ABDİLİLLAH BENARAFE’NİN AL-HAVÂMÎM ADLI ROMANININ ÖRNEKLEMİNDE TASAVVUFİ-İRFÂNÎ ROMAN AYRIMININ ELEŞTİRİSİ
Öz
Son dönem Arap romancılığında hayli rağbet gören Faslı yazar Abdilillah Benarafe’nin (d. 1962) kendisinin adlandırdığı “irfânî romanlar” gerek yazar gerekse bazı Arap edebiyatçılarınca tasavvufî romanlardan farklı bir yerde konumlandırılmaktadır. Ancak bu ayrımın edebî unsurlar yönünden olmayıp siyasi ve düşünce dünyasındaki ideolojik nedenlerden olduğu anlaşılmaktadır. Türkçe literatüre bakıldığında ise bu romanlara dair yapılan çalışmaların sınırlı olduğu ve tanımlanması hususunda da bir kavram kargaşası olduğu görülmüştür. Araştırmanın amacı alandaki bu karışıklığı gidermeye yönelik olup sonrasında yapılacak çalışmalara da öncülük etmektir. Bu bağlamda çalışmada, yazarın irfânî romanlarının dördüncüsü olan al-Havâmîm (2010) adlı romanı örneklem olarak belirlenmiş ve amaçlı örnekleme yöntemiyle tasavvufi unsurlar bakımından incelenecektir. Romandaki tasavvufi-irfânî farkı/aynılığının ortaya konulması amacıyla çalışmanın birinci bölümünde tasavvufi roman ve özellikleri, ikinci bölümünde irfânî romanlar ve ortaya çıkışı, üçüncü ve son bölümünde ise örneklem roman al-Havâmîm tasavvuf boyutu ile incelenecektir. Çalışmanın sonunda elde edilen verilerin ışığında kavram kargaşasının son bulacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açıkgenç, A. (2015). “İran İrfan Geleneği ve Molla Sadra”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni: Endülüs ve Felsefenin İşrakîli(leşmesi)ği,7: 1129-1144. Ahmed, F. (2018). er-Rivâyetu ve’t-Tasavvufu’l-İslamî, Beyrut: Mektebetu Lübnan.
- Altunkaya, M. (2016). “Bazı Şiî Kaynaklarda Tasavvufun Yeri”. Doğu Esintileri,5: 175-194.
- al-Acem, R. (1999). Mevsûatu Mustalahat et-Tasavvufu’l-İslâmî. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
- Benarafe, A. (2007). Bahr-u Nun. Rabat: Dâru’l-Emân.
- Benarafe, A. (2010). el-Havâmîm, Birinci baskı. Fas: el-Merkezu’s-Sekâfî.
- Benarafe, A. vd. (2014). Cemâliyyetü’s-Serd fi’r-Rivâyeti’l-ʿİrfâniyye. Beyrut: Dâru’l-Âdâb.
- Bolelli, N. (2017). Belâgat. (12.Baskı), İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No:72.
- Bostancı, A., Çil, F. H. (2021). “Abdulilâh b. Arafe’nin Bilâdu Şâd Romanında Tarih, Hayal ve İrfân”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 /44, s.449-480.
- el-Berîkî, A. (2018). el-Mütehayyil fi’r-Rivâyeti’l-İrfâniyyeti. Fas: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Can, A.H. (2022). “el-Cüneyd Elif Lâm Mîm el-Ma‘rife Romanı Merceğinde Abdelilâh b. Arafe’nin Tarihî ve Tasavvufi Romanları”. Atatürk Üniversitesi Yayınları, 26 /1, s.150-161.
- Cebecioğlu, E. (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.
- Demir, E. (2019). “Modern Arap Edebiyatında Tasavvufi Roman”. Tasavvur, tekirdağ İlahiyat Dergisi, 5/1, s. 39-60.
- Enver, H. (2016). Sûfî. Kahire: Dâru Liyân Li’n-Neşr.
- Gazâlî, F. (2018). Tecelliyâtu’s-Sûfiyyeti fi’t-Tecrübeti’r-Rivâiyyeti’l Muâsıreti li Selâm Ahmed İdrisû. (Doktora Tezi). Biskra Muhammed Haydar Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Arap Dili ve Edebiyatı, Cezayir. Hacerî, İ. (2015). “er-Rivâyetü’l-ʿİrfâniyye: Medhal li-Maʿrifeti Kazâya’n-Nevʿi”. Zevât 10, 16-23.
