Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

TÜRKİYE'NİN STRATEJİK GÜÇ SARKACI: SOĞUK SAVAŞ’TA ABD VE SSCB ARASINDA DENGE VE KARŞI DENGE POLİTİKALARI

Yıl 2025, Sayı: 13, 115 - 159, 30.06.2025

Elif Şimşek

https://doi.org/10.48068/rusad.1655746

Öz

Türkiye’nin Soğuk Savaş dönemindeki dış politikasını “güç dengesi” açısından incelemeyi amaçlayan bu çalışma, Türkiye’nin bu dönemde parçası olduğu ittifakın kolektif çıkarları ile kendi ulusal çıkarları arasında olası bir çatışmada dış politikasını nasıl şekillendirdiği sorusuna yanıt aramayı hedeflemiştir: Uluslararası belirsizliklerin yarattığı riskleri arka planda tutarak ulusal çıkarlarını güçlü bir şekilde koruyacak bir dış politika izleyip izlemediğinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu nedenle kuruluş döneminden kaynaklanan dinamikleri de göz önüne alınmaktadır. Türkiye’nin Soğuk Savaş döneminde nasıl bir dış politika geliştirdiğine, Türk Dış Politikasının bu süreçte Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ile olan ilişkilerinin neden ve hangi koşullar altında değiştiğine ve son olarak nasıl yeniden şekillendiğine dair sorulara yanıt aranmaktadır. Nitel araştırma yöntemini benimseyen çalışma, çeşitli diplomatik arşiv belgeleri de dahil olmak üzere birincil ve ikincil kaynakları kullanarak araştırma problemini incelemeyi hedeflemiştir. II. Dünya Savaşı'ndan kısa bir süre sonra Türkiye, toprak bütünlüğüne ve egemenliğine doğrudan tehdit olan SSCB'yi vazgeçirebilmeye yönelik “güç dengesi”ni sağlayacak bir dış politika benimsemek zorunda kalmıştır. Bu nedenle, “rasyonel dış politika tercihinin” bir parçası olarak Türkiye, özellikle Soğuk Savaş'ın başlangıcında ABD ile iş birliğine gitmiş ve Batı ittifakının bir parçası olmuştur. Ancak NATO üyeliği, Türkiye'nin kendisine yönelik SSCB tehdidinin bertaraf edilmesine yönelik kesin bir çözüm sağlamamış, hatta Türkiye bu sefer de NATO üyeliğine bağlı olarak daha açık bir hedef halini almıştır ve Türkiye’nin, müttefiki ABD ile ilişkilerinde Jüpiter Füzeleri ve Kıbrıs’a bağlı güven krizi baş göstermiştir. Bu nedenle, Türkiye’nin “güç dengesi” politikası, “aşırı dengeleme” ile sekteye uğramıştır. Devlet Batı yanlısı dış politika yönelimini yeniden şekillendirerek bu sefer de aşırı dengelemeyi optimal dengeye çekecek bir siyasete kayış göstermiştir. Bu kayışla birlikte Türkiye SSCB ile sınırlı bir yakınlaşma siyaseti benimsemiş ve bunun neticesinde bir NATO üyesi olmasına rağmen SSCB’nin Varşova Paktı dışında yardım sağladığı bütün devletler arasında en fazla ekonomik desteği alan devlet haline gelmiştir. Diğer taraftan da ABD’nin Ortadoğu bölgesinde yer alan devletler arasında verdiği destek açısından üçüncü sırada yer almaya başlamış ve böylece yeniden güçler dengesini sağlamıştır. Bu makale, devlet analiz düzeyini benimseyen Klasik Realizm ya da yapı analiz düzeyinde çalışan Neorealist çerçevelerin Türkiye’nin Soğuk Savaş’taki dış politikasını açıklamak için kısıtlı olduğunu iddia ederek, Neoklasik Realist bir bakış açısı çerçevesinde Türkiye’nin bu dönemde ABD ve SSCB ilişkilerini açıklamayı hedeflemiştir. Bu doğrultuda, Türkiye'nin Soğuk Savaş'ın başlangıcında Sovyet tehdidine bir yanıt olarak “güç dengesi” politikası geliştirdiği ve bu minvalde devletin ulusal güvenlik nedeniyle politikalarını yeniden gözden geçirdiğinde ise ABD ile yaşadığı krizlere, SSCB ile sınırlı iş birliğinin de dahil olduğu yanıtlar vererek, dış politikada “optimal dengeye” ulaşmak için kendi özgün koşullarında bir karşı denge unsurunu bulduğunu savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rusya tarihi SSCB ABD Soğuk Savaş Türk dış politikası güç dengesi

Etik Beyan

Türkiye'nin Stratejik Güç Sarkacı: Soğuk Savaş’ta ABD ve SSCB Arasında Denge ve Karşı Denge Politikaları isimli çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Çalışmada herhangi bir potansiyel çıkar çatışması söz konusu değildir.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Tesekkur eder, iyi çalışmalar dilerim.

