BETWEEN TOLERANCE AND BOUNDARIES: THE SOCIAL, ECONOMIC, AND CULTURAL DYNAMICS OF THE JEWISH COMMUNITY IN EARLY MODERN VENETIAN CRETE
Öz
Latin Catholics and Greek Orthodox Christians were the majority on the island of Crete under Venetian rule in the Early Modern Period, but there was also a small yet active Jewish community. They maintained their presence mainly in the capital city of Candia, as well as Rethymno and Chania. Known to have been present on the island since the Byzantine Empire, Jews differed from other communities in terms of trade and tax obligations. This was because Jews were a community tolerated by Venetian rulers on the island. Although this situation sometimes caused intervened unrest among other communities on the island, Venice intervened when necessary. They were forced to live in designated neighbourhoods and wear specific clothing to prevent social segregation although the Venetian rulers granted religious freedom to the Jews, who were part of the economic and social life of the island of Crete. Nevertheless, the island’s major merchants were Jews, and they worked in professions such as banking, jewellery making, textile production, agriculture, leatherworking and moneylending. Giacomo Foscarini, who was appointed to the island in 1574, issued a decree clearly defining the boundaries between Jews, Christians, and Latins. After the Ottomans conquered the island, Jews were granted dhimmi status and continued to live there.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ASV, Duca di Candia, b.17, fol.124v.
- ASV, Senato Mar, 24 Mart 1485, fol.38.
- ASV, Senato Misti, 27 Marci (Mart) 1403, f.71;
- ASV, Senato Misti Registre, 27 Ekim 1448, fol.82v.
- Raccolta di Decreti di Giacomo Foscarini dal 14 ottobre 1574 al 2 novembre 1577, BMC, ital 326, fol.12. The Pilgrimage of Arnold von Harff, trs. Malcolm Letts, Printed for the Hakluyt Society, London 1946, ss.118-119.
- DEMİRKENT, Işın, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206)-İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması, Dünya Yayıncılık, İstanbul 2013.
- Geoffroi de Villehardouin Henri de Valenciennes, IV. Haçlı Seferi Kronikleri, çev. Ali Berktay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
- ADIYEKE, Ayşe Nükhet Adıyeke-ADIYEKE, Nuri, Osmanlı Dönemi Kısa Girit Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2021.
- ANCORI, Zvi, “Giacomo Foscarini and the Jews of Crete: A Reconsideration”, Michael: On the History of the Jews in the Diaspora, 1981, pp.9-118.
- ARBEL, Benjamin, “Jews and Christians in Sixteenth-Century Crete: Between Segregation and Integration”, Centro Tedesco di Studi Veneziani, Interstizi Culture Ebraico-Cristiane a Venezia e nei Suoi Domini dal Medioevo all’Eta Moderna, cura di Uwe Israel-Robert Jütte-Reinhold C. Muller, Edizioni di Storia e Letteratura, Roma 2010, pp.281-294.
- BORA, Siren, “Girit Yahudi Tarihi Araştırmalarında Metodoloji (Kısa Bir Değerlendirme ve Öneriler)”, Ege Araştırmaları I Batı Anadolu’da Giritliler, ed. Tuncay Ercan Sepetçioğlu-Olcay Pullukçuoğlu Yapucu, İzmir 2019, ss.131-145.
- BORYSEK, Martin, “The Jews of Venetian Candia: The Challenges of External Influences and Internal Diversity as Reflected in Takkanot Kandiyah”, Journal of the Medieval Mediterranean 2014, pp. 241-265.
- DETORAKIS, Theocharis, History of Crete, Mystis, Iraklio 2015.
- DURSTELER, Eric R., İstanbul’daki Venedikliler-Yeniçağ Başlarında Akderniz’de Millet, Kimlik ve Bir Arada Varoluş, çev. Taciser Ulaş Belge, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2012.
- EMECEN, Feridun M., Kanuni Sultan Süleyman ve Zamanı, TTK, Ankara 2022.
