İnceleme Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Proverbs with direct speech clauses in Turkey Turkish

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: ISRIS 2025, 846 - 857, 31.07.2025
https://doi.org/10.48146/odusobiad.1733331

Öz

In a complex clause that contains an interior clause, the interior clause contains at least one element that is conjugated as a noun or verb. The interior clauses, which are connected to the external clause with the verb “demek” (to say) or the preposition “diye” (saying), also have the feature of a transfer sentence with their use in this structure. The structures in which the transferred sentence, that is, the interior clause, which is included in quotation marks in the external clause, are expressed directly by the speaker without being changed by the speaker, are called direct speech clauses. Direct speech sentences are used not only in written language but also in proverbs, which are important elements of spoken language. It is seen that one, two and four direct speech sentences are generally used in these uses of complex clauses, hypotaxis compound clauses and sequential sentences. Unlike sentences with intermediate verbal and intermediate clauses, in direct speech sentences, transfer sentences directly contribute to the organization of the sentence. In direct speech clauses, the expression is made by transferring directly without any intervention, while in indirect speech clauses, the technique of forming sentences by using verbals in predicates has been developed. In proverbs that prefer short and concise expression, it is seen that in direct speech clauses, there are sometimes sentences with omissions, the suffix-verb is dropped, or these suffixes or words of the predicate type are not written in accordance with the law of minimum effort in language. In this study, which aims to examine and evaluate the direct speech clauses in the proverbs in the books titled Türk Atasözleri Sözlüğü (TAS) and Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler (BAAD) published by the Turkish Language Association (TDK) according to the number of the transferred sentence, the structure of the sentence, the structure of the proverb with speech clauses, and the way the transferred sentence is connected to the verb “demek” (toy say), the way it is connected to the predicate, this study also focuses on the small speech clauses. Accordingly, the transferred element in transfer clauses in Turkish includes not only the sentence but also the structures smaller than the sentence, such as word groups, exclamation and onomatopoetic words.

Kaynakça

  • Aksu, B. T. (2022). Türk atasözleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
  • Altun, M. (2004). Türk atasözleri üzerine sentaktik bir inceleme. Akademik Araştırmalar Dergisi, 21, 79-91. https://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/altun_02.pdf
  • Böler, T. (2019). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Kesit.
  • Coşar, A. M. (1997). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın beş şehir adlı eserindeki cümlelerde unsur dizilişi ve kuruluş ilişkisi [Unpublished doctoral dissertation]. İstanbul University.
  • Coşar, A. M. (2006). Üç çay risalesi inceleme-metin-tıpkıbasım. Serander.
  • Çalışkan, N. (2019). Diye sözcüğü üzerine derlem temelli bir betimleme. Türkbilig. 38,163-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/54283/736415
  • Delice, H. İ. (2018). Türkçe sözdizimi. Asitan Kitap.
  • Hatipoğlu, V. (1972). Türkçenin söz dizimi. Türk Dil Kurumu.
  • Karahan, L. (2023). Türkçede söz dizimi. Akçağ.
  • Kornfilt, J. (1997). Turkish. Routledge.
  • Larson, M. L. (1978). The functions of reported speech in discourse. Summer Institute of linguistics and The University of Texas at Arlington.
  • Özkan, A., Toker, M. & Aşçı, U. D. (2020). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Palet Yayınları. Konya.
  • Özkan, M. & Sevinçli, V. (2015). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Akademik Kitaplar. İstanbul.
  • Özmen, M. (2013). Türkçenin sözdizimi. Karahan Kitabevi. Adana.
  • Tuğluk, M. E. (2018). Atasözlerinde cümle türleri. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 3, 26-47. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/499085
  • Türkmen, E. (2022). Aktarma cümlesi özelinde noktalama işaretlerinin kullanımı üzerine. In R. Eryılmaz, N. Karacan, A. Canbulat, & A. T. Eş (Eds.), 14th International world language Turkish symposium proceedings Book 20-22 October Alanya (pp. 447-457). Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Yayınları.
  • Türkmen, E. (2023). Bir karma kuruluşlu cümle türü olarak Türkçede aktarma cümleleri. Eğitim Yayınevi.

