Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

REFET SÜREYYA HANIM, THE ONLY FEMALE ACTOR OF THE MUSIC REFORM: A CRITICAL BIOGRAPHY STUDY IN THE LIGHT OF DOCUMENTS

Yıl 2025, , 169 - 197, 29.06.2025

Ayça Demirci , Levent Değirmencioğlu , Okan Murat Öztürk

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1662029

Öz

Refet Süreyya Hanım is the sole female actor of the Musical Revolution process, which was among the Westernization reforms of the Early Republic. Although her name was mentioned in newspapers and some memoirs during this turbulent period, what is known about her biography has remained largely limited to the present day. In this article, the life of Refet Süreyya Hanım between 1916 and 1926 is discussed through document analysis, using archive documents, newspaper reports, interviews and letters, as well as documents such as the memoirs of General Fahrettin Altay. The main purpose of this study, which is based on a critical biography study, is to contribute to what is known about Refet Süreyya Hanım’s life on the grounds of academic research within the framework of documents that shed light on her biography, and to reach findings on some relationships and practices that shaped the background of the Music Reform process and to discuss the process through these findings. The documents gathered as data within the scope of the article were first classified in terms of quality and chronology, and important findings were obtained regarding the people, institutions, events and years that were influential in the biography. The findings reveal that the years 1925 and 1926 stood out as years of direct political intervention in social and cultural areas through reforms, and that some radical practices were also implemented in the field of music during these years. The incident that stands out in Refet Süreyya Hanım’s biography concretely demonstrates that individuals and circles also shed light on the shaping of the Music Reform; it thoroughly documents that the Vakit newspaper was the most effective media actor in shaping public opinion within the political agenda during this entire process. The article not only reveals what is known about Refet Süreyya Hanım’s life in the light of documents and enables some of them to be corrected, but also clearly shows that this ten-year period also contains important testimonies about the events experienced during the transition from the Empire to the Republic. The conclusion reached clearly shows that academic research on individual biographies should not be seen solely as the life of an individual, but also as a field of research that makes real contributions to the understanding of the period’s political background and practices.

Anahtar Kelimeler

Refet Süreyya Hanım the music reform critical biography studies archive documents Vakit newspaper memoirs

