç, T. A. (2013). Eğitim felsefeleri açısından Köy Enstitüleri. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-19.
- Eskin, M. Ş. (2017). Cumhuriyet Türkiye’sinde (1923-1950) ulusal kimlik ve hafıza inşası bağlamında edebiyat faaliyetleri. (Yayımlanmamış doktora tezi, YÖK Tez No: 465499). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Ezer, F. (2020). Köy Enstitüleri’nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemi. Belgi, 19, 1786-1804. https://doi.org/10.33431/belgi.640644
- Gümüşoğlu, F. (2017). Sözlü ve yazılı belgeler ışığında Cılavuz Köy Enstitüsü. Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Hesapçıoğlu, M. (2009). Türkiye’de cumhuriyet döneminde eğitim politikası ve felsefesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 121-138.
- Kalyoncuoğlu, Z. (2010). Köy Enstitüleri’nde Hasan Ali Yücel’in yeri. Folklor/Edebiyat, 16(64), 237-244.
- Kapluhan, E. (2012). Atatürk dönemi eğitim seferberliği ve Köy Enstitüleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 172-194.
- Karaömerlioğlu, A. (2021). Orada bir köy var uzakta: Erken cumhuriyet döneminde köycü söylem. İletişim Yayınları.
- Kartal, S. (2008). Toplum kalkınmasında farklı bir eğitim kurumu: Köy Enstitüleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1 Köy Enstitüleri Özel Sayısı), 23-36.
- Kepenek, M. (2001). Basında Köy Enstitüleri (C1). Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları.
- Kirby, F. (2019). Türkiye’de Köy Enstitüleri (Çev. Niyazi Berkes). Tarihçi Kitabevi.
- Koç, N. (2024). Cumhuriyetin 100. yılında Köy Enstitüleri çalışmaları. İdeal Kültür Yayınları.
- Özsoy, S. (2008). Bir eğitim ütopyacısı: İsmail Hakkı Tonguç. Toplum ve Demokrasi, 2(3), 267–276.
- Resmî Gazete (1940). Köy Enstitüleri kanunu. TBMM. Erişim: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc021/kanuntbmmc021/kanuntbmmc02103803.pdf
- Sallan-Gül, S., & Alican, A. (2014). Cumhuriyet modernleşmesinin Anadolu ateşi: Köy Enstitüleri. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 10, 12-27.
- Sarpkaya, R. (2002). Atatürk’ün eğitim politikasının kaynakları ve temel ilkeleri. Eğitim ve Bilim, 27(126), 3-9.
- Şimşek, U., Küçük, B., & Topkaya, Y. (2012). Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının ideolojik temeller. Turkish Studies, 7(4), 2809-2823. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4212
- Şimşek, G., & Mercanoğlu, C. (2018). Bir ‘‘planlama örneği” olarak Köy Enstitüleri deneyimi. Planlama, 28(3), 261-281.
- Takım, A. (2012). Demokrat Parti döneminde uygulanan ekonomi politikaları ve sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(2), 157-187.
- Tangülü, Z. (2012). Demokrat Parti dönemi eğitim politikaları (1950-1960). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 389-410.
- Tınal, M. (2008). Kızılçullu Köy Enstitüsü: kuruluşundan ilk mezunlarına. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 181-198.
- Tınal, M., & Bozdağ, H. (2017). Köy Enstitüleri tarihinden bir kesit: Kızılçullu Köy Enstitüsü tarihçesi. Turkish Studies, 12(19), 179-202.
- Toprak, G. N. (2008). Cumhuriyetin ilk döneminde Türk eğitim sistemi ve Köy Enstitüleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 220080). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Tural, A. (2016). Türk eğitim tarihinde alternatif bir model: Köy Enstitüleri. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 17-21.
- Varol, T. A. (2020). Köy Enstitüsü sisteminin tarihsel temelleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 639946). Bursa Uludağ Üniversitesi.
- Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yücer, N. (2010). Cumhuriyet Dönemi'nde köye öğretmen yetiştiren kurumlar ve eğitim programlarının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 278142). Gazi Üniversitesi.