Kaynakça

  • Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye: 1945–1980. İstanbul: Hil Yayın, 2007.
  • Ahmad, Feroz & Bedia Turgay Ahmad. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1976.
  • Alaca, Aşkın İnci Sökmen. “Vietnam Savaşı ve ABD’nin Gücünün Sınırları.” Türkiye’de Vietnam Çalışmaları-I içinde ed. A. Merthan Dündar, 215-232. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2021.
  • Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980). Ankara: Türkiye İş Bankası, 1993.
  • Ataç, Kaan Kutlu.”70. Yılında Truman Doktrini: Türkiye ve Soğuk Savaş.” Ortadoğu Etütleri 8/1 (2016): 102-135.
  • Ataç, Kaan Kutlu & Begüm Sezin Özcan. “1962 Küba Krizi: Amerikan Arşivleri Üzerinden bir Okuma.” Güvenlik Stratejileri Dergisi 17/39 (2021): 521-562.
  • Baba, Gürol & Soner Karagül. “Türk Dış Politikasında Çok Taraflılığa Geçiş Çabaları: 1965 Çok Uluslu Güç Projesi ve 1 Mart 2003 Tezkeresi.” LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi 3/1 (2021): 18-42.
  • Baharçiçek, Abdulkadir & Süleyman Ekici. “NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye ABD İlişkileri.” Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 (2016): 149-168.
  • Balcı, Ali. Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar. Alfa Yayınları: İstanbul, 2017.
  • Başarır, Mehtap. “Potsdam Konferansı Sırasında İngiltere’de Meydana Gelen Hükûmet Değişimi Ekseninde Türk Dış Politikası.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 49 (2022): 129-145.
  • Başlamışlı, Macide. “ABD’nin Türkiye’ye Yönelik Ambargo Kararına İlişkin Haşhaş Sorunu Yerine 1974 Kıbrıs Krizini Ön Plana Çıkarma Girişimi.” Asia Minor Studies 9/1 (2021): 695-712.
  • Bernstein, Barton J. “The Cuban Missile Crisis: Trading The Jupiters in Turkey?.” Political Science Quarterly 97/1 (1980): 97-125.
  • Bilge, A. Suat. Güç Komşuluk, Türkiye Sovyetler Birliği İlişkileri, 1920-1964. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1992.
  • Bölme, Selin M. “Soğuk Savaş’ta NATO-ABD-Türkiye Üçgeninde Askeri Üsler: Süreklilik ve Değişim.” Uluslararası İlişkiler 9/34 (2012): 51-71.
  • Churchill, Winston. The Second World War, Triumph and Tragedy Vol 6. Boston: Houghton Mifflin Company, 1953.
  • Çetinkaya, Selma. “Bağdat Paktının Kuruluş Sürecinde Türkiye’nin Ortadoğu ve Batı ile İlişkileri.” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 1/Ortadoğu Özel Sayısı (2016): 1-29.
  • Dokuyan, Sabit. “İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den İstekleri.” CTAD 9/18 (2013): 119-135.
  • Donnelly, Jack. Realism and International Relations. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Ekincikli, Mustafa. Türk Dış Siyaseti İnönü-Bayar Dönemleri. Ankara: Berikan Yayınevi, 2007.
  • Erhan, Çağrı. “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51/1 (1996): 275-287.
  • Erhan, Çağrı. Beyaz Savaş: Türk-Amerikan İlişkilerinde Afyon Sorunu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1996.
  • Erhan, Çağrı. “1945-1960 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 522-575. 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002. Erhan, Çağrı. “1960-1980 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 681-715. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Erkin, Feridun Cemal. Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi. Ankara: Başnur Yayınları, 1968.
  • Fırat, Melek. “Yunanistan’la İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 716-768. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Folliot, Denise. Documents on International Affairs. Oxford: Oxford University Press, 1954.
  • Gaddis, John Lewis. Russia, the Soviet Union, and the United States: an Interpretive History. New York: John Wiley, 1978.
  • Ginsburgs George & Robert M. Slusser. A Calendar of Soviet Treaties: 1958-1973. The Netherlands and Rockville: Sijthoff and Noordhoff, 1981.
  • Göktepe, Cihat & Süleyman Seydi. “Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası.” Bilig 72 (2015): 197-222.
  • Gönlübol, Mehmet. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990). Ankara: Siyasal Kitabevi, 1993.
  • Görgen, İsmail. “Türk Amerikan İlişkilerinde Chester Projesi.” Erciyes Akademi 36/1 (2022): 376-395.
  • Hale, William. “Türk Dış Politikası 1774-2000.” Çev. Petek Demir. İstanbul: Mozaik Yayınevi, 2003.
  • İzmir, Bahar. “İki Müttefik, Bir Kriz: Türk Amerikan İlişkilerinde Jüpiter Füzeleri Krizi.” Humanitas- Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5/10 (2017): 177-192.
  • Karaosmanoğlu, Ali. L. “NATO’nun Dönüşümü.” Uluslararası İlişkiler Dergisi 10/40 (2015): 3-38.
  • Kıyanç, Sinan. “Soğuk Savaş Yıllarında Türkiye’deki ABD Üs ve Tesisleri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi XXXVI/101 (2020): 203-252.
  • Küçükvatan, Mahir. “Soğuk Savaş’ın Türk Dış Politikasına Etkileri ve 1957 Türkiye-Suriye Bunalımı.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 11 (2011): 73-91.
  • Kürkçüoğlu, Ömer. E. Türkiye’nin Arap Orta Doğusu’na karşı Politikası (1945–1970). Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1972.
  • Little, Richard. The Balance of Power in International Relations: Metaphors, Myths and Models. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
  • Mallett, Ellis & Thomas Juneau. “A Neoclassical Realist Theory of Overbalancing.” Global Studies Quarterly 3/2 (2023), 1-12.
  • Nash, Philip. The Other Missiles of October Eisenhower, Kennedy, and the Jupiters, 1957-1963. Chapel Hill and London: The University of North Carolina Press, 2000.
  • Oran, Baskın. “Türk Dış Politikası: Temel İlkeleri ve Soğuk Savaş Ertesindeki Durumu Üzerine Notlar.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51/1 (1996): 353-370.
  • Oran, Baskın. “1960-80 Göreli Özerklik-3 Dönemin Bilançosu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I içinde ed. Baskın Oran, 655-680. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Oran, Baskın. “1980-90: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-2 Dönemin Bilançosu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde ed. Baskın Oran, 9-34. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Polatoğlu, Mehmed Gökhan. “Türkiye ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasında 1965-1975 Döneminde Gerçekleştirilen Ekonomik İşbirliği ve Yapılan Yatırımlar.” Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 65 (2019): 477-496.
  • Priest, Andrew. “In Common Cause: The NATO Multilateral Force and The Mixed-Manning Demonstration on The USS Claude v. Ricketts, 1964-1965.” The Journal of Military History 69/3 (2005): 759-788.
  • Resis, Albert. “The Churchill-Stalin Secret “Percentages” Agreement on the Balkans, Moscow.” The American Historical Review 83/2 (1978): 368-387.
  • Rozakis, Christos L. & Petros N. Stagos. The Turkish Straits. Lanchester: Martinus Nijhoff Publishers, 1987 Sander, Oral. Türk-Amerikan İlişkileri, 1947-1964. Ankara: İmge Yayınları. 2016.
  • Schweller, Randall L. “Unanswered Threats: A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing.” International Security 29/2 (2004): 159-201.
  • Sever, Ayşegül. “Yeni Bulgular Işığında 1962 Küba Krizi ve Türkiye.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 52/1 (1997): 647-660.
  • Sönmezoğlu, Faik. II. Dünya Savaşından Günümüze Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları, 2006.
  • Stanchev, Hristo, Atanas Palazov & Margarita Stancheva, Anatoly Apostolov. “Determination of The Black Sea Area and Coastline Length Using GIS Methods and Landsat 7 Satellite Images.” Geo-eco-Marina 17 (2011): 27-31.
  • Şahin, Hülya. “Atatürk, Cumhuriyet ve Türk Ordusu.” Erdem 32 (1998): 587-620.
  • Şimşek, Elif. “Rusya Türkiye İlişkileri.” Türk Dış Politikası: Aktörler, Krizler, Tercihler, Çözümler. içinde ed. Sertif Demir, Poyraz Gürson & Ayça Eminoğlu, 282-331. Ankara: Barış Yayınevi. 2017.
  • Tellal, Erel. Uluslararası ve Bölgesel Gelişmeler Işığında SSCB-Türkiye İlişkileri 1953-1964. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları. 2000.
  • Tellal, Erel. “1919-1923: Sovyetlerle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 155-177. 6. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1945-1960 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 499-521. 6. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1960-1980 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 769-783. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1980-1990 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde, ed. Baskın Oran, 158-166. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tezel, Yahya Sezai. “Birinci Büyük Millet Meclisi Anti-emperyalist miydi?: Chester Ayrıcalığı.” Ankara SBF Dergisi 25/04 (1970): 287-318.
  • Tuncer, Hüner. 27 Mayıstan 12 Marta Türk Dış Politikası. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
  • Twigge, Stephen & Alan Macmillan. “Britain, United States and the Development of NATO Strategy 1950-1964.” Journal of Strategic Studies 19/2 (1996): 260-281.
  • Uzgel, İlhan. “Türkiye’de Yeni Ulusal Savunma Doktrini Kutusu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 674. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Uzgel, İlhan. “1980-90 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde, ed. Baskın Oran, 34-82. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Uzman, Nasrullah. “II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi.” Gazi Akademik Bakış 11/22 (2018): 117-142.
  • “A Report to the National Security Council By The Executive Secretary On Basic National Security Policy.” NSC 162/2 (47) (30 Ekim 1953). Erişim 10.10.2023. https://irp.fas.org/offdocs/nsc-hst/nsc-162-2.pdf
  • “A Soviet Carrier Enters Mediterranean First Time.” New York Times, 4. (19 Temmuz 1976). Erişim. 17.10.2023. https://www.nytimes.com/1976/07/19/archives/a-soviet-carrier-enters-mediterranean-first-time.html.
  • Abrams, Elliott. “The New Cold War.” Council of Foreign Relations (2022). Erişim 05.10.2022. https://www.cfr.org/blog/new-cold-war-0
  • Aksu Ereker, Fulya. “NATO’nun Güvenlik Anlayışı ve Stratejik Konseptleri”, Güvenlik Yazıları Serisi 23 (2019): 1-9. Erişim 17.10.2023. https://trguvenlikportali.com/wp-content/uploads/2019/11/NATOStratejikKonseptleri_FulyaAksuEreker_v.1.pdf.
  • Evolution of NATO Strategy 1949-1999 (18 Temmuz 2022). Erişim 15.10.2023. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_56626.htm.
  • General Records of the U.S. Government Record Group 11: National Archives Records of the US Government Nuclear Test Ban Treaty, Treaties and Other International Agreements Series 5433 (26 Temmuz 1963). Erişim 17.10.2023. https://www.archives.gov/milestone-documents/test-ban-treaty.
  • Hirsh, Michael. We Are Now In A Global Cold War, Foreign Policy. (27 Haziran 2022). Erişim 10.09.2023. https://foreignpolicy.com/2022/06/27/new-cold-war-nato-summit-united-states-russia-ukraine-china/
  • Mackenzie, Ryan. “Rubio: U.S. Barreling Toward a Second Cold War,” USA Today. (3 Ekim 2015). Erişim 10.05.2023. https://www.usatoday.com/story/news/politics/elections/2016/2015/10/03/rubio-us-barreling-toward-second-cold-war/73288022/
  • Turgut, Hulûsi. “Demirel’in Çok Gizli Dış Politika Arşivi-1.” Hürriyet (17 Haziran, 2017). Erişim 19.10.2023. http://www.hurriyet.com.tr/demirelin-cok-gizli-dis-politika-arsivi-1-40492807
  • The North Atlantic Treaty, Washington D.C. (4 Nisan 1949) Erişim 10.10.2023. https://www.nato.int/cps/ en/natolive/official _texts_17120.htm
  • Trenin, Dmitri. “The Crisis in Crimea Could Lead the World into a Second Cold War.” The Guardian. (2 Mart 2014). Erişim 09.10.2023. https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/mar/02/crimea-crisis-russia-ukraine-cold-war
  • Türkiye-ABD Hükümetleri Arasında 29/3/1980 Tarihinde İmzalanmış Bulunan Ekli “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile ABD Hükümetleri Arasında Kuzey Atlantik Anlaşmasının ve III. Maddelerine Uygun Olarak Savunma ve Ekonomik Alanda İşbirliğinde Bulunulmasına Dair Anlaşma ile Bununla İlgili Tamamlayıcı Anlaşmalar ve Uygulama Anlaşmaları”nın Onaylanması,” Resmî Gazete, 17238 (1 Şubat 1981). Erişim 10.12.2023. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17238.pdf
  • Türkiye Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında 12 Temmuz 1947 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye’ye Yapılacak Yardım Hakkında Anlaşma”nın Onanmasına dair Kanun, Resmî Gazete, 6699 (5 Eylül 1947). Erişim 17.10.2023, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6699.pdf
  • Woodward, Ernest Llewellyn. British Foreign Policy in the Second World War. Vol 3. Londra: Her Majesty’s Office, 1971. Erişim 17.10.2023. https://archive.org/details/britishforeignpo00sirl_1/page/n5/mode/2up