Kaynakça

  • Akbayar, N. ve Koloğlu, O. (1996). Gazeteci bir aile: Mehmet Asım, Hakkı Tarık, Hasan Rasim Us’lar. Ankara: ÇGD Yayınları.
  • Aksoy, B. (1999). Cumhuriyet dönemi musikisinde farklılaşma olgusu. G. Paçacı (Ed.), Cumhuriyet’in sesleri (s. 10-29). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Aksoy, B. (2008). Geçmişin musiki mirasına bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Altay, F. (1970). 10 yıl savaş: 1912-1922 ve sonrası. İstanbul: İnsel Yayınları.
  • Antep, E. (2009). Osman Zeki Üngör ve Musiki İnkılabı. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
  • Arık, K. F. (1958). Prof. Dr. Ernest Jack’e fahri siyasal bilgiler doktoru ünvanı verilmesi münasebetiyle fakülte dekanı Prof. Dr. Kemal Fikret Arık’ın yaptığı konuşma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13 (2), 270-273.
  • Arslan, F. (2015). Ziya Gökalp’in Fârâbi ile sorunu neydi? Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 121-131. Ateş, Ö. F. ve Arık, Ş. (2022). Sorunsalları, tarihsel gelişimi ve temsilcileri bağlamında biyografi teorisine genel bir bakış. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 2(1), 130-153.
  • Ayas, G. (2013). Klasik Türk müziği geleneğinde süreklilik ve değişim: Erken Cumhuriyet dönemi müzikte batılılaşma politikalarına karşı uyum ve direnç örüntüleri. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
  • Ayas, G. (2016). Musiki İnkılabı ve Rus modeli: Karşılaştırmalı müzik sosyolojisi açısından bir tartışma. Bilig, 77, 131-155.
  • Ayas, G. (2018). Müziği boğan gürültü: İdeolojinin kıskacında “musiki”. İstanbul: İthaki.
  • Ayas, G. (2020). Musiki İnkılabı’nın sosyolojisi: Klasik Türk müziği geleneğinde süreklilik ve değişim. İstanbul: İthaki. [Bara, K. E.] “Vatan Haricindeki Bir Türk Münevveri” (1926a, 23 Ocak). “Musikimiz Var mıdır?”, Vakit. 2898, 3.
  • Bara, K. E (1926b, 8 Mayıs). “Musikimiz Gayesine Vasıl Olmuştur!”, Vakit. 3000, 4.
  • Bardakçı, M. (1986). Rauf Yekta Bey’in hayatı ve eserleri. O. Nasuhioğlu (Çev.), Türk musikisi: Rauf Yekta Bey (s. 8-18). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Bayraktar, A. N. (2016). Başkent Ankara’da Cumhuriyet sonrası yaşanan büyük değişim: Modern yaşam kurgusu ve modern mekânlar. Journal of Ankara Studies, 4 (1), 67-80.
  • Behar, C. (1987). Klasik Türk musikisi üzerine denemeler. İstanbul: BağlamYayınları.
  • Behar, C. (2022). Musikiden müziğe: Osmanlı/Türk müziği: Gelenek ve modernlik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bilge, A. S. (1956). Sayın Profesör Zeki Mesud Alsan hakkında. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 11(03), 3-4.
  • Bilgi, N. (Yay. Haz.). (2007). Millî mücadele tarihine dair notlar: Ankaralı’nın defteri (Mahmut Soydan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Boak, H. (2013). Women in the Weimar Republic. Manchester: Manchester University Press
  • Cantor, A. J. (2015). Our conservatories? Music education, social identities and cultural politics in Germany and Austria, 1840-1933. Doktora tezi, University of Toronto.
  • Çolak, G. (2013). Avrupa’da Osmanlı kızları. İstanbul: Heyamola Yayınları.
  • Demirel, Ö. F. (2022). Maarif nezareti müşaviri Franz Schmidt’in Anadolu mekteplerine dair raporu (21 Mayıs-6 Haziran 1915). Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7, 1477-1508.
  • Deniz, Ü. (2018). Mûsikînin ‘Yenises’i: Alaturka Musikinin Kaldırılması Doğru mudur? Değil midir?. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (59), 492-510.
  • Doğrusöz, N. (Ed.) (2018). Rauf Yekta Bey’in musiki antikaları. İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Erdoğuş, T. (1997). 140 yıl Notre Dame de Sion. İstanbul: Grafik Sanatlar Matbaası.
  • Ergin, O. N. (1977). Türkiye maarif tarihi I-V. İstanbul: Eser Matbaası.
  • Erguner, S. (2003). Rauf Yektâ Bey neyzen-müzikolog-bestekâr. İstanbul: Kitabevi.
  • Eyicil, A. (2004). Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti liderlerinden Doktor Nâzım Bey. Ankara: Gün Yayıncılık.
  • Fulda, B. (2009). Press and politics in the Weimar Republic. Oxford: OUP.
  • Gay, P. (2001). Weimar culture: The outsider as insider. New York & London: W. W. Norton & Company.
  • Gay, P. (2023). Weimar kültürü. E. Buğlalılar (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • [Gazimihal], M. M. R. (1340/1924a). “İlimde sathiliğin mahzurları”, Millî Mecmua, 2 (15), 230-235.
  • [Gazimihal], M. M. R. (1340/1924b). “Musikî ve Ziya Gökalp”, Millî Mecmua, 2 (24), 383-385.
  • Gencer, M. (2010). Jöntürk modernizmi ve ‘Alman ruhu’: 1908-1918 dönemi Türk-Alman ilişkileri ve eğitim. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Gordon, M. (2008). Voluptuous panic: The erotic world of Weimar Berlin. Port Townsend: Feral House.
  • Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün esasları. M. Kaplan (Yay. Haz.). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gültekin, N. ve Onsekiz, D. (2005). Ankara kentinde eğlence mekânlarının oluşumu ve yer seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20 (1), 137-144.
  • Gürsoy, Y. (2023). Atatürk’ün berberi. İstanbul: Destek Yayınları.
  • Hamilton, N. (2009). Biography: A brief history. Cambridge: Harvard University Press.
  • Hamilton, N. (2016). Biography as corrective. Renders, H., deHaan, B. ve Harmsma, J. (Ed.), The biographical turn: lives in history (s. 15-30). Oxon: Routledge.
  • Hamilton, N. ve Renders, H. (2018). The abc of modern biography. Amsterdam: Amsterdam University Press B.V.
  • Heymann-Wentzel, C. (2010). Das Stern’sche Konservatorium der Musik in Berlin. Rekonstruktion einer verdrängten Geschichte, [Berlin Stern Müzik Konservatuarı: Kısıtlanmış bir tarihin yeniden inşası] Doktora Tezi, Universität der Künste Berlin.
  • Hobsbawm, E. (2012). Kısa 20. yüzyıl: 1914-1991 aşırılıklar çağı. İstanbul: Everest Yayınları. Işıktaş, B. (2016). ‘Mûsikî İnkilâbı’nı Osmanlı-Türk modernleşmesinin kültürel ve siyasi mirasi olarak yorumlamak. Rast Müzikoloji Dergisi, 4(1), 1111-1126.
  • Işıktaş, B. (2017). Sentez arayışlarıyla geçen tarihsel bir müzikolojik tartışma: Cumhuriyet döneminde milli müzik inşası. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 2(2), 23-53.
  • Karaca, E. (1998). Türk basınında kalem kavgaları. İstanbul: Gendaş A.Ş.
  • Keller, V. (2021). Transatlantic connections: US-American music students at German conservatories, 1843-1918. Musica Paedagogia Pilsnensis, 1, 81-88. 
  • Lareau, A. (1991). The German cabaret movement during the Weimar Republic. Theatre Journal, 43 (4), 471-490.
  • Larkins, D. (2019). Berlin: The wicked city. M. Mason ve L. Hardy (Ed.). Michigan: Chaosium Inc.
  • Maksudyan, N. (2014). Mavi kep ve pelerin: Cihan harbi yıllarında Almanya’da Osmanlı yetimleri. Toplumsal Tarih, 243, 22-27.
  • Marhoefer, L. (2011). Degeneration, sexual freedom, and the politics of the Weimar Republic, 1918-1933. German Studies Review, 34 (3), 529-549.
  • Marhoefer, L. (2015). Sex and the Weimar Republic: German homosexual emancipation and the rise of the Nazis. Toronto: University of Toronto Press.
  • McDonough, F. (2023). The Weimar years: Rise and fall (1918-1933). London: Bloomsbury Publishing.
  • Musa Süreyya Bey (1923, 15 Kasım). “Garp musikisinde Şark nağmeleri”, Millî Mecmua. 2, 23-24.
  • Musa Süreyya Bey (1925, 14 Aralık). “Millî musikimiz nasıl vücuda gelecek”, Vakit. 2858, 1-2.
  • Nur, R. (1967). Hayat ve hatıratım I-IV. Ankara: Altındağ Yayınevi.
  • Okur, Y. (1993). Yaşanmış olaylarla Atatürk ve müzik: Riyaset-i Cumhur İnce Saz Hey’eti Şefi Binbaşı Hafız Yaşar Okur’un anıları 1924-1938. H. E. Cengiz (Yay. Haz.). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
  • Oransay, G. (1985). Atatürk ile küğ. İzmir: Küğ Yayınları.
  • Ormancı İşler, A. (2023). Erken Cumhuriyet Dönemi musiki yaşamının Kemal Emin Bara yazılarındaki yansımaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi.
  • Öncel, M. ve Çergel, M. A. (2024). Türk müzikolojisinin kurucusu Rauf Yektâ Bey I-III. İstanbul: Ketebe.
  • Önsoy, R. (2004). Türkiye’deki Almanya 1914-1918. Ankara: Atlas Yayıncılık.
  • Özalp, M. N. (2000). Türk mûsikîsi tarihi II. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Özçalık Dumanoğulları, S. (2021). Alman emperyalizmi ve Türk milliyetçiliği: Ernst Jäckh ve Ahmed Emin (Yalman). Toplumsal Tarih, 335, 16-24.
  • Özen, S. (2006). Yüz elli yılın tanığı Notre Dame de Sion. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Özgen, Y. (Ed.). (2024). Atatürk’ün söylev ve demeçleri C. 3 (1925-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Özkan, N. (1991, 19-25 Eylül). 65 yıllık sır: Atatürk’ün meçhul sevgilisini bulduk. Aktüel, 11, 18-26.
  • Öztürk, O. M. (2016). Millî mûsikî ütopyası: Halk ruhunu Garp fenniyle terkib etmek. F. Kutluk (Ed.), İllüzyon: Cumhuriyetin klasik müzik serüveni (s. 1-72). İstanbul: H2O Yayınları.
  • Öztürk, O. M. (2018). Dârülelhân sürecinde Garpçıların Şark mûsikîsiyle baş etme stratejileri. Konservatoryum, 5 (1), 131-157.
  • Öztürk, O. M. (2020). Mandolinle muasırlaş(tır)mak: Türkçülüğün mûsikî sahasındaki programı ışığında Köy Enstitülerinde müzik eğitimi. Etnomüzikoloji Dergisi, 3(1), 18-55.
  • Öztürk, O. M. (2021a). 1926 Türkiye’sinden kadın ve politikaya dair bir portre: Dansçı Refet Süreyya’nın Türk müziği aleyhtarlığının bilinmeyenleri, Kadın ve Müzik Sempozyumu, 10. Oturum, 23 Mayıs 2021. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=imi7kFhLmiE
