Although tea is cultivated only in the Eastern Black Sea region of Türkiye, all tea plantations in the area have been established from seeds since the beginning of tea farming. This has negatively affected both yield and quality. The high level of heterozygosity in tea plants and the presence of self-incompatibility mechanisms prolong breeding efforts. Mutation breeding is used as a fast and practical method to induce genetic variation. In leading tea-producing countries such as China, India, Kenya, and Sri Lanka, commercially important tea cultivars have been developed through mutation breeding. However, no such studies have been conducted in Türkiye. This study aimed to determine the effective mutation dose that can be used to induce variation in tea plants. The research was conducted between 2020 and 2021 at the Tea Research Greenhouse of the Faculty of Agriculture, Recep Tayyip Erdoğan University. The plant material used was 3–4-node shoots of the Zihni Derin tea cultivar. These shoots were irradiated with 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, and 70 Gray (Gy) doses using the “Ob-Servo Sanguis Co-60 Research Irradiator” gamma irradiation device at the Turkish Energy, Nuclear and Mineral Research Agency. Single-node cuttings obtained from the irradiated shoots were planted in a peat-vermiculite mixture. Survival and rooting rates of the tea cuttings exposed to different gamma doses were recorded, and shoot length (mm) was measured in the growing tea seedlings. Survival and rooting rates decreased with increasing radiation dose. Based on a probit regression analysis of shoot length, the “Effective Mutation Dose” for tea was determined to be 11.45 Gy. This study represents the first mutation breeding research on tea in Türkiye and is expected to provide a foundation for future work in this field.
Mutation Breeding Tea Effective Dose Gamma ray Variety Development
Çay bitkisi Türkiye’de sadece Doğu Karadeniz bölgesinde yetiştirilmekle birlikte yetiştiriciliğinin bu bölgede yaygınlaşmaya başladığı tarihten itibaren bahçeler tohumla tesis edilmiştir. Bu durum verim ve kaliteyi olumsuz yönde etkilemektedir. Çay bitkisinde heterezigoti oranının yüksek olması ve kendine uyuşmazlık mekanizmasının varlığı ıslah çalışmalarının süresini uzatmaktadır. Hızlı ve pratik bir şekilde genetik çeşitlilik ortaya çıkarmak amacı ile mutasyon ıslahı yöntemi kullanılmaktadır. Çay üretim sıralamasında ilk sıralarda yer alan Çin, Hindistan, Kenya ve Sri Lanka gibi ülkelerde mutasyon ıslahı ile ticarete konu olan önemli çay çeşitleri geliştirilmiştir. Ülkemizde ise bu konuda bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada, çay bitkisinde varyasyon oluşturmada kullanılabilecek etkili mutasyon dozununun belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmamız Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Çay Araştırma Serasında 2020-2021 yıllarında yürütülmüştür. Materyal olarak kullanılan Zihni Derin çay çeşidine ait 3-4 gözlü sürgünlere Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu’nda İzotop marka “Ob-Servo Sanguis Co-60 Research Irradiator” model gama ışınlama cihazı ile 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60 ve 70 Gray (Gy) dozlarında ışınlama yapılarak tek gözlü olarak alınan çay çelikleri torf-vermikulit karışımına dikilmiştir. Farklı dozlarda gama ışını uygulanan çay çeliklerinin canlılık ve köklenme oranları belirlenmiş büyüyen çay fidanlarında ise sürgün uzunluğu (mm) ölçümleri yapılmıştır. Çay çeliklerinin canlılık ve köklenme oranları doz artışına bağlı olarak azalma göstermiştir. Sürgün uzunluğuna göre yapılan probit regresyon analizi sonucunda ise çayda ‘’Etkili Mutasyon Dozunun’’ 11, 45 Gy olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma Türkiye’de çayda mutasyon ıslahı konusunda yapılan ilk çalışma olup bundan sonraki çalışmalara ışık tutacak niteliğe sahiptir.
Birincil Dil | İngilizce |
---|---|
Konular | Bahçe Bitkileri Yetiştirme ve Islahı (Diğer) |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 29 Temmuz 2025 |
Gönderilme Tarihi | 5 Eylül 2024 |
Kabul Tarihi | 4 Mart 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 2 |