TÜRKIYE’S STRATEGIC POWER PENDULUM: BALANCE AND COUNTERBALANCE POLICIES BETWEEN THE USA AND THE USSR DURING THE COLD WAR

Yıl 2025, Sayı: 13, 115 - 159, 30.06.2025

Elif Şimşek

https://doi.org/10.48068/rusad.1655746

Öz

With the aim of examining Türkiye’s foreign policy during the Cold War in terms of “balance of power,” this paper investigates whether Türkiye pursued a foreign policy that would strongly protect its national interests by keeping the risks of the international uncertainties in the background in a possible conflict between the collective interests of the alliance that it was a part of and its own national interests during the Cold War. To this end, the study requests for answers to the questions of what kind of foreign policy Türkiye developed during the Cold War, including the period when the Republic was founded, and why and under what conditions these behaviours changed and re-shaped within the scope of the state's relations with the United States of America (the US) and the Union of Soviet Socialist Republic (USSR). Adopting the qualitative research method, this paper aims to explore its research problem by using primary and secondary sources, including various diplomatic archive documents. In line with its objective, it is demonstrated that Türkiye with an aim of optimal balance, prioritized its national security interests over the interests of the US and the collective security organization that it was a part of. Soon after the World War II, Türkiye had to adopt a foreign policy that must have repel the direct threat to its territorial integrity and sovereignty from the USSR. Thus, as a part of “rational foreign policy choice”, Türkiye selected to be a part of the Western alliance, particularly in a cooperation with the US at the very beginning of the Cold War. Yet NATO membership was not the best and complete solution for the threat that it faced from the USSR. Indeed, Türkiye soon experienced a crisis of confidence in its relations with its ally, the US, on the Jupiter missiles crisis and Cyprus conflict. Therefore, Türkiye, balance of power policy of which was challenged by overbalancing, had to re-shape its pro-Western foreign policy orientation. In line with this, Türkiye sought rapprochement, albeit limited, with the USSR, that would allow the state, a NATO member, to receive the highest economic support from the USSR among the all states outside the Warsaw Pact. On the other hand, it has risen to third place among the states to which the US provides aid in the Middle East region. This study aims to provide a neo-classical realist explanation by arguing that the systemic structure-level analyses of neo-realism and the state level analyses of classical realism are limited to explain Türkiye’s relations with the US and the USSR in the Cold War. Within this framework, this article argues that Türkiye aimed to develop a “balance of power” policy as a response to the Soviet threat at the very beginning of the Cold War, and that when the state reconsidered its policies for national security priorities, Türkiye found a counterbalance in its own unique circumstances to reach an “optimal balance” in its foreign policy orientation by responding to the crises it experienced with the USA, including limited cooperation with the USSR.

