OSMANLI DÖNEMİ SERVET EŞİTSİZLİĞİNİN/ADALETSİZLİĞİNİN TESPİTİNDE TEREKE KAYITLARININ İHTİVA ETTİĞİ ÖNEM
Öz
Tereke, İslam hukukuna göre vefat eden şahısların hayatta iken
tasarruflarında bulunan menkûl-gayrimenkûl her türlü mal ve eşyaya
verilen isimdir. Vefat eden şahsın, varislerinin tereke taksimi
noktasında mahkemeye başvurmalarıyla terekenin kaydı
gerçekleşmekteydi. Böylelikle Osmanlı idaresi altında olan hemen
hemen tüm yerleşim birimlerine ait tereke kayıtları meydana
gelmiştir. Farklı dönem ve yerleşim birimlerine ait tereke defterleri,
Osmanlı şehir tarihi çalışmalarının birincil kaynakları arasındadır.
Tereke defterlerinde yer alan veriler, şehirlerin sosyal, iktisadi,
kültürel, dini, onomastik, demografi, hukuki vb. daha birçok
araştırma alanına kaynaklık etmektedir. Son zamanlarda defterlerde
yer alan veriler, bazı analizlere tabi tutulmaya başlanmıştır. Özellikle
Osmanlı toplumunda ailenin yapısı, servetin dağılımı ve servetin
sosyal yapıya etkisi yapılan analizlerle daha genel geçer bir kabul
görmeye başlamıştır. Çalışmada, servet dağılım eşitsizliğini tespit etmek amacıyla, tereke kayıtlarında yer alan brüt ve net servet
miktarlarına Yüzde paylar analizi, Lorenz eğrisi, Gini katsayısı gibi
gelir dağılım eşitsizlikleri uygulanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Sosyo-ekonomik yapı Servetin dağılımı Yüzde paylar analizi Lorenz eğrisi Gini katsayısı.
Kaynakça
- AKDAĞ, Hatice, Gelir Dağılımı Teorileri Çerçevesinde Gelir Eşitsizliği Analizi, İksad Yayınları, Ankara, 2020. ASLAN, Ali, “Temettüat Defterlerı̇ne Göre Osmanlı Kumanovası’nda Sosyo-Ekonomı̇k Yapı (1844/1845)”, Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, Aralık 2019, s. 68-100. AYDIN, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, Hars Yayınları, İstanbul 2007. BARKAN, Ömer Lütfi, “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, III (5-6), 1966, s. 1-479. BOZKURT, Fatih, “Tereke Defterleri Neyi Ne Kadar Derler? Tereke Defterlerinin İmkân ve Sınırlılıkları”, Terekeler Neyi Derler? Miras Kayıtlarının İzinde Osmanlı Araştırmaları, ed. Kenan Yıldız, Ketebe Yayınları, İstanbul 2023, s. 201-243. BOZKURT, Fatih, “Tereke Defterleri ve Osmanlı Demografi Araştırmaları”, Tarih Dergisi 54, 2011, s. 91-120.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yakınçağ Osmanlı Tarihi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 2 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 14 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 57 |