- Hafâcî, M. (1983). el-Edeb Fî Turâsî’s-Sûfî (1.Baskı). Kahire: Dâr Garîb li’t-Tabaati ve’n-Neşr. Huvâlidiyye, E. (2014). er-Remzu’s-Sûfî. Rabat: Difâf Yayınevi.
- Karaoğlu, O. (2022). “Dini Diplomasi ve Şiileştirme Bağlamında İran’ın Afrika’daki Faaliyetleri: Fas, Tunus, Cezayir Örneği. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 9/2, s. 135-166.
- al-Kûnî, İ. (1992). Nezîfu’l-Hacer. (3.Baskı), Limasaol: Dâru’t-Tenvîr Li’t-Tabaati ve’n-Neşr.
- Merînî, N. (2012). er-Rivâyetu’l-İrfâniyyetu ınde Abdilillah Benarafe. Fas: Cem’ıyyetu Selâ el-Mustakbel.
- Oktay, Z. (2023). Çağdaş Megaribe Edebiyatında Tasavvuf İçerikli Romanlar. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler (Arap Dili ve Belagati) Anabilim Dalı, İstanbul.
- Râzi, M. (1982). Muhtâru’s-Sıhah, Kuveyt: Dâru’r-Risâle.
- Settar, N. (2003). Bünyetü’s-Serd Fi’l-Kısasi’s-Sûfî. Şam: İttihâd’ul-Kitab el-Arab.
- Sipahioğlu, A.Y. (2014). Boykot Döneminde Nazil Olan Surelerin Tespiti ve Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler (Tefsir) Anabilim Dalı. Ankara.
- Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Uludağ, S. (2016). Tasavvufun Dili. (2.Baskı), İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Yetimoğlu, B. (2022). “Fas İslâmı ve Fas’ın Din Diplomasisi”, Mecra Gazetesi. https://www.gzt.com/mecra/fas-islami-ve-fasin-din-diplomasisi-3534394 adresinden erişilmiştir. (Erişim Tarihi : 28.12.2024).
- Yıldız, M. (1997). “Necip Mahfuz’un et-Tarîk İsimli Romanı”, Gazi Eğitim fakültesi Dergisi, 17/1, s.19-32.
- Zevât (2015). “er-Rivâyetu’l-‘İrfâniyyetu Te’sisu Liedebin Cedidin”. Mecelle Sekâfiyye İlektroniyye, sayı:10. https://library.mominoun.com adresinden erişilmiştir. (Erişim tarihi: 09.11. 2024)
Öz
The “Mystical novels” that the Moroccan writer Abdilillah Benarafe (b. 1962), who has been quite popular in the recent period of Arabic novel writing, calls himself, are positioned differently from mystical novels by both the author and some Arabic writers. However, it is understood that this distinction is not due to literary elements but to ideological reasons in the political and intellectual world. When we look at Turkish literature, we see that the studies conducted on these novels are limited, and conceptual confusion regarding their definition exists. The research aims to eliminate this confusion in the field and to pioneer the studies to be conducted later. In this context, the fourth of the author’s mystical novels, al-Hawâmîm (2010), was determined as a sample in the study and will be examined in terms of mystical elements with the purposeful sampling method. In order to reveal the Sufi-Irfani difference/sameness in the novel, the first part of the study will examine the Sufi novel and its characteristics, the second part will examine the Irfani novels and their emergence, and the third and last part will examine the sample novel al-Hawâmîm with its Sufi dimension. It is thought that the confusion of concepts will end in the light of the data obtained at the end of the study.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açıkgenç, A. (2015). “İran İrfan Geleneği ve Molla Sadra”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni: Endülüs ve Felsefenin İşrakîli(leşmesi)ği,7: 1129-1144. Ahmed, F. (2018). er-Rivâyetu ve’t-Tasavvufu’l-İslamî, Beyrut: Mektebetu Lübnan.
- Altunkaya, M. (2016). “Bazı Şiî Kaynaklarda Tasavvufun Yeri”. Doğu Esintileri,5: 175-194.
- al-Acem, R. (1999). Mevsûatu Mustalahat et-Tasavvufu’l-İslâmî. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
- Benarafe, A. (2007). Bahr-u Nun. Rabat: Dâru’l-Emân.
- Benarafe, A. (2010). el-Havâmîm, Birinci baskı. Fas: el-Merkezu’s-Sekâfî.