Anahtar Kelimeler

Russian history USSR The US Cold War Turkish foreign policy balance of power

Proje Numarası

-

Kaynakça

  • Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye: 1945–1980. İstanbul: Hil Yayın, 2007.
  • Ahmad, Feroz & Bedia Turgay Ahmad. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1976.
  • Alaca, Aşkın İnci Sökmen. “Vietnam Savaşı ve ABD’nin Gücünün Sınırları.” Türkiye’de Vietnam Çalışmaları-I içinde ed. A. Merthan Dündar, 215-232. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2021.
  • Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980). Ankara: Türkiye İş Bankası, 1993.
  • Ataç, Kaan Kutlu.”70. Yılında Truman Doktrini: Türkiye ve Soğuk Savaş.” Ortadoğu Etütleri 8/1 (2016): 102-135.
  • Ataç, Kaan Kutlu & Begüm Sezin Özcan. “1962 Küba Krizi: Amerikan Arşivleri Üzerinden bir Okuma.” Güvenlik Stratejileri Dergisi 17/39 (2021): 521-562.
  • Baba, Gürol & Soner Karagül. “Türk Dış Politikasında Çok Taraflılığa Geçiş Çabaları: 1965 Çok Uluslu Güç Projesi ve 1 Mart 2003 Tezkeresi.” LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi 3/1 (2021): 18-42.
  • Baharçiçek, Abdulkadir & Süleyman Ekici. “NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye ABD İlişkileri.” Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 (2016): 149-168.
  • Balcı, Ali. Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar. Alfa Yayınları: İstanbul, 2017.
  • Başarır, Mehtap. “Potsdam Konferansı Sırasında İngiltere’de Meydana Gelen Hükûmet Değişimi Ekseninde Türk Dış Politikası.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 49 (2022): 129-145.
  • Başlamışlı, Macide. “ABD’nin Türkiye’ye Yönelik Ambargo Kararına İlişkin Haşhaş Sorunu Yerine 1974 Kıbrıs Krizini Ön Plana Çıkarma Girişimi.” Asia Minor Studies 9/1 (2021): 695-712.
  • Bernstein, Barton J. “The Cuban Missile Crisis: Trading The Jupiters in Turkey?.” Political Science Quarterly 97/1 (1980): 97-125.
  • Bilge, A. Suat. Güç Komşuluk, Türkiye Sovyetler Birliği İlişkileri, 1920-1964. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1992.
  • Bölme, Selin M. “Soğuk Savaş’ta NATO-ABD-Türkiye Üçgeninde Askeri Üsler: Süreklilik ve Değişim.” Uluslararası İlişkiler 9/34 (2012): 51-71.
  • Churchill, Winston. The Second World War, Triumph and Tragedy Vol 6. Boston: Houghton Mifflin Company, 1953.
  • Çetinkaya, Selma. “Bağdat Paktının Kuruluş Sürecinde Türkiye’nin Ortadoğu ve Batı ile İlişkileri.” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 1/Ortadoğu Özel Sayısı (2016): 1-29.
  • Dokuyan, Sabit. “İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den İstekleri.” CTAD 9/18 (2013): 119-135.
  • Donnelly, Jack. Realism and International Relations. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Ekincikli, Mustafa. Türk Dış Siyaseti İnönü-Bayar Dönemleri. Ankara: Berikan Yayınevi, 2007.
  • Erhan, Çağrı. “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51/1 (1996): 275-287.
  • Erhan, Çağrı. Beyaz Savaş: Türk-Amerikan İlişkilerinde Afyon Sorunu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1996.
  • Erhan, Çağrı. “1945-1960 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 522-575. 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002. Erhan, Çağrı. “1960-1980 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 681-715. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Erkin, Feridun Cemal. Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi. Ankara: Başnur Yayınları, 1968.
  • Fırat, Melek. “Yunanistan’la İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 716-768. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Folliot, Denise. Documents on International Affairs. Oxford: Oxford University Press, 1954.
  • Gaddis, John Lewis. Russia, the Soviet Union, and the United States: an Interpretive History. New York: John Wiley, 1978.
  • Ginsburgs George & Robert M. Slusser. A Calendar of Soviet Treaties: 1958-1973. The Netherlands and Rockville: Sijthoff and Noordhoff, 1981.
  • Göktepe, Cihat & Süleyman Seydi. “Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası.” Bilig 72 (2015): 197-222.
  • Gönlübol, Mehmet. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990). Ankara: Siyasal Kitabevi, 1993.
  • Görgen, İsmail. “Türk Amerikan İlişkilerinde Chester Projesi.” Erciyes Akademi 36/1 (2022): 376-395.
  • Hale, William. “Türk Dış Politikası 1774-2000.” Çev. Petek Demir. İstanbul: Mozaik Yayınevi, 2003.
  • İzmir, Bahar. “İki Müttefik, Bir Kriz: Türk Amerikan İlişkilerinde Jüpiter Füzeleri Krizi.” Humanitas- Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5/10 (2017): 177-192.
  • Karaosmanoğlu, Ali. L. “NATO’nun Dönüşümü.” Uluslararası İlişkiler Dergisi 10/40 (2015): 3-38.
  • Kıyanç, Sinan. “Soğuk Savaş Yıllarında Türkiye’deki ABD Üs ve Tesisleri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi XXXVI/101 (2020): 203-252.
  • Küçükvatan, Mahir. “Soğuk Savaş’ın Türk Dış Politikasına Etkileri ve 1957 Türkiye-Suriye Bunalımı.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 11 (2011): 73-91.
  • Kürkçüoğlu, Ömer. E. Türkiye’nin Arap Orta Doğusu’na karşı Politikası (1945–1970). Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1972.
  • Little, Richard. The Balance of Power in International Relations: Metaphors, Myths and Models. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
  • Mallett, Ellis & Thomas Juneau. “A Neoclassical Realist Theory of Overbalancing.” Global Studies Quarterly 3/2 (2023), 1-12.
  • Nash, Philip. The Other Missiles of October Eisenhower, Kennedy, and the Jupiters, 1957-1963. Chapel Hill and London: The University of North Carolina Press, 2000.
  • Oran, Baskın. “Türk Dış Politikası: Temel İlkeleri ve Soğuk Savaş Ertesindeki Durumu Üzerine Notlar.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51/1 (1996): 353-370.
  • Oran, Baskın. “1960-80 Göreli Özerklik-3 Dönemin Bilançosu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I içinde ed. Baskın Oran, 655-680. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Oran, Baskın. “1980-90: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-2 Dönemin Bilançosu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde ed. Baskın Oran, 9-34. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Polatoğlu, Mehmed Gökhan. “Türkiye ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasında 1965-1975 Döneminde Gerçekleştirilen Ekonomik İşbirliği ve Yapılan Yatırımlar.” Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 65 (2019): 477-496.