- GERTWAGEN, Ruthy, “The Contribution of Venice’s Colonies to Its Naval Warfare In The Eastern Mediterranean In The Fıfteenth Century”, International Journal of Maritime History, XIX, No. I (June 2007), pp.181-210.
- JACOBY, David, “Jews and Christians in Venetian Crete: Segregation, Interaction and Conflict”, in. David Jacoby, in. David Jacoby, Medieval Trade in the Eastern Mediterranean and Beyond, Routledge, London 2018, pp.239-275.
- JACOBY, David, “The Jewish Communities of the Byzantine World from the Tenth to Mid-Fifteenth Century: Some Aspect of Their Evolution”, in. David Jacoby, Medieval Trade in the Eastern Mediterranean and Beyond, Routledge, London 2018, pp.157-181.
- JACOBY, David, Studies on the Crusader States and on Venetian Expansion, Routledge, London, 1989.
- KAYMAKÇI, Emre, Venedik Hâkimiyetinde Girit Adası (1204-1453), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde 2024.
- KIZIL, Süleyman Kızıl- NEŞET, Arslan “Bazı Çivit Otu (Isatis tinctoria L., Isatis constricta Davis) Türleri ile Yün Hali İpliklerinin Boyanmasıve Elde Edilen Renklerin Bazı Haslık Değerlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Tarım Bilimleri Dergisi, 2001, 7 (3), ss.42-47.
- LAUER, Rena, “Cretan Jews and the First Sephardic Encounter in the Fifteenth Century”, Mediterranean Historical Review, Vol.27, No.2, 2012, pp.129-140.
- LAUER, Rena, Colonial Justice and the Jews of Venetian Crete, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2019.
- MALTEZOU, Chryssa, “From Crete to Jerusalem: The Will of a Cretan Jew (1626)”, Mediterranean Historical Review (1995), pp.189-201.
- MOOREY, Chris, A History of Crete, Haus Publishing, 2019.
- PAPADIA, Anastasia Lala, “The Jews in Early Modern Venetian Crete: Community and Identities”, Mediterranean Historical Review 2012, pp.141-150.
- RAVEGNANI, Giorgio, Bisanzio e Venezia, Mulino 2020.
- SPYRIDAKIS, Stylianos, “Notes on the Jews of Gortyna and Grete”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 1988, pp. 171-175.
- STARR, Joshua, “Jewish Life in Crete Under the Rule of Venice”, Proceedings of the American Academy for Jewish Research, Vol. 12 (1942), pp. 59-114.
- STEIMANN, Ilona, “Making Illuminated Hagganot in Venetian Candia”, Mediterranean Historical Review, 27/2, pp.161-173.
- TUKİN, Cemal, “Girit”, TDV, Cilt: XIV, İstanbul 1996, ss.85-93.
- YILMAZ, Fazlıhan, “Çivit Otunun Yünlü Kumaşlar İçin Doğal Boyarmadde Kaynağı Olarak Kullanılması”, GSED 2020, Cilt: 26, Sayı: 45, ss.485-490.
- ZINKEISEIN, Johann Wilhelm, Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.
- Ed.C.Kafadar-H.Karateke-C.Fleischer, Historians of the Ottoman Empire, Elia Capsali, https://ottomanhistorians.uchicago.edu/sites/default/files/capsali_en.pdf
- Eliyyah Capsali, treccani erişim tarihi:15.07.2024.
