Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK

Yıl 2025, Sayı: 22, 193 - 215, 25.06.2025
https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1579248

Öz

Sosyal güvenlik, eşitsizliklerin derinleştiği çağımızda insan onuruna yakışır şekilde yaşama olanağının güçlü bir denge noktasıdır. Ombudsmanlık kurumları bu dengenin hak temelli bir yaklaşımla korunmasında kritik bir işleve sahiptir. Üretim ve bölüşüm ilişkilerindeki çelişkiler karşısında ve sosyal güvenlik hakkının korunmasında ombudsmanlığın nerede durduğu Türkiye için önemli bir sorudur. Öyle ki bu sorunun cevabı, insan haklarına ve sosyal adalete dayalı bir ekonomi politik ideasına sahip Türkiye’de birey-devlet ilişkisinin gerçekte nerede kurulduğuna dair kritik ipuçları içermektedir. Bu bağlamda çalışma Türkiye Ombudsmanlık Kurumu’na sosyal güvenlik hakkının korunması için yapılan başvuruları, alınan kararları ve bu kararların işlevselliğini analiz etmektedir. Elde edilen bulgular sosyal güvenlik hakkı temelinde yapılan başvuru sayısının görece yüksek, alınan kararların idari adalet sağlamada yön gösterici ancak kamu kurumlarının haklarında verilen kararlara uyma iradesiyle sınırlı etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bunun nedeni, kararların tavsiye niteliğinde olması ve idarenin tavsiye kararına uymaması halinde, sosyal güvenlik hakkı ihlal edilen kişiler için idari başvuru yollarının büyük ölçüde tüketilmiş olmasıdır. Bu ise aynı idareler aleyhine benzer konularda mükerrer başvurulara sebebiyet vererek ombudsmanlık mekanizmasının işlevselliğine gölge düşürmektedir. Çalışma, söz konusu işlevselliğin geliştirilerek ileriye taşınması için sosyal güvenlik gibi çok katmanlı bir hak alanında bugünden yarına atılması gereken adımlara dair güncel bir yaklaşım ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Kaynakça