  • Priest, Andrew. “In Common Cause: The NATO Multilateral Force and The Mixed-Manning Demonstration on The USS Claude v. Ricketts, 1964-1965.” The Journal of Military History 69/3 (2005): 759-788.
  • Resis, Albert. “The Churchill-Stalin Secret “Percentages” Agreement on the Balkans, Moscow.” The American Historical Review 83/2 (1978): 368-387.
  • Rozakis, Christos L. & Petros N. Stagos. The Turkish Straits. Lanchester: Martinus Nijhoff Publishers, 1987 Sander, Oral. Türk-Amerikan İlişkileri, 1947-1964. Ankara: İmge Yayınları. 2016.
  • Schweller, Randall L. “Unanswered Threats: A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing.” International Security 29/2 (2004): 159-201.
  • Sever, Ayşegül. “Yeni Bulgular Işığında 1962 Küba Krizi ve Türkiye.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 52/1 (1997): 647-660.
  • Sönmezoğlu, Faik. II. Dünya Savaşından Günümüze Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları, 2006.
  • Stanchev, Hristo, Atanas Palazov & Margarita Stancheva, Anatoly Apostolov. “Determination of The Black Sea Area and Coastline Length Using GIS Methods and Landsat 7 Satellite Images.” Geo-eco-Marina 17 (2011): 27-31.
  • Şahin, Hülya. “Atatürk, Cumhuriyet ve Türk Ordusu.” Erdem 32 (1998): 587-620.
  • Şimşek, Elif. “Rusya Türkiye İlişkileri.” Türk Dış Politikası: Aktörler, Krizler, Tercihler, Çözümler. içinde ed. Sertif Demir, Poyraz Gürson & Ayça Eminoğlu, 282-331. Ankara: Barış Yayınevi. 2017.
  • Tellal, Erel. Uluslararası ve Bölgesel Gelişmeler Işığında SSCB-Türkiye İlişkileri 1953-1964. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları. 2000.
  • Tellal, Erel. “1919-1923: Sovyetlerle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 155-177. 6. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1945-1960 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 499-521. 6. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1960-1980 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 769-783. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1980-1990 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde, ed. Baskın Oran, 158-166. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tezel, Yahya Sezai. “Birinci Büyük Millet Meclisi Anti-emperyalist miydi?: Chester Ayrıcalığı.” Ankara SBF Dergisi 25/04 (1970): 287-318.
  • Tuncer, Hüner. 27 Mayıstan 12 Marta Türk Dış Politikası. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
  • Twigge, Stephen & Alan Macmillan. “Britain, United States and the Development of NATO Strategy 1950-1964.” Journal of Strategic Studies 19/2 (1996): 260-281.
  • Uzgel, İlhan. “Türkiye’de Yeni Ulusal Savunma Doktrini Kutusu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 674. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Uzgel, İlhan. “1980-90 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde, ed. Baskın Oran, 34-82. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Uzman, Nasrullah. “II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi.” Gazi Akademik Bakış 11/22 (2018): 117-142.
  • “A Report to the National Security Council By The Executive Secretary On Basic National Security Policy.” NSC 162/2 (47) (30 Ekim 1953). Erişim 10.10.2023. https://irp.fas.org/offdocs/nsc-hst/nsc-162-2.pdf
  • “A Soviet Carrier Enters Mediterranean First Time.” New York Times, 4. (19 Temmuz 1976). Erişim. 17.10.2023. https://www.nytimes.com/1976/07/19/archives/a-soviet-carrier-enters-mediterranean-first-time.html.
  • Abrams, Elliott. “The New Cold War.” Council of Foreign Relations (2022). Erişim 05.10.2022. https://www.cfr.org/blog/new-cold-war-0
  • Aksu Ereker, Fulya. “NATO’nun Güvenlik Anlayışı ve Stratejik Konseptleri”, Güvenlik Yazıları Serisi 23 (2019): 1-9. Erişim 17.10.2023. https://trguvenlikportali.com/wp-content/uploads/2019/11/NATOStratejikKonseptleri_FulyaAksuEreker_v.1.pdf.
  • Evolution of NATO Strategy 1949-1999 (18 Temmuz 2022). Erişim 15.10.2023. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_56626.htm.
  • General Records of the U.S. Government Record Group 11: National Archives Records of the US Government Nuclear Test Ban Treaty, Treaties and Other International Agreements Series 5433 (26 Temmuz 1963). Erişim 17.10.2023. https://www.archives.gov/milestone-documents/test-ban-treaty.
  • Hirsh, Michael. We Are Now In A Global Cold War, Foreign Policy. (27 Haziran 2022). Erişim 10.09.2023. https://foreignpolicy.com/2022/06/27/new-cold-war-nato-summit-united-states-russia-ukraine-china/
  • Mackenzie, Ryan. “Rubio: U.S. Barreling Toward a Second Cold War,” USA Today. (3 Ekim 2015). Erişim 10.05.2023. https://www.usatoday.com/story/news/politics/elections/2016/2015/10/03/rubio-us-barreling-toward-second-cold-war/73288022/
  • Turgut, Hulûsi. “Demirel’in Çok Gizli Dış Politika Arşivi-1.” Hürriyet (17 Haziran, 2017). Erişim 19.10.2023. http://www.hurriyet.com.tr/demirelin-cok-gizli-dis-politika-arsivi-1-40492807
  • The North Atlantic Treaty, Washington D.C. (4 Nisan 1949) Erişim 10.10.2023. https://www.nato.int/cps/ en/natolive/official _texts_17120.htm
  • Trenin, Dmitri. “The Crisis in Crimea Could Lead the World into a Second Cold War.” The Guardian. (2 Mart 2014). Erişim 09.10.2023. https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/mar/02/crimea-crisis-russia-ukraine-cold-war
  • Türkiye-ABD Hükümetleri Arasında 29/3/1980 Tarihinde İmzalanmış Bulunan Ekli “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile ABD Hükümetleri Arasında Kuzey Atlantik Anlaşmasının ve III. Maddelerine Uygun Olarak Savunma ve Ekonomik Alanda İşbirliğinde Bulunulmasına Dair Anlaşma ile Bununla İlgili Tamamlayıcı Anlaşmalar ve Uygulama Anlaşmaları”nın Onaylanması,” Resmî Gazete, 17238 (1 Şubat 1981). Erişim 10.12.2023. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17238.pdf
  • Türkiye Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında 12 Temmuz 1947 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye’ye Yapılacak Yardım Hakkında Anlaşma”nın Onanmasına dair Kanun, Resmî Gazete, 6699 (5 Eylül 1947). Erişim 17.10.2023, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6699.pdf
  • Woodward, Ernest Llewellyn. British Foreign Policy in the Second World War. Vol 3. Londra: Her Majesty’s Office, 1971. Erişim 17.10.2023. https://archive.org/details/britishforeignpo00sirl_1/page/n5/mode/2up