TOLERANS VE SINIRLAR ARASINDA: YENİ ÇAĞ’DA VENEDİK HÂKİMİYETİNDE GİRİT ADASI’NDAKİ YAHUDİ TOPLUMUNUN SOSYAL, EKONOMİK VE KÜLTÜREL DİNAMİKLERİ
Öz
Yeni Çağ’da Venedik hâkimiyetinde bulunan Girit Adası’nda Latin Katolikler ve Ortodoks halk çoğunlukta olsalar da adada azınlık olmasına karşın aktif bir Yahudi cemaati bulunmaktaydı. Yahudiler, Girit Adası’nın başkenti Kandiye başta olmak üzere Resmo ve Hanya merkezli olarak varlıklarını sürdürmüşlerdi. Bizans İmparatorluğu döneminden itibaren adadaki varlığı bilinen Yahudiler özellikle ticaret ve vergi yükümlülükleriyle diğer topluluklardan farklıydı. Çünkü Yahudiler adada Venedikli yöneticilerce tolerans gösterilerek kabul edilen bir topluluktu. Bu durum zaman zaman adadaki diğer toplumlar arasında kargaşaya sebebiyet verse de Venedik Devleti duruma zamanında müdahalede bulunurdu. Girit Adası’ndaki ekonomik ve toplumsal yaşamın bir parçası olan Yahudilere Venedikli yöneticiler tarafından dini özgürlük tanınmış olmasına karşın kendilerine ayrılan mahallelerde yaşamaya zorlanmışlar ve toplumsal ayrışmayı önlemek adına belirli kıyafetler giymek zorunda kalmışlardır. Öte yandan adadaki tüccarların çoğu Yahudilerden oluşmaktaydı ve bankerlik, kuyumculuk, tekstil üretimi, tarım işçisi, dericilik ve tefecilik gibi iş kollarında Yahudiler çalışmaktaydı. 1574 yılına gelindiğindeyse adaya atanan Giacomo Foscarini bir ferman düzenleyerek Yahudiler, Hıristiyan ve Latinler arasındaki sınırları kesin olarak belirlerken Osmanlıların adayı fethinden sonra Yahudiler zımmi statüsü tanınarak adadaki varlıklarını sürdürmüşlerdi.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ASV, Duca di Candia, b.17, fol.124v.
- ASV, Senato Mar, 24 Mart 1485, fol.38.
- ASV, Senato Misti, 27 Marci (Mart) 1403, f.71;
- ASV, Senato Misti Registre, 27 Ekim 1448, fol.82v.
- Raccolta di Decreti di Giacomo Foscarini dal 14 ottobre 1574 al 2 novembre 1577, BMC, ital 326, fol.12. The Pilgrimage of Arnold von Harff, trs. Malcolm Letts, Printed for the Hakluyt Society, London 1946, ss.118-119.
- DEMİRKENT, Işın, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206)-İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması, Dünya Yayıncılık, İstanbul 2013.
- Geoffroi de Villehardouin Henri de Valenciennes, IV. Haçlı Seferi Kronikleri, çev. Ali Berktay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
- ADIYEKE, Ayşe Nükhet Adıyeke-ADIYEKE, Nuri, Osmanlı Dönemi Kısa Girit Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2021.
- ANCORI, Zvi, “Giacomo Foscarini and the Jews of Crete: A Reconsideration”, Michael: On the History of the Jews in the Diaspora, 1981, pp.9-118.
- ARBEL, Benjamin, “Jews and Christians in Sixteenth-Century Crete: Between Segregation and Integration”, Centro Tedesco di Studi Veneziani, Interstizi Culture Ebraico-Cristiane a Venezia e nei Suoi Domini dal Medioevo all’Eta Moderna, cura di Uwe Israel-Robert Jütte-Reinhold C. Muller, Edizioni di Storia e Letteratura, Roma 2010, pp.281-294.
- BORA, Siren, “Girit Yahudi Tarihi Araştırmalarında Metodoloji (Kısa Bir Değerlendirme ve Öneriler)”, Ege Araştırmaları I Batı Anadolu’da Giritliler, ed. Tuncay Ercan Sepetçioğlu-Olcay Pullukçuoğlu Yapucu, İzmir 2019, ss.131-145.
- BORYSEK, Martin, “The Jews of Venetian Candia: The Challenges of External Influences and Internal Diversity as Reflected in Takkanot Kandiyah”, Journal of the Medieval Mediterranean 2014, pp. 241-265.