  • Öztürk, O. M. (2021b). Türk müzikolojisinin evrimci ve pozitivist temelleri: Rauf Yekta’dan günümüze eleştirel bir bakış. Özlem Doğuş Varlı (Ed.), Müziğin kimlikli halleri (s. 53-103). İstanbul: Doğu Kitabevi.
  • Öztürk, O. M. (2022). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde Türk müziğinde yaşanan değişim ve dönüşümler. M. Eriş, K. Tuna ve B. Küçüksipahioğlu (Ed.), Genel hatlarıyla Türk dünyası uygarlık tarihi 2. Cilt (s. 485-525). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Öztürk, O. M. (2024). Rauf Yekta’nın bilimsel müzik teorisi anlayışı: Etkiler ve yönelimler. N. Doğrusöz (Ed.), Uluslararası Rauf Yekta Sempozyumu (6-8 Ocak 2023) Bildiriler Kitabı (s. 355-376). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Öztürk, O. M. ve Demirci, A. (2024). Türk müziği aleyhtarlığı sürecinde Refet Süreyya Hanım ve Kemal Emin Bey irtibatı: Rauf Yekta’nın teşhisi ve Bara’nın itirafı. N. Doğrusöz (Ed.), Uluslararası Rauf Yekta Sempozyumu (6-8 Ocak 2023) Bildiriler Kitabı (s. 549-566). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Polvan, N. (1952). Türkiye’de yabancı öğretim C. 1. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Refet Süreyya Hanım (1925, 21 Aralık). “Millî mûsikîmiz nasıl vücut bulur?”, Vakit, 2865, 1, 3.
  • Refet Süreyya Hanım (1926, 11 Mart). “Şark mûsikîsi müzeye kaldırılmalıdır!”, Vakit, 2945, 3.
  • Refet Süreyya Hanım (1929, 21 Nisan). “Kadın kadındır, erkek erkek!”, Vakit, 4055, 1, 4.
  • Renders, H. ve de Haan. (ed.). (2014). Theoretical discussions of biography. Amsterdam: Brill.
  • Renders, H., de Haan, B. ve Harmsma, J., (2017). The biographical turn: Lives in history. New York: Routledge.
  • Salihoğlu, H. (1993). Alman kültür tarihi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
  • Saygun, A. A. (1982). Atatürk ve musiki. Ankara: SCA Müzik Vakfı Yayınları.
  • Schenk, (2004). Die Hochschule für Musik zu Berlin: Preussens Konservatorium zwischen romantischem Klassizismus und neuer Musik, 1869-1932/33. Stuttgart: F. Steiner.
  • Sekmen, A. N. (2021). Yeni Ses gazetesinin ‘alaturka-alafranga musiki meselesi’ başlıklı anketinde yayımlanan yazıların çevriyazım ve incelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi.
  • Storer, C. (2021). Weimar Cumhuriyeti’nin kısa tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Tekelioğlu, O. (1999a). Türk ‘Musiki İnkılabı’nın içsel tarihi: Nota dergisinin kapanması. Toplumbilim, 9, 15-23.
  • Tekelioğlu, O. (1999b). Ciddi müzikten popüler müziğe Musiki İnkılabının sonuçları. G. Paçacı (Ed.), Cumhuriyet’in Sesleri (s. 146-153). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Tombul, E. (2006). Musikide devrim: Cumhuriyet döneminde Türk musikisine devlet müdahalesinin hikâyesi. Musikişinas, 8, 68-80.
  • Toprak, Z. (2017). Türk Müziği, Ziya Gökalp ve Mahmut Ragıp Gazimihal. Darülelhan Mecmuası, 9, 27-36.
  • Tura, Y. (1988). Türk musikisinin mes’eleleri. İstanbul: Pan Yayınları.
  • Turan, N. S. (1998). Türkiye’de çağdaşlaşma ve müzik. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
  • Turan, K. (2000). Türk-Alman eğitim ilişkilerinin tarihi gelişimi. İstanbul: Ay Işığı Kitapları.
  • Turgut, N. (2009). Üsküdarlı yâver ressamlardan: Hüseyin Zekai Paşa. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VI (6-9 Kasım 2008), Coşkun Yılmaz (Ed.), İstanbul: Üsküdar Belediyesi.
  • Tutsak, S. (2002). İzmir’de eğitim ve eğitimciler (1850-1950). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
  • Usborne, C. (2007). Cultures of abortion in Weimar Germany. New York: Berghahn Books.
  • Üstel, F. (1993). Musiki İnkılâbı ve aydınlar. Tarih ve Toplum, 19 (113): 38-46.
  • Üstel, F. (1994). 1920’li ve 30’lu yıllarda millî musiki ve Musiki İnkılabı. Defter, 22, 41-50.
  • Vakit. (1929, 5 Nisan). “Bu gece Maksimde bir Türk artisti numaralara başlıyor”. 4039, 1.
  • Yekta, R. (1924a). “Ziya Gökalp Bey ve millî mûsikîmiz hakkındaki fikirleri-I”, Servet-i Fünun, 1480, 179-180.
  • Yekta, R. (1924b). “Ziya Gökalp Bey ve millî mûsikîmiz hakkındaki fikirleri-II”, Servet-i Fünun, 1482, 197-198.
  • Yekta, R. (1926a, 13 Şubat). “Millî mûsikîmiz yok mudur?”, Vakit, 2919, 5.
  • Yekta, R. (1926b, 24 Mart). “Şark ve Garb mûsikîleri bahsi etrafında çıkan münâkaşa: Türk mûsikîsi müzeye kaldırılamaz!”, Vakit, 2958, 3.
  • Yekta, R. (1926c, 1 Temmuz). “Şark mûsikîsi mi, Garp mûsikîsi mi?”, Vakit, 3060, 3. Yıldırım, S. ve Zeynel, B. K. (Ed.). (2010). TBMM Albümü 1920-2010: 1. Cilt 1920-1950. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü.
  • Yıldırım, T. (2021). Erken Cumhuriyet dönemi milli musiki politikalarının Türkiye’de müzik sosyolojisi düşüncesinin ortaya çıkma süreçlerine etkileri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 312-332.
  • Yücel, Ö. F. (2022). Türk matbuatında Vakit gazetesi. Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.