СТРАТЕГИЧЕСКИЙ МАЯТНИК ВЛАСТИ ТУРЦИИ: ПОЛИТИКА БАЛАНСА И ПРОТИВОВЕСА МЕЖДУ США И СССР В ГОДЫ ХОЛОДНОЙ ВОЙНЫ

Yıl 2025, Sayı: 13, 115 - 159, 30.06.2025

Elif Şimşek

https://doi.org/10.48068/rusad.1655746

Öz

С целью изучения внешней политики Турции во время Холодной войны с точки зрения «баланса сил» в данной статье исследуется, проводила ли Турция внешнюю политику, которая бы надежно защищала ее национальные интересы, сохраняя риски международной неопределенности на заднем плане в возможном конфликте между коллективными интересами альянса, частью которого она была, и ее собственными национальными интересами во время Холодной войны. С этой целью в исследовании запрашиваются ответы на вопросы о том, какую внешнюю политику Турция развивала во время Холодной войны, включая период основания Республики, и почему и при каких условиях это поведение изменилось и переформировалось в рамках отношений государства с Соединенными Штатами Америки (США) и Союзом Советских Социалистических Республик (СССР). Применив качественный метод исследования, данная статья направлена на изучение своей исследовательской проблемы с использованием первичных и вторичных источников, включая различные дипломатические архивные документы. В соответствии со своей целью, продемонстрировано, что Турция с целью оптимального баланса поставила свои интересы национальной безопасности выше интересов США и организации коллективной безопасности, частью которой она была. Вскоре после Второй мировой войны Турции пришлось принять внешнюю политику, которая должна была отразить прямую угрозу ее территориальной целостности и суверенитету со стороны СССР. Таким образом, в рамках «рационального выбора внешней политики» Турция решила стать частью западного альянса, особенно в сотрудничестве с США в самом начале холодной войны. Однако членство в НАТО не было лучшим и полным решением для угрозы, с которой она столкнулась со стороны СССР. Действительно, Турция вскоре испытала кризис доверия в своих отношениях со своим союзником, США, из-за кризиса ракет «Юпитер» и конфликта на Кипре. Поэтому Турция, политика баланса сил которой была поставлена под сомнение перевесом, должна была переформулировать свою прозападную внешнеполитическую ориентацию. В соответствии с этим Турция стремилась к сближению, хотя и ограниченному, с СССР, что позволило бы государству, члену НАТО, получить самую высокую экономическую поддержку от СССР среди всех государств за пределами Варшавского договора. С другой стороны, она поднялась на третье место среди государств, которым США оказывают помощь в регионе Ближнего Востока. Целью данного исследования является предоставление неоклассического реалистического объяснения, утверждая, что системный структурно-уровневый анализ неореализма и анализ классического реализма на государственном уровне ограничены для объяснения отношений Турции с США и СССР в холодной войне. В этой связи в статье утверждается, что Турция стремилась разработать политику «баланса сил» в ответ на советскую угрозу в самом начале холодной войны и что, когда государство пересмотрело свою политику в отношении приоритетов национальной безопасности, Турция нашла противовес в своих собственных уникальных обстоятельствах, чтобы достичь «оптимального баланса» в своей внешнеполитической ориентации, отреагировав на кризисы, которые она пережила с США, включая ограниченное сотрудничество с СССР.