Türkiye Türkçesinde dolaysız aktarma cümleli atasözleri

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: ISRIS 2025, 846 - 857, 31.07.2025
https://doi.org/10.48146/odusobiad.1733331

Öz

İçerisinde bir iç cümle barındıran iç içe birleşik cümlede iç cümle isim veya fiil cinsinden çekimlenmiş en az bir unsur bulundurur. Dış cümleye de- fiili veya diye edatı ile bağlanan iç cümleler bu yapıdaki kullanımları ile aynı zamanda birer aktarma cümlesi özelliği taşır. Dış cümlenin içerisinde tırnak içerisinde aktarılan cümlenin yani iç cümlenin konuşan tarafından değiştirilmeden bire bir ifade edildiği yapılara dolaysız aktarma cümlesi denir. Dolaysız aktarma cümleleri yalnız yazılı dilde değil konuşma dilinde söz varlığının önemli unsurlarından atasözlerinde de kullanılmıştır. İç içe birleşik cümle, bağlı birleşik cümle ve sıralı cümle yapısındaki bu kullanımlarda genellikle bir, iki ve dört aktarılan cümleye yer verildiği görülmektedir. Ara sözlü ve ara cümleli cümlelerden farklı olarak dolaysız aktarma cümlelerinde aktarılan cümleler yani iç cümle cümlenin kuruluşuna doğrudan katkıda bulunur. Dolaysız aktarma cümlelerinde anlatım, herhangi bir müdahaleye gerek görülmeden bire bir aktarılarak yapılırken dolaylı aktarım cümlelerinde yüklemlerde fiilimsi kullanılarak cümle oluşturulur. Kısa ve öz anlatımı tercih eden atasözlerinde dolaysız aktarma yapılı cümlelerde bazen eksiltili cümlelere de yer verildiği, ek-fiilin düştüğü veya dilde en az çaba yasası gereği bazı ek ve yüklem türündeki sözcüklere yer verilmediği görülmektedir. Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanmış Türk Atasözleri Sözlüğü (TAS) ile Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler (BAAD) adlı eserlerde yer alan atasözlerinde dolaysız aktarma cümlelerini aktarılan cümlenin sayısı, aktarılan cümlenin yapısı, aktarma cümleli atasözünün yapısı, aktarılan cümleyi de- fiiline yani yükleme bağlanış şekline göre incelemeyi ve değerlendirmeyi amaçlayan bu çalışmada cümleden küçük aktarımlar üzerinde de durulmuştur. Buna göre Türkçede aktarma cümlelerinde aktarılan unsur yalnız cümleyi değil cümleden küçük yapıları örneğin kelime grupları ile ünlem ve yansıma türündeki sözcükleri de kapsamaktadır.

Kaynakça

  • Aksu, B. T. (2022). Türk atasözleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
  • Altun, M. (2004). Türk atasözleri üzerine sentaktik bir inceleme. Akademik Araştırmalar Dergisi, 21, 79-91. https://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/altun_02.pdf
  • Böler, T. (2019). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Kesit.
  • Coşar, A. M. (1997). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın beş şehir adlı eserindeki cümlelerde unsur dizilişi ve kuruluş ilişkisi [Unpublished doctoral dissertation]. İstanbul University.
  • Coşar, A. M. (2006). Üç çay risalesi inceleme-metin-tıpkıbasım. Serander.
  • Çalışkan, N. (2019). Diye sözcüğü üzerine derlem temelli bir betimleme. Türkbilig. 38,163-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/54283/736415
  • Delice, H. İ. (2018). Türkçe sözdizimi. Asitan Kitap.
  • Hatipoğlu, V. (1972). Türkçenin söz dizimi. Türk Dil Kurumu.
  • Karahan, L. (2023). Türkçede söz dizimi. Akçağ.
  • Kornfilt, J. (1997). Turkish. Routledge.
  • Larson, M. L. (1978). The functions of reported speech in discourse. Summer Institute of linguistics and The University of Texas at Arlington.
  • Özkan, A., Toker, M. & Aşçı, U. D. (2020). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Palet Yayınları. Konya.
  • Özkan, M. & Sevinçli, V. (2015). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Akademik Kitaplar. İstanbul.
  • Özmen, M. (2013). Türkçenin sözdizimi. Karahan Kitabevi. Adana.
  • Tuğluk, M. E. (2018). Atasözlerinde cümle türleri. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 3, 26-47. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/499085
  • Türkmen, E. (2022). Aktarma cümlesi özelinde noktalama işaretlerinin kullanımı üzerine. In R. Eryılmaz, N. Karacan, A. Canbulat, & A. T. Eş (Eds.), 14th International world language Turkish symposium proceedings Book 20-22 October Alanya (pp. 447-457). Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Yayınları.
  • Türkmen, E. (2023). Bir karma kuruluşlu cümle türü olarak Türkçede aktarma cümleleri. Eğitim Yayınevi.
Toplam 17 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Dil Çalışmaları (Diğer), Dil Kullanım Bilimi, Sözlükbilim ve Anlambilim
Bölüm İNCELEME MAKALESİ
Yazarlar

Salim Küçük 0000-0003-3582-2576

Yayımlanma Tarihi 31 Temmuz 2025
Gönderilme Tarihi 2 Temmuz 2025
Kabul Tarihi 14 Temmuz 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: ISRIS 2025

Kaynak Göster

APA Küçük, S. (2025). Proverbs with direct speech clauses in Turkey Turkish. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(ISRIS 2025), 846-857. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1733331

  Bilginin ışığında aydınlanmak dileğiyle....

 ODÜSOBİAD