MUSİKİ İNKILABI’NIN YEGÂNE KADIN AKTÖRÜ REFET SÜREYYA HANIM: BELGELER IŞIĞINDA BİR ELEŞTİREL BİYOGRAFİ ÇALIŞMASI

Yıl 2025, , 169 - 197, 29.06.2025

Ayça Demirci , Levent Değirmencioğlu , Okan Murat Öztürk

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1662029

Öz

Refet Süreyya Hanım, Erken Cumhuriyet evresinin Garplılaştırma reformları arasında yer alan Musiki İnkılabı sürecinin, yegâne kadın aktörüdür. Bu çalkantılı süreçte adı gazetelerde ve bazı hatıratlarda geçmesine rağmen biyografisi hakkında bilinenler, günümüze değin büyük oranda kısıtlı kalmıştır. Bu makalede Refet Süreyya Hanım’ın 1916-1926 yılları arasındaki hayatı, arşiv belgeleri, gazete haber, mülâkat ve mektupları yanında Orgeneral Fahrettin Altay’ın hatıratı gibi belgeler çerçevesinde doküman analizi yöntemiyle ele alınmaktadır. Eleştirel biyografi çalışması olarak temellendirilen bu çalışmada ana amaç, Refet Süreyya Hanım’ın biyografisine ışık tutan belgeler çerçevesinde bir yandan hayatına dair bilinenlere akademik araştırma zemininde katkılar sağlamak, diğer yandan da Musiki İnkılabı sürecinin arka planını şekillendiren bazı ilişki ve uygulamalara dair bulgular üzerinden süreci tartışmaktır. Makale kapsamında veri olarak bir araya getirilen belgeler öncelikle, nitelik ve kronoloji itibarıyla sınıflandırılmış ve biyografide etkili olan kişi, kurum, olay ve yıllara dair önemli bulgular elde edilmiştir. Bulgular, özellikle 1925 ve 1926 yıllarının politik açıdan toplumsal ve kültürel alanlara reformlar üzerinden doğrudan müdahale edildiği yıllar olarak öne çıktığını ve bu yıllarda müzik alanında da radikal bazı uygulamalar gerçekleştirildiğini ortaya koymaktadır. Refet Süreyya Hanım’ın biyografisinde öne çıkan olay, kişi ve muhitlerin, aynı zamanda Musiki İnkılabı’nın şekillendirilmesine de ışık tuttuğunu somut olarak göstermekte; özellikle Vakit gazetesinin, tüm bu süreçte, politik gündem dahilinde kamuoyunu biçimlendiren en etkin medya aktörü olarak yer aldığını bütünüyle belgelemektedir. Makale, Refet Süreyya Hanım’ın hayatına dair bilinenleri belgeler ışığında açığa çıkardığı ve bir kısmının düzeltilmesini sağladığı gibi bu on yıllık kesitin, aynı zamanda İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e geçişte yaşananlara dair önemli tanıklıklar da içerdiğini açık bir surette göstermektedir. Varılan sonuç, bireysel biyografilere dönük akademik araştırmaların salt bir bireyin hayatı olarak görülmeyip aynı zamanda dönemin politik arka plan ve uygulamalarının anlaşılmasına somut katkılar sağlayan bir araştırma alanı olarak değerlendirilmesi gerekliliğini, açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Refet Süreyya Hanım musiki inkılabı eleştirel biyografi çalışmaları arşiv belgeleri Vakit gazetesi hatırat