Anahtar Kelimeler

История России СССР США Холодная война внешняя политика Турции баланс сил

Proje Numarası

-

Kaynakça

  • Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye: 1945–1980. İstanbul: Hil Yayın, 2007.
  • Ahmad, Feroz & Bedia Turgay Ahmad. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1976.
  • Alaca, Aşkın İnci Sökmen. “Vietnam Savaşı ve ABD’nin Gücünün Sınırları.” Türkiye’de Vietnam Çalışmaları-I içinde ed. A. Merthan Dündar, 215-232. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2021.
  • Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980). Ankara: Türkiye İş Bankası, 1993.
  • Ataç, Kaan Kutlu.”70. Yılında Truman Doktrini: Türkiye ve Soğuk Savaş.” Ortadoğu Etütleri 8/1 (2016): 102-135.
  • Ataç, Kaan Kutlu & Begüm Sezin Özcan. “1962 Küba Krizi: Amerikan Arşivleri Üzerinden bir Okuma.” Güvenlik Stratejileri Dergisi 17/39 (2021): 521-562.
  • Baba, Gürol & Soner Karagül. “Türk Dış Politikasında Çok Taraflılığa Geçiş Çabaları: 1965 Çok Uluslu Güç Projesi ve 1 Mart 2003 Tezkeresi.” LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi 3/1 (2021): 18-42.
  • Baharçiçek, Abdulkadir & Süleyman Ekici. “NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye ABD İlişkileri.” Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 (2016): 149-168.
  • Balcı, Ali. Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar. Alfa Yayınları: İstanbul, 2017.
  • Başarır, Mehtap. “Potsdam Konferansı Sırasında İngiltere’de Meydana Gelen Hükûmet Değişimi Ekseninde Türk Dış Politikası.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 49 (2022): 129-145.
  • Başlamışlı, Macide. “ABD’nin Türkiye’ye Yönelik Ambargo Kararına İlişkin Haşhaş Sorunu Yerine 1974 Kıbrıs Krizini Ön Plana Çıkarma Girişimi.” Asia Minor Studies 9/1 (2021): 695-712.
  • Bernstein, Barton J. “The Cuban Missile Crisis: Trading The Jupiters in Turkey?.” Political Science Quarterly 97/1 (1980): 97-125.
  • Bilge, A. Suat. Güç Komşuluk, Türkiye Sovyetler Birliği İlişkileri, 1920-1964. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1992.
  • Bölme, Selin M. “Soğuk Savaş’ta NATO-ABD-Türkiye Üçgeninde Askeri Üsler: Süreklilik ve Değişim.” Uluslararası İlişkiler 9/34 (2012): 51-71.
  • Churchill, Winston. The Second World War, Triumph and Tragedy Vol 6. Boston: Houghton Mifflin Company, 1953.
  • Çetinkaya, Selma. “Bağdat Paktının Kuruluş Sürecinde Türkiye’nin Ortadoğu ve Batı ile İlişkileri.” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 1/Ortadoğu Özel Sayısı (2016): 1-29.
  • Dokuyan, Sabit. “İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den İstekleri.” CTAD 9/18 (2013): 119-135.
  • Donnelly, Jack. Realism and International Relations. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Ekincikli, Mustafa. Türk Dış Siyaseti İnönü-Bayar Dönemleri. Ankara: Berikan Yayınevi, 2007.
  • Erhan, Çağrı. “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51/1 (1996): 275-287.
  • Erhan, Çağrı. Beyaz Savaş: Türk-Amerikan İlişkilerinde Afyon Sorunu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1996.
  • Erhan, Çağrı. “1945-1960 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 522-575. 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002. Erhan, Çağrı. “1960-1980 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 681-715. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Erkin, Feridun Cemal. Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi. Ankara: Başnur Yayınları, 1968.
  • Fırat, Melek. “Yunanistan’la İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 716-768. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Folliot, Denise. Documents on International Affairs. Oxford: Oxford University Press, 1954.
  • Gaddis, John Lewis. Russia, the Soviet Union, and the United States: an Interpretive History. New York: John Wiley, 1978.
  • Ginsburgs George & Robert M. Slusser. A Calendar of Soviet Treaties: 1958-1973. The Netherlands and Rockville: Sijthoff and Noordhoff, 1981.
  • Göktepe, Cihat & Süleyman Seydi. “Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası.” Bilig 72 (2015): 197-222.
  • Gönlübol, Mehmet. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990). Ankara: Siyasal Kitabevi, 1993.
  • Görgen, İsmail. “Türk Amerikan İlişkilerinde Chester Projesi.” Erciyes Akademi 36/1 (2022): 376-395.
  • Hale, William. “Türk Dış Politikası 1774-2000.” Çev. Petek Demir. İstanbul: Mozaik Yayınevi, 2003.
  • İzmir, Bahar. “İki Müttefik, Bir Kriz: Türk Amerikan İlişkilerinde Jüpiter Füzeleri Krizi.” Humanitas- Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5/10 (2017): 177-192.
  • Karaosmanoğlu, Ali. L. “NATO’nun Dönüşümü.” Uluslararası İlişkiler Dergisi 10/40 (2015): 3-38.
  • Kıyanç, Sinan. “Soğuk Savaş Yıllarında Türkiye’deki ABD Üs ve Tesisleri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi XXXVI/101 (2020): 203-252.
  • Küçükvatan, Mahir. “Soğuk Savaş’ın Türk Dış Politikasına Etkileri ve 1957 Türkiye-Suriye Bunalımı.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 11 (2011): 73-91.
  • Kürkçüoğlu, Ömer. E. Türkiye’nin Arap Orta Doğusu’na karşı Politikası (1945–1970). Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1972.
  • Little, Richard. The Balance of Power in International Relations: Metaphors, Myths and Models. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
  • Mallett, Ellis & Thomas Juneau. “A Neoclassical Realist Theory of Overbalancing.” Global Studies Quarterly 3/2 (2023), 1-12.
  • Nash, Philip. The Other Missiles of October Eisenhower, Kennedy, and the Jupiters, 1957-1963. Chapel Hill and London: The University of North Carolina Press, 2000.
  • Oran, Baskın. “Türk Dış Politikası: Temel İlkeleri ve Soğuk Savaş Ertesindeki Durumu Üzerine Notlar.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51/1 (1996): 353-370.
  • Oran, Baskın. “1960-80 Göreli Özerklik-3 Dönemin Bilançosu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I içinde ed. Baskın Oran, 655-680. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Oran, Baskın. “1980-90: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-2 Dönemin Bilançosu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde ed. Baskın Oran, 9-34. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Polatoğlu, Mehmed Gökhan. “Türkiye ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasında 1965-1975 Döneminde Gerçekleştirilen Ekonomik İşbirliği ve Yapılan Yatırımlar.” Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 65 (2019): 477-496.
  • Priest, Andrew. “In Common Cause: The NATO Multilateral Force and The Mixed-Manning Demonstration on The USS Claude v. Ricketts, 1964-1965.” The Journal of Military History 69/3 (2005): 759-788.
  • Resis, Albert. “The Churchill-Stalin Secret “Percentages” Agreement on the Balkans, Moscow.” The American Historical Review 83/2 (1978): 368-387.
  • Rozakis, Christos L. & Petros N. Stagos. The Turkish Straits. Lanchester: Martinus Nijhoff Publishers, 1987 Sander, Oral. Türk-Amerikan İlişkileri, 1947-1964. Ankara: İmge Yayınları. 2016.