  • Alyanak S. (2015). “The New Institution on Protection of Fundamental Rights: Turkish Ombudsman Institution”. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi. 1-28.
  • Anayasa Mahkemesi Kararı (2017). Genel Kurul. B. 2014/7601 T. 25 Temmuz 2017.
  • Ardoğan, F. (2024). “Sosyal Güvenlik Kurumunun Birden Fazla Alacağının Aynı Anda Emekli Aylığından Tahsili”. Ombudsman Akademik. (21), 283-322.
  • Atatanır, H. (2021). “Ombudsmanlık ve Emeklilik Hakkı: Uyulmayan Tavsiye Kararları Odağında Bir Değerlendirme”. Emek ve Toplum Dergisi. 6 (2). 430-458.
  • Duran, H. (2021). The third-party function of Turkey's ombudsman institution in resolving public disputes. Doctoral research. Department of Political Science and Public Administration, Bilkent University.
  • Gözler, K.& Kaplan, G. (2024). İdare Hukuku Dersleri. 26. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa.
  • ILO. (2024). Ratifications for Türkiye. Information System on International Labour Standards. https://normlex.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=1000:11200:0::NO:11200:P11200_COUNTRY_ID:102893.
  • IOA. (2025). The Most Serious Cases Reported by Organizational Ombuds: Data from Surveys and Interviews. https://www.ombudsassociation.org/index.php?option=com_dailyplanetblog.
  • ISSA. (2024). The ISSA Guidelines for Social Security Administration. www.issa.int/guidelines.
  • KDK. (2020). Haber Metni (web). https://www.ombudsman.gov.tr/Event/Faaliyetlerimiz/2019-karma-raporumeclis-sunum.html.
  • KDK. (2018). Ombudsmanlık Kararı. No. 2015/6908, T. 27 Haziran 2018.
  • KDK. (2018). Ombudsmanlık Kararı. No. 2015/7602, T. 10 Mayıs 2018.
  • KDK. (2024). 2023 Yıllık Raporu. Kamu Denetçiliği Kurumu. Yayın Tarihi: Ocak 2024.
  • KDK. (2025). 2024 Yılı Faaliyet Raporu. Yayın Tarihi: Şubat 2025.
  • Kirkham, R. & Gill, C. (2020). “Five Principles for a New Public Services Ombudsman” in Kirkham and Gill (eds), A Manifesto for Ombudsman Reform (Palgrave Macmillan, 2020), 13-39.
  • Langen, M. (2022). “The Role of Ombuds Institutes in Providing Equal Access to Justice for All” in The Ombudsman in the Modern State. Groves, M. and Stuhmcke, A. (eds). Hart Publishing, 89-113.
  • Marc H., Richard K., Robert T. & Joe T. (2022). The Oxford Handbook of Administrative Justice. Oxford Handbook. E-Book.
  • Güzel, A., Okur, A. R. & Caniklioğlu, N. (2024). Sosyal Güvenlik Hukuku. 20. Baskı. Beta Basım Yayın, İstanbul.
  • Peixoto, M. L., & Barroso, H. C. (2019). “Judicialização e seguridade social: restrição ou efetivação de direitos sociais?”. Revista Katálysis, 22(1), 90-99.
  • Resmî Gazete (2013). Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Tarih: 28 Mart 2013, Sayı: 28601 (mükerrer).
  • SGK. (2024a). Sosyal Güvenlik Kurumu İstatistik Yıllığı, 2023. Yayın Tarihi: 01 Eylül 2024.
  • SGK. (2025). Sosyal Güvenlik Kurumu Faaliyet Raporu, 2024. Yayın Tarihi: 28 Şubat 2025.
  • SGK. (2024b). Sosyal Güvenlik Kurumu Stratejik Planı, 2024-2028. Yayın Tarihi:1 Şubat 2024.
  • Simpson, M., McKeever, G. & Gray, A. M. (2017). Social security systems based on dignity and a respect. Equality and Human Rights Commission Published. Scotland.
  • Sözer, A. N. (2023). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. 6. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul.
  • Süzek, S. (2018) İş Hukuku. Yenilenmiş 16.Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul.
  • TBMM (2023). Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı. Tarih: 4 Eylül 2023, Esas No. 7/4036. https://www.tbmm.gov.tr/denetim/yazili-soru-onergeleri.
  • TBMM (2020). Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı. Tarih: 16 Kasım 2020, Esas No. 7/35067. https://www.tbmm.gov.tr/denetim/yazili-soru-onergeleri.
  • Weeks, G. (2022). “Maladministration: The Particular Jurisdiction of the Ombudsman”. The Ombudsman in the Modern State. Groves, M. and Stuhmcke, A. (eds). Hart Publishing. 21-41.
  • Wheler, C. (2022). “Bringing the Ombudsman Role and Powers into the Twenty-first Century”. The Ombudsman in the Modern State. Groves, M. and Stuhmcke, A. (eds). Hart Publishing. 113-141.
  • Yağmurlu, A. (2018). “Şikâyet Hakkı Ekseninde Halkla İlişkiler Mekanizması Olarak Kamu Denetçiliği”. Amme İdaresi Dergisi, 51(1), 67-194.
  • Yüzbaşıoğlu, C. (2022). “Compensating Damages Arising from Public Services Through Alternative Dispute Resolution Methods. Quest for Future”. Law and Justice Review, 13 (24), 73-107.