Kaynakça

  • Akbayar, N. ve Koloğlu, O. (1996). Gazeteci bir aile: Mehmet Asım, Hakkı Tarık, Hasan Rasim Us’lar. Ankara: ÇGD Yayınları.
  • Aksoy, B. (1999). Cumhuriyet dönemi musikisinde farklılaşma olgusu. G. Paçacı (Ed.), Cumhuriyet’in sesleri (s. 10-29). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Aksoy, B. (2008). Geçmişin musiki mirasına bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Altay, F. (1970). 10 yıl savaş: 1912-1922 ve sonrası. İstanbul: İnsel Yayınları.
  • Antep, E. (2009). Osman Zeki Üngör ve Musiki İnkılabı. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
  • Arık, K. F. (1958). Prof. Dr. Ernest Jack’e fahri siyasal bilgiler doktoru ünvanı verilmesi münasebetiyle fakülte dekanı Prof. Dr. Kemal Fikret Arık’ın yaptığı konuşma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13 (2), 270-273.
  • Arslan, F. (2015). Ziya Gökalp’in Fârâbi ile sorunu neydi? Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 121-131. Ateş, Ö. F. ve Arık, Ş. (2022). Sorunsalları, tarihsel gelişimi ve temsilcileri bağlamında biyografi teorisine genel bir bakış. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 2(1), 130-153.
  • Ayas, G. (2013). Klasik Türk müziği geleneğinde süreklilik ve değişim: Erken Cumhuriyet dönemi müzikte batılılaşma politikalarına karşı uyum ve direnç örüntüleri. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
  • Ayas, G. (2016). Musiki İnkılabı ve Rus modeli: Karşılaştırmalı müzik sosyolojisi açısından bir tartışma. Bilig, 77, 131-155.
  • Ayas, G. (2018). Müziği boğan gürültü: İdeolojinin kıskacında “musiki”. İstanbul: İthaki.
  • Ayas, G. (2020). Musiki İnkılabı’nın sosyolojisi: Klasik Türk müziği geleneğinde süreklilik ve değişim. İstanbul: İthaki. [Bara, K. E.] “Vatan Haricindeki Bir Türk Münevveri” (1926a, 23 Ocak). “Musikimiz Var mıdır?”, Vakit. 2898, 3.
  • Bara, K. E (1926b, 8 Mayıs). “Musikimiz Gayesine Vasıl Olmuştur!”, Vakit. 3000, 4.
  • Bardakçı, M. (1986). Rauf Yekta Bey’in hayatı ve eserleri. O. Nasuhioğlu (Çev.), Türk musikisi: Rauf Yekta Bey (s. 8-18). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Bayraktar, A. N. (2016). Başkent Ankara’da Cumhuriyet sonrası yaşanan büyük değişim: Modern yaşam kurgusu ve modern mekânlar. Journal of Ankara Studies, 4 (1), 67-80.
  • Behar, C. (1987). Klasik Türk musikisi üzerine denemeler. İstanbul: BağlamYayınları.
  • Behar, C. (2022). Musikiden müziğe: Osmanlı/Türk müziği: Gelenek ve modernlik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bilge, A. S. (1956). Sayın Profesör Zeki Mesud Alsan hakkında. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 11(03), 3-4.
  • Bilgi, N. (Yay. Haz.). (2007). Millî mücadele tarihine dair notlar: Ankaralı’nın defteri (Mahmut Soydan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Boak, H. (2013). Women in the Weimar Republic. Manchester: Manchester University Press
  • Cantor, A. J. (2015). Our conservatories? Music education, social identities and cultural politics in Germany and Austria, 1840-1933. Doktora tezi, University of Toronto.
  • Çolak, G. (2013). Avrupa’da Osmanlı kızları. İstanbul: Heyamola Yayınları.
  • Demirel, Ö. F. (2022). Maarif nezareti müşaviri Franz Schmidt’in Anadolu mekteplerine dair raporu (21 Mayıs-6 Haziran 1915). Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7, 1477-1508.
  • Deniz, Ü. (2018). Mûsikînin ‘Yenises’i: Alaturka Musikinin Kaldırılması Doğru mudur? Değil midir?. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (59), 492-510.
  • Doğrusöz, N. (Ed.) (2018). Rauf Yekta Bey’in musiki antikaları. İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Erdoğuş, T. (1997). 140 yıl Notre Dame de Sion. İstanbul: Grafik Sanatlar Matbaası.
  • Ergin, O. N. (1977). Türkiye maarif tarihi I-V. İstanbul: Eser Matbaası.
  • Erguner, S. (2003). Rauf Yektâ Bey neyzen-müzikolog-bestekâr. İstanbul: Kitabevi.
  • Eyicil, A. (2004). Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti liderlerinden Doktor Nâzım Bey. Ankara: Gün Yayıncılık.
  • Fulda, B. (2009). Press and politics in the Weimar Republic. Oxford: OUP.
  • Gay, P. (2001). Weimar culture: The outsider as insider. New York & London: W. W. Norton & Company.
  • Gay, P. (2023). Weimar kültürü. E. Buğlalılar (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • [Gazimihal], M. M. R. (1340/1924a). “İlimde sathiliğin mahzurları”, Millî Mecmua, 2 (15), 230-235.
  • [Gazimihal], M. M. R. (1340/1924b). “Musikî ve Ziya Gökalp”, Millî Mecmua, 2 (24), 383-385.
  • Gencer, M. (2010). Jöntürk modernizmi ve ‘Alman ruhu’: 1908-1918 dönemi Türk-Alman ilişkileri ve eğitim. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Gordon, M. (2008). Voluptuous panic: The erotic world of Weimar Berlin. Port Townsend: Feral House.
  • Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün esasları. M. Kaplan (Yay. Haz.). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gültekin, N. ve Onsekiz, D. (2005). Ankara kentinde eğlence mekânlarının oluşumu ve yer seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20 (1), 137-144.