- Benarafe, A. vd. (2014). Cemâliyyetü’s-Serd fi’r-Rivâyeti’l-ʿİrfâniyye. Beyrut: Dâru’l-Âdâb.
- Bolelli, N. (2017). Belâgat. (12.Baskı), İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No:72.
- Bostancı, A., Çil, F. H. (2021). “Abdulilâh b. Arafe’nin Bilâdu Şâd Romanında Tarih, Hayal ve İrfân”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 /44, s.449-480.
- el-Berîkî, A. (2018). el-Mütehayyil fi’r-Rivâyeti’l-İrfâniyyeti. Fas: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Can, A.H. (2022). “el-Cüneyd Elif Lâm Mîm el-Ma‘rife Romanı Merceğinde Abdelilâh b. Arafe’nin Tarihî ve Tasavvufi Romanları”. Atatürk Üniversitesi Yayınları, 26 /1, s.150-161.
- Cebecioğlu, E. (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.
- Demir, E. (2019). “Modern Arap Edebiyatında Tasavvufi Roman”. Tasavvur, tekirdağ İlahiyat Dergisi, 5/1, s. 39-60.
- Enver, H. (2016). Sûfî. Kahire: Dâru Liyân Li’n-Neşr.
- Gazâlî, F. (2018). Tecelliyâtu’s-Sûfiyyeti fi’t-Tecrübeti’r-Rivâiyyeti’l Muâsıreti li Selâm Ahmed İdrisû. (Doktora Tezi). Biskra Muhammed Haydar Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Arap Dili ve Edebiyatı, Cezayir. Hacerî, İ. (2015). “er-Rivâyetü’l-ʿİrfâniyye: Medhal li-Maʿrifeti Kazâya’n-Nevʿi”. Zevât 10, 16-23.
- Hafâcî, M. (1983). el-Edeb Fî Turâsî’s-Sûfî (1.Baskı). Kahire: Dâr Garîb li’t-Tabaati ve’n-Neşr. Huvâlidiyye, E. (2014). er-Remzu’s-Sûfî. Rabat: Difâf Yayınevi.
- Karaoğlu, O. (2022). “Dini Diplomasi ve Şiileştirme Bağlamında İran’ın Afrika’daki Faaliyetleri: Fas, Tunus, Cezayir Örneği. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 9/2, s. 135-166.
- al-Kûnî, İ. (1992). Nezîfu’l-Hacer. (3.Baskı), Limasaol: Dâru’t-Tenvîr Li’t-Tabaati ve’n-Neşr.
- Merînî, N. (2012). er-Rivâyetu’l-İrfâniyyetu ınde Abdilillah Benarafe. Fas: Cem’ıyyetu Selâ el-Mustakbel.
- Oktay, Z. (2023). Çağdaş Megaribe Edebiyatında Tasavvuf İçerikli Romanlar. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler (Arap Dili ve Belagati) Anabilim Dalı, İstanbul.
- Râzi, M. (1982). Muhtâru’s-Sıhah, Kuveyt: Dâru’r-Risâle.
- Settar, N. (2003). Bünyetü’s-Serd Fi’l-Kısasi’s-Sûfî. Şam: İttihâd’ul-Kitab el-Arab.
- Sipahioğlu, A.Y. (2014). Boykot Döneminde Nazil Olan Surelerin Tespiti ve Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler (Tefsir) Anabilim Dalı. Ankara.
- Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Uludağ, S. (2016). Tasavvufun Dili. (2.Baskı), İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Yetimoğlu, B. (2022). “Fas İslâmı ve Fas’ın Din Diplomasisi”, Mecra Gazetesi. https://www.gzt.com/mecra/fas-islami-ve-fasin-din-diplomasisi-3534394 adresinden erişilmiştir. (Erişim Tarihi : 28.12.2024).
- Yıldız, M. (1997). “Necip Mahfuz’un et-Tarîk İsimli Romanı”, Gazi Eğitim fakültesi Dergisi, 17/1, s.19-32.
- Zevât (2015). “er-Rivâyetu’l-‘İrfâniyyetu Te’sisu Liedebin Cedidin”. Mecelle Sekâfiyye İlektroniyye, sayı:10. https://library.mominoun.com adresinden erişilmiştir. (Erişim tarihi: 09.11. 2024)
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arap Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 14 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 25 Sayı: 60 |