Ombud in Protecting the Right to Social Security

Yıl 2025, Sayı: 22, 193 - 215, 25.06.2025
https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1579248

Öz

Social security is a powerful balance point of the possibility to live with human dignity in our age of deepening inequalities. Ombuds have a critical function in the protection of this balance with a rights-based approach. Where the ombud system stands in the face of contradictions in production and distribution relations and in the protection of the right to social security is an important question for Türkiye. In fact, the answer to this question contains critical clues as to where the individual-state relationship is actually established in Türkiye, which has an economic policy ideal based on human rights and social justice. In this context, the study analyses the applications made to the Ombud Institution of Türkiye with a focus on the right to social security, the decisions taken and the functionality of these decisions. The findings reveal that the number of applications made on the basis of the right to social security is relatively high, the decisions taken are guiding in providing administrative justice, but their impact is limited to the will of public institutions to comply with the decisions taken against them. This is because the ombud’s decisions are advisory in nature and when the administration does not comply with the recommendation, administrative remedies are largely exhausted for people whose right to social security is violated. This leads to duplicate applications against the same administrations on similar issues, which casts a shadow on the functionality of the ombud mechanism. The aim of the study is to present an up-to-date approach to the steps that need to be taken from today to tomorrow in a multi-layered area of rights such as social security, in order to improve and develop this functionality.

Kaynakça

  • Alyanak S. (2015). “The New Institution on Protection of Fundamental Rights: Turkish Ombudsman Institution”. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi. 1-28.
  • Anayasa Mahkemesi Kararı (2017). Genel Kurul. B. 2014/7601 T. 25 Temmuz 2017.
  • Ardoğan, F. (2024). “Sosyal Güvenlik Kurumunun Birden Fazla Alacağının Aynı Anda Emekli Aylığından Tahsili”. Ombudsman Akademik. (21), 283-322.
  • Atatanır, H. (2021). “Ombudsmanlık ve Emeklilik Hakkı: Uyulmayan Tavsiye Kararları Odağında Bir Değerlendirme”. Emek ve Toplum Dergisi. 6 (2). 430-458.
  • Duran, H. (2021). The third-party function of Turkey's ombudsman institution in resolving public disputes. Doctoral research. Department of Political Science and Public Administration, Bilkent University.
  • Gözler, K.& Kaplan, G. (2024). İdare Hukuku Dersleri. 26. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa.
  • ILO. (2024). Ratifications for Türkiye. Information System on International Labour Standards. https://normlex.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=1000:11200:0::NO:11200:P11200_COUNTRY_ID:102893.
  • IOA. (2025). The Most Serious Cases Reported by Organizational Ombuds: Data from Surveys and Interviews. https://www.ombudsassociation.org/index.php?option=com_dailyplanetblog.
  • ISSA. (2024). The ISSA Guidelines for Social Security Administration. www.issa.int/guidelines.
  • KDK. (2020). Haber Metni (web). https://www.ombudsman.gov.tr/Event/Faaliyetlerimiz/2019-karma-raporumeclis-sunum.html.
  • KDK. (2018). Ombudsmanlık Kararı. No. 2015/6908, T. 27 Haziran 2018.
  • KDK. (2018). Ombudsmanlık Kararı. No. 2015/7602, T. 10 Mayıs 2018.
  • KDK. (2024). 2023 Yıllık Raporu. Kamu Denetçiliği Kurumu. Yayın Tarihi: Ocak 2024.
  • KDK. (2025). 2024 Yılı Faaliyet Raporu. Yayın Tarihi: Şubat 2025.
  • Kirkham, R. & Gill, C. (2020). “Five Principles for a New Public Services Ombudsman” in Kirkham and Gill (eds), A Manifesto for Ombudsman Reform (Palgrave Macmillan, 2020), 13-39.
  • Langen, M. (2022). “The Role of Ombuds Institutes in Providing Equal Access to Justice for All” in The Ombudsman in the Modern State. Groves, M. and Stuhmcke, A. (eds). Hart Publishing, 89-113.
  • Marc H., Richard K., Robert T. & Joe T. (2022). The Oxford Handbook of Administrative Justice. Oxford Handbook. E-Book.
  • Güzel, A., Okur, A. R. & Caniklioğlu, N. (2024). Sosyal Güvenlik Hukuku. 20. Baskı. Beta Basım Yayın, İstanbul.
  • Peixoto, M. L., & Barroso, H. C. (2019). “Judicialização e seguridade social: restrição ou efetivação de direitos sociais?”. Revista Katálysis, 22(1), 90-99.
  • Resmî Gazete (2013). Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Tarih: 28 Mart 2013, Sayı: 28601 (mükerrer).
  • SGK. (2024a). Sosyal Güvenlik Kurumu İstatistik Yıllığı, 2023. Yayın Tarihi: 01 Eylül 2024.
  • SGK. (2025). Sosyal Güvenlik Kurumu Faaliyet Raporu, 2024. Yayın Tarihi: 28 Şubat 2025.
  • SGK. (2024b). Sosyal Güvenlik Kurumu Stratejik Planı, 2024-2028. Yayın Tarihi:1 Şubat 2024.
  • Simpson, M., McKeever, G. & Gray, A. M. (2017). Social security systems based on dignity and a respect. Equality and Human Rights Commission Published. Scotland.
  • Sözer, A. N. (2023). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. 6. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul.
  • Süzek, S. (2018) İş Hukuku. Yenilenmiş 16.Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul.
  • TBMM (2023). Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı. Tarih: 4 Eylül 2023, Esas No. 7/4036. https://www.tbmm.gov.tr/denetim/yazili-soru-onergeleri.
  • TBMM (2020). Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı. Tarih: 16 Kasım 2020, Esas No. 7/35067. https://www.tbmm.gov.tr/denetim/yazili-soru-onergeleri.
  • Weeks, G. (2022). “Maladministration: The Particular Jurisdiction of the Ombudsman”. The Ombudsman in the Modern State. Groves, M. and Stuhmcke, A. (eds). Hart Publishing. 21-41.
  • Wheler, C. (2022). “Bringing the Ombudsman Role and Powers into the Twenty-first Century”. The Ombudsman in the Modern State. Groves, M. and Stuhmcke, A. (eds). Hart Publishing. 113-141.
  • Yağmurlu, A. (2018). “Şikâyet Hakkı Ekseninde Halkla İlişkiler Mekanizması Olarak Kamu Denetçiliği”. Amme İdaresi Dergisi, 51(1), 67-194.
  • Yüzbaşıoğlu, C. (2022). “Compensating Damages Arising from Public Services Through Alternative Dispute Resolution Methods. Quest for Future”. Law and Justice Review, 13 (24), 73-107.
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku
Bölüm 2025 22. SAYI
Yazarlar