  • Gürsoy, Y. (2023). Atatürk’ün berberi. İstanbul: Destek Yayınları.
  • Hamilton, N. (2009). Biography: A brief history. Cambridge: Harvard University Press.
  • Hamilton, N. (2016). Biography as corrective. Renders, H., deHaan, B. ve Harmsma, J. (Ed.), The biographical turn: lives in history (s. 15-30). Oxon: Routledge.
  • Hamilton, N. ve Renders, H. (2018). The abc of modern biography. Amsterdam: Amsterdam University Press B.V.
  • Heymann-Wentzel, C. (2010). Das Stern’sche Konservatorium der Musik in Berlin. Rekonstruktion einer verdrängten Geschichte, [Berlin Stern Müzik Konservatuarı: Kısıtlanmış bir tarihin yeniden inşası] Doktora Tezi, Universität der Künste Berlin.
  • Hobsbawm, E. (2012). Kısa 20. yüzyıl: 1914-1991 aşırılıklar çağı. İstanbul: Everest Yayınları. Işıktaş, B. (2016). ‘Mûsikî İnkilâbı’nı Osmanlı-Türk modernleşmesinin kültürel ve siyasi mirasi olarak yorumlamak. Rast Müzikoloji Dergisi, 4(1), 1111-1126.
  • Işıktaş, B. (2017). Sentez arayışlarıyla geçen tarihsel bir müzikolojik tartışma: Cumhuriyet döneminde milli müzik inşası. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 2(2), 23-53.
  • Karaca, E. (1998). Türk basınında kalem kavgaları. İstanbul: Gendaş A.Ş.
  • Keller, V. (2021). Transatlantic connections: US-American music students at German conservatories, 1843-1918. Musica Paedagogia Pilsnensis, 1, 81-88. 
  • Lareau, A. (1991). The German cabaret movement during the Weimar Republic. Theatre Journal, 43 (4), 471-490.
  • Larkins, D. (2019). Berlin: The wicked city. M. Mason ve L. Hardy (Ed.). Michigan: Chaosium Inc.
  • Maksudyan, N. (2014). Mavi kep ve pelerin: Cihan harbi yıllarında Almanya’da Osmanlı yetimleri. Toplumsal Tarih, 243, 22-27.
  • Marhoefer, L. (2011). Degeneration, sexual freedom, and the politics of the Weimar Republic, 1918-1933. German Studies Review, 34 (3), 529-549.
  • Marhoefer, L. (2015). Sex and the Weimar Republic: German homosexual emancipation and the rise of the Nazis. Toronto: University of Toronto Press.
  • McDonough, F. (2023). The Weimar years: Rise and fall (1918-1933). London: Bloomsbury Publishing.
  • Musa Süreyya Bey (1923, 15 Kasım). “Garp musikisinde Şark nağmeleri”, Millî Mecmua. 2, 23-24.
  • Musa Süreyya Bey (1925, 14 Aralık). “Millî musikimiz nasıl vücuda gelecek”, Vakit. 2858, 1-2.
  • Nur, R. (1967). Hayat ve hatıratım I-IV. Ankara: Altındağ Yayınevi.
  • Okur, Y. (1993). Yaşanmış olaylarla Atatürk ve müzik: Riyaset-i Cumhur İnce Saz Hey’eti Şefi Binbaşı Hafız Yaşar Okur’un anıları 1924-1938. H. E. Cengiz (Yay. Haz.). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
  • Oransay, G. (1985). Atatürk ile küğ. İzmir: Küğ Yayınları.
  • Ormancı İşler, A. (2023). Erken Cumhuriyet Dönemi musiki yaşamının Kemal Emin Bara yazılarındaki yansımaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi.
  • Öncel, M. ve Çergel, M. A. (2024). Türk müzikolojisinin kurucusu Rauf Yektâ Bey I-III. İstanbul: Ketebe.
  • Önsoy, R. (2004). Türkiye’deki Almanya 1914-1918. Ankara: Atlas Yayıncılık.
  • Özalp, M. N. (2000). Türk mûsikîsi tarihi II. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Özçalık Dumanoğulları, S. (2021). Alman emperyalizmi ve Türk milliyetçiliği: Ernst Jäckh ve Ahmed Emin (Yalman). Toplumsal Tarih, 335, 16-24.
  • Özen, S. (2006). Yüz elli yılın tanığı Notre Dame de Sion. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Özgen, Y. (Ed.). (2024). Atatürk’ün söylev ve demeçleri C. 3 (1925-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Özkan, N. (1991, 19-25 Eylül). 65 yıllık sır: Atatürk’ün meçhul sevgilisini bulduk. Aktüel, 11, 18-26.
  • Öztürk, O. M. (2016). Millî mûsikî ütopyası: Halk ruhunu Garp fenniyle terkib etmek. F. Kutluk (Ed.), İllüzyon: Cumhuriyetin klasik müzik serüveni (s. 1-72). İstanbul: H2O Yayınları.
  • Öztürk, O. M. (2018). Dârülelhân sürecinde Garpçıların Şark mûsikîsiyle baş etme stratejileri. Konservatoryum, 5 (1), 131-157.
  • Öztürk, O. M. (2020). Mandolinle muasırlaş(tır)mak: Türkçülüğün mûsikî sahasındaki programı ışığında Köy Enstitülerinde müzik eğitimi. Etnomüzikoloji Dergisi, 3(1), 18-55.
  • Öztürk, O. M. (2021a). 1926 Türkiye’sinden kadın ve politikaya dair bir portre: Dansçı Refet Süreyya’nın Türk müziği aleyhtarlığının bilinmeyenleri, Kadın ve Müzik Sempozyumu, 10. Oturum, 23 Mayıs 2021. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=imi7kFhLmiE
  • Öztürk, O. M. (2021b). Türk müzikolojisinin evrimci ve pozitivist temelleri: Rauf Yekta’dan günümüze eleştirel bir bakış. Özlem Doğuş Varlı (Ed.), Müziğin kimlikli halleri (s. 53-103). İstanbul: Doğu Kitabevi.