- DETORAKIS, Theocharis, History of Crete, Mystis, Iraklio 2015.
- DURSTELER, Eric R., İstanbul’daki Venedikliler-Yeniçağ Başlarında Akderniz’de Millet, Kimlik ve Bir Arada Varoluş, çev. Taciser Ulaş Belge, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2012.
- EMECEN, Feridun M., Kanuni Sultan Süleyman ve Zamanı, TTK, Ankara 2022.
- GERTWAGEN, Ruthy, “The Contribution of Venice’s Colonies to Its Naval Warfare In The Eastern Mediterranean In The Fıfteenth Century”, International Journal of Maritime History, XIX, No. I (June 2007), pp.181-210.
- JACOBY, David, “Jews and Christians in Venetian Crete: Segregation, Interaction and Conflict”, in. David Jacoby, in. David Jacoby, Medieval Trade in the Eastern Mediterranean and Beyond, Routledge, London 2018, pp.239-275.
- JACOBY, David, “The Jewish Communities of the Byzantine World from the Tenth to Mid-Fifteenth Century: Some Aspect of Their Evolution”, in. David Jacoby, Medieval Trade in the Eastern Mediterranean and Beyond, Routledge, London 2018, pp.157-181.
- JACOBY, David, Studies on the Crusader States and on Venetian Expansion, Routledge, London, 1989.
- KAYMAKÇI, Emre, Venedik Hâkimiyetinde Girit Adası (1204-1453), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde 2024.
- KIZIL, Süleyman Kızıl- NEŞET, Arslan “Bazı Çivit Otu (Isatis tinctoria L., Isatis constricta Davis) Türleri ile Yün Hali İpliklerinin Boyanmasıve Elde Edilen Renklerin Bazı Haslık Değerlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Tarım Bilimleri Dergisi, 2001, 7 (3), ss.42-47.
- LAUER, Rena, “Cretan Jews and the First Sephardic Encounter in the Fifteenth Century”, Mediterranean Historical Review, Vol.27, No.2, 2012, pp.129-140.
- LAUER, Rena, Colonial Justice and the Jews of Venetian Crete, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2019.
- MALTEZOU, Chryssa, “From Crete to Jerusalem: The Will of a Cretan Jew (1626)”, Mediterranean Historical Review (1995), pp.189-201.
- MOOREY, Chris, A History of Crete, Haus Publishing, 2019.
- PAPADIA, Anastasia Lala, “The Jews in Early Modern Venetian Crete: Community and Identities”, Mediterranean Historical Review 2012, pp.141-150.
- RAVEGNANI, Giorgio, Bisanzio e Venezia, Mulino 2020.
- SPYRIDAKIS, Stylianos, “Notes on the Jews of Gortyna and Grete”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 1988, pp. 171-175.
- STARR, Joshua, “Jewish Life in Crete Under the Rule of Venice”, Proceedings of the American Academy for Jewish Research, Vol. 12 (1942), pp. 59-114.
- STEIMANN, Ilona, “Making Illuminated Hagganot in Venetian Candia”, Mediterranean Historical Review, 27/2, pp.161-173.
- TUKİN, Cemal, “Girit”, TDV, Cilt: XIV, İstanbul 1996, ss.85-93.
- YILMAZ, Fazlıhan, “Çivit Otunun Yünlü Kumaşlar İçin Doğal Boyarmadde Kaynağı Olarak Kullanılması”, GSED 2020, Cilt: 26, Sayı: 45, ss.485-490.
- ZINKEISEIN, Johann Wilhelm, Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.
- Ed.C.Kafadar-H.Karateke-C.Fleischer, Historians of the Ottoman Empire, Elia Capsali, https://ottomanhistorians.uchicago.edu/sites/default/files/capsali_en.pdf
- Eliyyah Capsali, treccani erişim tarihi:15.07.2024.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Düşünce Tarihi |
| Bölüm | DERGİNİN TAMAMI |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 13 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 7 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.