Hicran Atatanır 0000-0002-0938-4245

Erken Görünüm Tarihi 20 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 25 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 4 Kasım 2024
Kabul Tarihi 14 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 22

Kaynak Göster

APA Atatanır, H. (2025). SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK. Ombudsman Akademik(22), 193-215. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1579248
AMA Atatanır H. SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK. OA. Haziran 2025;(22):193-215. doi:10.32002/ombudsmanakademik.1579248
Chicago Atatanır, Hicran. “SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK”. Ombudsman Akademik, sy. 22 (Haziran 2025): 193-215. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1579248.
EndNote Atatanır H (01 Haziran 2025) SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK. Ombudsman Akademik 22 193–215.
IEEE H. Atatanır, “SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK”, OA, sy. 22, ss. 193–215, Haziran 2025, doi: 10.32002/ombudsmanakademik.1579248.
ISNAD Atatanır, Hicran. “SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK”. Ombudsman Akademik 22 (Haziran 2025), 193-215. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1579248.
JAMA Atatanır H. SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK. OA. 2025;:193–215.
MLA Atatanır, Hicran. “SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK”. Ombudsman Akademik, sy. 22, 2025, ss. 193-15, doi:10.32002/ombudsmanakademik.1579248.
Vancouver Atatanır H. SOSYAL GÜVENLİK HAKKININ KORUNMASINDA OMBUDSMANLIK. OA. 2025(22):193-215.