  • Öztürk, O. M. (2022). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde Türk müziğinde yaşanan değişim ve dönüşümler. M. Eriş, K. Tuna ve B. Küçüksipahioğlu (Ed.), Genel hatlarıyla Türk dünyası uygarlık tarihi 2. Cilt (s. 485-525). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Öztürk, O. M. (2024). Rauf Yekta’nın bilimsel müzik teorisi anlayışı: Etkiler ve yönelimler. N. Doğrusöz (Ed.), Uluslararası Rauf Yekta Sempozyumu (6-8 Ocak 2023) Bildiriler Kitabı (s. 355-376). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Öztürk, O. M. ve Demirci, A. (2024). Türk müziği aleyhtarlığı sürecinde Refet Süreyya Hanım ve Kemal Emin Bey irtibatı: Rauf Yekta’nın teşhisi ve Bara’nın itirafı. N. Doğrusöz (Ed.), Uluslararası Rauf Yekta Sempozyumu (6-8 Ocak 2023) Bildiriler Kitabı (s. 549-566). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Polvan, N. (1952). Türkiye’de yabancı öğretim C. 1. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Refet Süreyya Hanım (1925, 21 Aralık). “Millî mûsikîmiz nasıl vücut bulur?”, Vakit, 2865, 1, 3.
  • Refet Süreyya Hanım (1926, 11 Mart). “Şark mûsikîsi müzeye kaldırılmalıdır!”, Vakit, 2945, 3.
  • Refet Süreyya Hanım (1929, 21 Nisan). “Kadın kadındır, erkek erkek!”, Vakit, 4055, 1, 4.
  • Renders, H. ve de Haan. (ed.). (2014). Theoretical discussions of biography. Amsterdam: Brill.
  • Renders, H., de Haan, B. ve Harmsma, J., (2017). The biographical turn: Lives in history. New York: Routledge.
  • Salihoğlu, H. (1993). Alman kültür tarihi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
  • Saygun, A. A. (1982). Atatürk ve musiki. Ankara: SCA Müzik Vakfı Yayınları.
  • Schenk, (2004). Die Hochschule für Musik zu Berlin: Preussens Konservatorium zwischen romantischem Klassizismus und neuer Musik, 1869-1932/33. Stuttgart: F. Steiner.
  • Sekmen, A. N. (2021). Yeni Ses gazetesinin ‘alaturka-alafranga musiki meselesi’ başlıklı anketinde yayımlanan yazıların çevriyazım ve incelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi.
  • Storer, C. (2021). Weimar Cumhuriyeti’nin kısa tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Tekelioğlu, O. (1999a). Türk ‘Musiki İnkılabı’nın içsel tarihi: Nota dergisinin kapanması. Toplumbilim, 9, 15-23.
  • Tekelioğlu, O. (1999b). Ciddi müzikten popüler müziğe Musiki İnkılabının sonuçları. G. Paçacı (Ed.), Cumhuriyet’in Sesleri (s. 146-153). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Tombul, E. (2006). Musikide devrim: Cumhuriyet döneminde Türk musikisine devlet müdahalesinin hikâyesi. Musikişinas, 8, 68-80.
  • Toprak, Z. (2017). Türk Müziği, Ziya Gökalp ve Mahmut Ragıp Gazimihal. Darülelhan Mecmuası, 9, 27-36.
  • Tura, Y. (1988). Türk musikisinin mes’eleleri. İstanbul: Pan Yayınları.
  • Turan, N. S. (1998). Türkiye’de çağdaşlaşma ve müzik. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
  • Turan, K. (2000). Türk-Alman eğitim ilişkilerinin tarihi gelişimi. İstanbul: Ay Işığı Kitapları.
  • Turgut, N. (2009). Üsküdarlı yâver ressamlardan: Hüseyin Zekai Paşa. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VI (6-9 Kasım 2008), Coşkun Yılmaz (Ed.), İstanbul: Üsküdar Belediyesi.
  • Tutsak, S. (2002). İzmir’de eğitim ve eğitimciler (1850-1950). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
  • Usborne, C. (2007). Cultures of abortion in Weimar Germany. New York: Berghahn Books.
  • Üstel, F. (1993). Musiki İnkılâbı ve aydınlar. Tarih ve Toplum, 19 (113): 38-46.
  • Üstel, F. (1994). 1920’li ve 30’lu yıllarda millî musiki ve Musiki İnkılabı. Defter, 22, 41-50.
  • Vakit. (1929, 5 Nisan). “Bu gece Maksimde bir Türk artisti numaralara başlıyor”. 4039, 1.
  • Yekta, R. (1924a). “Ziya Gökalp Bey ve millî mûsikîmiz hakkındaki fikirleri-I”, Servet-i Fünun, 1480, 179-180.
  • Yekta, R. (1924b). “Ziya Gökalp Bey ve millî mûsikîmiz hakkındaki fikirleri-II”, Servet-i Fünun, 1482, 197-198.
  • Yekta, R. (1926a, 13 Şubat). “Millî mûsikîmiz yok mudur?”, Vakit, 2919, 5.
  • Yekta, R. (1926b, 24 Mart). “Şark ve Garb mûsikîleri bahsi etrafında çıkan münâkaşa: Türk mûsikîsi müzeye kaldırılamaz!”, Vakit, 2958, 3.
  • Yekta, R. (1926c, 1 Temmuz). “Şark mûsikîsi mi, Garp mûsikîsi mi?”, Vakit, 3060, 3. Yıldırım, S. ve Zeynel, B. K. (Ed.). (2010). TBMM Albümü 1920-2010: 1. Cilt 1920-1950. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü.
  • Yıldırım, T. (2021). Erken Cumhuriyet dönemi milli musiki politikalarının Türkiye’de müzik sosyolojisi düşüncesinin ortaya çıkma süreçlerine etkileri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 312-332.
  • Yücel, Ö. F. (2022). Türk matbuatında Vakit gazetesi. Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
Toplam 103 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kültürel Antropoloji, Politika ve Yönetim (Diğer)
Bölüm DERGİNİN TAMAMI
Yazarlar

Ayça Demirci 0000-0001-6991-4589

Levent Değirmencioğlu 0000-0001-7162-8645

Okan Murat Öztürk 0000-0003-1604-1715

Yayımlanma Tarihi 29 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 20 Mart 2025
Kabul Tarihi 7 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025

Kaynak Göster

APA Demirci, A., Değirmencioğlu, L., & Öztürk, O. M. (2025). MUSİKİ İNKILABI’NIN YEGÂNE KADIN AKTÖRÜ REFET SÜREYYA HANIM: BELGELER IŞIĞINDA BİR ELEŞTİREL BİYOGRAFİ ÇALIŞMASI. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 169-197. https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1662029
Creative Commons Lisansı
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi  Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.