Öz
This study examines how discussions on the Village Institutes, established as part of Turkey’s rural development and educational reforms during the Republican period, were shaped in the Turkish Grand National Assembly (TBMM). These discussions reveal the multifaceted impacts of the Village Institutes’ development and education policies on the political and social structures of the era. The primary data source consists of session records from TBMM between 1940 and 1954, an important period encompassing the establishment, operation, and closure of the Village Institutes. From a total of 1,279 session records, 26 were meticulously selected for their direct relevance to discussions on the Institutes. These records cover discussions on various aspects, including their legal foundations, educational model, ideological implications, and societal reactions. While some members of parliament expressed support for the socio-economic development goals of the Institutes, others criticized their ideological effects on rural society and their centralist approach to education. The results of the research show that the educational, ideological and socio-economic aspects of the Village Institutes were reflected in the parliamentary debates of the period and were also addressed at the political level.
Anahtar Kelimeler
Village Institutions Assembly Records Assembly Discussions Education Policies
Kaynakça
- Akandere, O., & Esen, S. (2021). Köy Enstitülerinde iş ve üretim odaklı eğitim, küme çalışmaları ve imece. Atatürk Yolu Dergisi, 69, 25-49. https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028290
- Akyüz, Y. (2012). Türkiye’de öğretmenlerin toplumsal değişmedeki etkileri. Pegem Akademi.
- Anık, M. (2006). Bir modernleş(tir)me projesi olarak Köy Enstitüleri. Divan İlmi Araştırmalar, 20, 279-309.
- Avcı, C. (2019). Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitim ve kültür kurumları 1923-1938 yılları arası. Kesit Akademi Dergisi, 20, 1-10.
- Avcı, M. (2023). Köy Enstitüleri ve Türk eğitim tarihindeki önemi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 7(2), 71-81. https://doi.org/10.58201/utsobilder.1386840
- Aysal, N. (2005). Anadolu’da aydınlanma hareketinin doğuşu: Köy Enstitüleri. Atatürk Yolu, 9(35-36), 267-282.
- Babahan, A. (2009). Bir sosyal politika projesi olarak Köy Enstitüleri. Alternatif Politika, 1(2), 194-226.
- Bora, T. (2021). Hasan Ali Yücel. İletişim Yayınları.
- Boybeyi, S., & Sallan-Gül, S. (2008). Cumhuriyet aydınlanmasının kısa tarihi: Köy Enstitülerini çevreleyen tarihsel ve toplumsal koşullar ve bugüne çıkarsamalar. Toplum ve Demokrasi, 2(3), 67-92.
- Çağlar, S. K., & Koç, C. (2023). Köy Enstitüleri’nin Türkiye’de kırsal alan kalkınmasında ve planlamasındaki yeri ve önemi. Kent Akademisi, 16(3), 1620-1638. https://doi.org/10.35674/kent.1095398
- Çavdar, M., Aslan, Ö, Yıldız, Y., & İçer, D. (2022). Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze öğretmen seçme, yetiştirme ve atama uygulamaları. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(57), 1428-1440. http://dx.doi.org/10.29228/JOSHAS.65794
- Çetin, S., & Kahya, A. (2016). Kırda bir modernleşme projesi olarak Köy Enstitüleri: Aksu ve Gönen örnekleri üzerinden yeni bir anlamlandırma denemesi (1). METU Journal of the Faculty of Architecture, 34(1), 133-162.
- Çoban, A. (2011). Öğretmen yetiştirme politikası olarak Köy Enstitüleri örneğinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 44-458.
- Çoban, S., & Yolcu, H. (2023). Cumhuriyetten günümüze öğretmen yetiştirme politikaları. Eğitimde güncel araştırmalar-V (Ed. Önder Baltacı) içinde, Özgür Yayınları, ss. 333-354.
- Demirer, A. (2007). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında ekonomi politikaları (1923-1933). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 214803). Dicle Üniversitesi.
- Erdem, Ç. (2008). Cumhuriyet yönetiminin 1930’lu yıllarda köyde ve köylülükte “dönüşüm”ü gerçekleştirme isteğinin bir aracı olarak köy eğitmen kursları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 187-200.
- Erkılıç, T. A. (2013). Eğitim felsefeleri açısından Köy Enstitüleri. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-19.