  • Schweller, Randall L. “Unanswered Threats: A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing.” International Security 29/2 (2004): 159-201.
  • Sever, Ayşegül. “Yeni Bulgular Işığında 1962 Küba Krizi ve Türkiye.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 52/1 (1997): 647-660.
  • Sönmezoğlu, Faik. II. Dünya Savaşından Günümüze Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları, 2006.
  • Stanchev, Hristo, Atanas Palazov & Margarita Stancheva, Anatoly Apostolov. “Determination of The Black Sea Area and Coastline Length Using GIS Methods and Landsat 7 Satellite Images.” Geo-eco-Marina 17 (2011): 27-31.
  • Şahin, Hülya. “Atatürk, Cumhuriyet ve Türk Ordusu.” Erdem 32 (1998): 587-620.
  • Şimşek, Elif. “Rusya Türkiye İlişkileri.” Türk Dış Politikası: Aktörler, Krizler, Tercihler, Çözümler. içinde ed. Sertif Demir, Poyraz Gürson & Ayça Eminoğlu, 282-331. Ankara: Barış Yayınevi. 2017.
  • Tellal, Erel. Uluslararası ve Bölgesel Gelişmeler Işığında SSCB-Türkiye İlişkileri 1953-1964. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları. 2000.
  • Tellal, Erel. “1919-1923: Sovyetlerle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 155-177. 6. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1945-1960 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 499-521. 6. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1960-1980 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 769-783. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tellal, Erel. “1980-1990 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde, ed. Baskın Oran, 158-166. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Tezel, Yahya Sezai. “Birinci Büyük Millet Meclisi Anti-emperyalist miydi?: Chester Ayrıcalığı.” Ankara SBF Dergisi 25/04 (1970): 287-318.
  • Tuncer, Hüner. 27 Mayıstan 12 Marta Türk Dış Politikası. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
  • Twigge, Stephen & Alan Macmillan. “Britain, United States and the Development of NATO Strategy 1950-1964.” Journal of Strategic Studies 19/2 (1996): 260-281.
  • Uzgel, İlhan. “Türkiye’de Yeni Ulusal Savunma Doktrini Kutusu.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I içinde, ed. Baskın Oran, 674. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Uzgel, İlhan. “1980-90 ABD ve NATO’yla İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar Cilt II içinde, ed. Baskın Oran, 34-82. 6. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
  • Uzman, Nasrullah. “II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi.” Gazi Akademik Bakış 11/22 (2018): 117-142.
  • “A Report to the National Security Council By The Executive Secretary On Basic National Security Policy.” NSC 162/2 (47) (30 Ekim 1953). Erişim 10.10.2023. https://irp.fas.org/offdocs/nsc-hst/nsc-162-2.pdf
  • “A Soviet Carrier Enters Mediterranean First Time.” New York Times, 4. (19 Temmuz 1976). Erişim. 17.10.2023. https://www.nytimes.com/1976/07/19/archives/a-soviet-carrier-enters-mediterranean-first-time.html.
  • Abrams, Elliott. “The New Cold War.” Council of Foreign Relations (2022). Erişim 05.10.2022. https://www.cfr.org/blog/new-cold-war-0
  • Aksu Ereker, Fulya. “NATO’nun Güvenlik Anlayışı ve Stratejik Konseptleri”, Güvenlik Yazıları Serisi 23 (2019): 1-9. Erişim 17.10.2023. https://trguvenlikportali.com/wp-content/uploads/2019/11/NATOStratejikKonseptleri_FulyaAksuEreker_v.1.pdf.
  • Evolution of NATO Strategy 1949-1999 (18 Temmuz 2022). Erişim 15.10.2023. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_56626.htm.
  • General Records of the U.S. Government Record Group 11: National Archives Records of the US Government Nuclear Test Ban Treaty, Treaties and Other International Agreements Series 5433 (26 Temmuz 1963). Erişim 17.10.2023. https://www.archives.gov/milestone-documents/test-ban-treaty.
  • Hirsh, Michael. We Are Now In A Global Cold War, Foreign Policy. (27 Haziran 2022). Erişim 10.09.2023. https://foreignpolicy.com/2022/06/27/new-cold-war-nato-summit-united-states-russia-ukraine-china/
  • Mackenzie, Ryan. “Rubio: U.S. Barreling Toward a Second Cold War,” USA Today. (3 Ekim 2015). Erişim 10.05.2023. https://www.usatoday.com/story/news/politics/elections/2016/2015/10/03/rubio-us-barreling-toward-second-cold-war/73288022/
  • Turgut, Hulûsi. “Demirel’in Çok Gizli Dış Politika Arşivi-1.” Hürriyet (17 Haziran, 2017). Erişim 19.10.2023. http://www.hurriyet.com.tr/demirelin-cok-gizli-dis-politika-arsivi-1-40492807
  • The North Atlantic Treaty, Washington D.C. (4 Nisan 1949) Erişim 10.10.2023. https://www.nato.int/cps/ en/natolive/official _texts_17120.htm
  • Trenin, Dmitri. “The Crisis in Crimea Could Lead the World into a Second Cold War.” The Guardian. (2 Mart 2014). Erişim 09.10.2023. https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/mar/02/crimea-crisis-russia-ukraine-cold-war
  • Türkiye-ABD Hükümetleri Arasında 29/3/1980 Tarihinde İmzalanmış Bulunan Ekli “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile ABD Hükümetleri Arasında Kuzey Atlantik Anlaşmasının ve III. Maddelerine Uygun Olarak Savunma ve Ekonomik Alanda İşbirliğinde Bulunulmasına Dair Anlaşma ile Bununla İlgili Tamamlayıcı Anlaşmalar ve Uygulama Anlaşmaları”nın Onaylanması,” Resmî Gazete, 17238 (1 Şubat 1981). Erişim 10.12.2023. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17238.pdf
  • Türkiye Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında 12 Temmuz 1947 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye’ye Yapılacak Yardım Hakkında Anlaşma”nın Onanmasına dair Kanun, Resmî Gazete, 6699 (5 Eylül 1947). Erişim 17.10.2023, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6699.pdf
  • Woodward, Ernest Llewellyn. British Foreign Policy in the Second World War. Vol 3. Londra: Her Majesty’s Office, 1971. Erişim 17.10.2023. https://archive.org/details/britishforeignpo00sirl_1/page/n5/mode/2up
Toplam 77 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Uluslararası İlişkiler (Diğer), Çağdaş Rusya Tarihi
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Elif Şimşek 0000-0003-2742-5263

Proje Numarası -
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 11 Mart 2025
Kabul Tarihi 10 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 13

Kaynak Göster

Chicago Şimşek, Elif. “TÜRKİYE’NİN STRATEJİK GÜÇ SARKACI: SOĞUK SAVAŞ’TA ABD VE SSCB ARASINDA DENGE VE KARŞI DENGE POLİTİKALARI”. Rusya Araştırmaları Dergisi, sy. 13 (Haziran 2025): 115-59. https://doi.org/10.48068/rusad.1655746.
 Kapak Resmi İndir

Rusya Araştırmaları Dergisi (RUSAD) | rusad.tr@gmail.com |

Bu eser Creative Commons Alıntı-Gayri Ticari-Türetilemez Uluslararası Lisansı (CC BY-NC-ND 4.0) ile lisanslanmıştır. 21767
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivatives (CC BY-NC-ND 4.0) International License.

 

   *    *  16719 

18281   *    23335    *    28505