- Eskin, M. Ş. (2017). Cumhuriyet Türkiye’sinde (1923-1950) ulusal kimlik ve hafıza inşası bağlamında edebiyat faaliyetleri. (Yayımlanmamış doktora tezi, YÖK Tez No: 465499). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Ezer, F. (2020). Köy Enstitüleri’nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemi. Belgi, 19, 1786-1804. https://doi.org/10.33431/belgi.640644
- Gümüşoğlu, F. (2017). Sözlü ve yazılı belgeler ışığında Cılavuz Köy Enstitüsü. Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Hesapçıoğlu, M. (2009). Türkiye’de cumhuriyet döneminde eğitim politikası ve felsefesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 121-138.
- Kalyoncuoğlu, Z. (2010). Köy Enstitüleri’nde Hasan Ali Yücel’in yeri. Folklor/Edebiyat, 16(64), 237-244.
- Kapluhan, E. (2012). Atatürk dönemi eğitim seferberliği ve Köy Enstitüleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 172-194.
- Karaömerlioğlu, A. (2021). Orada bir köy var uzakta: Erken cumhuriyet döneminde köycü söylem. İletişim Yayınları.
- Kartal, S. (2008). Toplum kalkınmasında farklı bir eğitim kurumu: Köy Enstitüleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1 Köy Enstitüleri Özel Sayısı), 23-36.
- Kepenek, M. (2001). Basında Köy Enstitüleri (C1). Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları.
- Kirby, F. (2019). Türkiye’de Köy Enstitüleri (Çev. Niyazi Berkes). Tarihçi Kitabevi.
- Koç, N. (2024). Cumhuriyetin 100. yılında Köy Enstitüleri çalışmaları. İdeal Kültür Yayınları.
- Özsoy, S. (2008). Bir eğitim ütopyacısı: İsmail Hakkı Tonguç. Toplum ve Demokrasi, 2(3), 267–276.
- Resmî Gazete (1940). Köy Enstitüleri kanunu. TBMM. Erişim: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc021/kanuntbmmc021/kanuntbmmc02103803.pdf
- Sallan-Gül, S., & Alican, A. (2014). Cumhuriyet modernleşmesinin Anadolu ateşi: Köy Enstitüleri. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 10, 12-27.
- Sarpkaya, R. (2002). Atatürk’ün eğitim politikasının kaynakları ve temel ilkeleri. Eğitim ve Bilim, 27(126), 3-9.
- Şimşek, U., Küçük, B., & Topkaya, Y. (2012). Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının ideolojik temeller. Turkish Studies, 7(4), 2809-2823. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4212
- Şimşek, G., & Mercanoğlu, C. (2018). Bir ‘‘planlama örneği” olarak Köy Enstitüleri deneyimi. Planlama, 28(3), 261-281.
- Takım, A. (2012). Demokrat Parti döneminde uygulanan ekonomi politikaları ve sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(2), 157-187.
- Tangülü, Z. (2012). Demokrat Parti dönemi eğitim politikaları (1950-1960). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 389-410.
- Tınal, M. (2008). Kızılçullu Köy Enstitüsü: kuruluşundan ilk mezunlarına. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 181-198.
- Tınal, M., & Bozdağ, H. (2017). Köy Enstitüleri tarihinden bir kesit: Kızılçullu Köy Enstitüsü tarihçesi. Turkish Studies, 12(19), 179-202.
- Toprak, G. N. (2008). Cumhuriyetin ilk döneminde Türk eğitim sistemi ve Köy Enstitüleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 220080). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Tural, A. (2016). Türk eğitim tarihinde alternatif bir model: Köy Enstitüleri. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 17-21.
- Varol, T. A. (2020). Köy Enstitüsü sisteminin tarihsel temelleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 639946). Bursa Uludağ Üniversitesi.
- Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yücer, N. (2010). Cumhuriyet Dönemi'nde köye öğretmen yetiştiren kurumlar ve eğitim programlarının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, YÖK Tez No: 278142). Gazi Üniversitesi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Eğitim Yönetimi |
| Bölüm | EĞİTİM BİLİMLERİ |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 3 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 2 |
