Öz
Şehrin sokakları, fark edilmeyen sessiz tipografik işaretlere sahiptir. Önemsiz gibi görünen bu tipografik işaretler duygu ve düşünceleri barındıran birer göstergedir. Her gün üzerine basıp geçtiğimiz rögar kapaklarından silikleşmiş graffitilere, kargo-cuların teyit etmek için baktığı kapı numaralarından belli bir döneme özgü tipografik formlarla yazılan apartman isimlerine kadar çeşitlidir bu tipografik işaretler. Bu tipografik simgeler şehrin yaşantısını yansıtan göstergeler olduğundan kültürel bir değer taşır. Kentin geçmişinden izler taşıdığı gibi içinde bulunduğu popüler kültürün izlerini de yansıtır. Bu göstergeler görsel kimliğe hizmet eder ve kentin beğenisini, kültürünü ortaya koyar. Bu çalışma kapsamında ele alınan örnekler yöresellik bağlamında vernaküler tipografi kapsamında da değerlendirilir. Bu işaretlerde tipografinin hem bilgilendirici hem de işlevsel yönü görülür.
Bu araştırmada günlük hayatta karşılaşılan ancak öneminin fark edilmediği tipografik işaretler vurgulanmıştır. Kent kimliği ve tipografi kavramlarının bağdaştığı noktalara değinilmiş, taşıdığı anlamlar aktarılmıştır. Kent kültüründe tipografinin kullanımı irdelenerek bu kültüre ışık tutan tipografik öğeleri görünür kılmak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kent Kültürü Görsel Kültür Tipografi Vernaküler Tipografi Görsel İletişim.
Kaynakça
- Adıgüzel, Yusuf. (2001). Kitle Toplumunun Açmazları - Kültür Endüstrisi. İstanbul: Şehir Yayınları.
- Ambrose, G., Harris, P. (2009). The Fundamentals of Graphic Design. AVA Publishing.
- Ambrose, G., Harris, P. (2012). Tipografinin Temelleri. İstanbul: Literatür Yayınları.
- Baudrillard, Jean. (2002). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. (O. Adanır, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
- Craveiro, Rodrigo. (2017). The İnfluence Of Graffiti Writing İn Contemporary Typography. SAUC - Street Art And Urban Creativity, 3/2, s. 65-83. https://doi.org/10.25765/sauc.v3i2.82
- Çobanoğlu, N., Gazi, S. (2008). Biyoetik Bir Değer Olarak Kent Kültürü Ögelerinin Sağlıklı Kentlerde Yansıması. TMMOB Șehir Plancıları Odası Yayını. 42, s. 17-25.Erişim: 24.04/.025, https://www.spo.org.tr/resimler/ekler/4851e8e264415c4_ek.pdf
- Çotuksöken, Betül. (2009). Kent, Kimlik ve Kültür. Yerel Yönetimler Sempozyumu. TMMOB Mimarlar Odası İs-tanbul Büyükkent Şubesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Oditoryumu. Erişim: 24.04.2025, https://www.spo.org.tr/resimler/ekler/387624df552cea2_ek.pdf
- De Paolis, L. T., Liaci, S., Sumerano, G., ve diğerleri. (2022). A Video Mapping Performanceas an Innovative Tool to Bring to Life and Narrate a Pictorial Cycle. Information, 13/3, s. 1-11 122.https://doi.org/10.3390/info13030122
- DMC Group. (t.y.). About Typemuseum. Typemuseum. Erişim: 07.05.2025, https://www.typemuseum.com/about
- Ekim, Berna. (2011). A Vıdeo Projectıon Mappıng Conceptual Desıgn and Applıcatıon: Yekpare. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 1/1, s. 10-19.
- Ertürk, Murat. (2024). Dünyadan ve Türkiye’den Vernaküler Tipografi Çalışmaları. Türkçe Tipografi Topluluğu. Erişim: 20.08.2024. https://medium.com/tipografi/dünyadan-ve-türkiyeden-vernaküler-tipografi-çalışmaları-c3934f212482.
- Finizola, F., Coutinho, S., ve Cavalcanti, V. (2012). Vernacular Design: A Discussion On İts Concept. 8th Confe-rence of the International Committee for Design History & Design Studies. s. 557-561. 558. 10.5151/Design-İcdhs-107.
- Güvenç, Bozkurt (1994). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Haslam, Andrew (2011). Lettering a Reference Manual Of Techniques. London: Laurence King Publishing.
- Haswanto, Naomi. (2013). The Local Genius Typography as a Source of Idea for Latin-Based Typeface Design in Visual Communication Today. Visual Art & Design, 4(2). s. 155-161.
- Houston, Amy. (2023). Which? Paints London’s Largest QR Code in the Heart of Hackney. Thedrum. Erişim: 18.08.2024. https://www.thedrum.com/news/2023/06/08/which-paints-london-s-largest-qr-code-the-heart-hackney#:~:text=%E2%80%9CWe%20are%20happy%20to%20unveil,painting%20again%20in%20the%20future.
- Karay, Refik Halit. (2024). Tabela. TDK. Erişim: 01.01.2024. https://sozluk.gov.tr.
- Karol, Esen. (2011). İstanbul Kentsel Ortamında Yazı, Asılı Tipografi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarımı, Dijital Düşler Basım.
- Katkeviča, S., Strode, A. (2022). Projection mapping method in advertising design. 80th International Scientific Conference of the University of Latvia. s. 1004-1015. https://doi.org/10.22364/htqe.2022.71
- King, Anthony D. (1998). Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi. (G. Seçkin ve Ü. H. Yolsal Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
- Kösemen, Cevdet Mehmet. (2018). The Disappearing City: Hand-painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul (Vols. 1–2). İstanbul: Libra Kitap.
- Kurtcu, Fatih. (2017). Üç Boyutlu Kinetik Tipografi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 20, s. 185-206. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.370757 .
- Loeb, Carolyn S. (2001). Entrepreneurial Vernacular: Developers' Subdivisions İn The 1920s. London: The Johns Hopkins University Press.
- Meggs, P., Purvis, A. (2012). Megg's History of Graphic Design. New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
- Murtono, Taufik. (2014). Penguatan Citra Merek Batik Dengan Tipografi Vernakular. ACINTYA: Jurnal Penelitian Seni Budaya, 6/2. s. 114-125.
- Ohlson, Kristin. (2010). Reading The Writing On Pompeii’s Walls. Smithsonian. Erişim: 07.01.2024. https://www.smithsonianmag.Com/History/Reading-The-Writing-On-Pompeiis-Walls-1969367/.
- Oliver, Paul. (2006). Built To Meed Needs: Cultural İssues İn Vernacular Architecture. Burlington: Architectural Press.
- Quah, C. Y., Ng, K. H. (2022). A systematic literature review on digital storytelling authoringtool in education: January 2010 to January 2020. International Journal of Human–ComputerInteraction, 38/9, s. 851–867. https://doi.org/10.1080/10447318.2021.1949585 .
- Sakamoto, M., Shinoda, T., Ishizu, T., Ito, T., & others. (2019). Projection Mapping: Interactive Operation Using Kinect. International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE), 8/4, s. 9307–9313. https://doi.org/10.35940/ijrte.D9492.118419.
- Sarıkavak, Namık Kemal (2018). Gutenberg Tipografisinden Çağdaş İletişim Tasarımına. Konya Sanat. 1, s. 8-27.
- Shaughnessy, Adrian John Wilson (2009). Graphic Design: A User’s Manual. London: Laurence King.
- Stadtschrift. (t.y.). Verein zur Sammlung, Bewahrung und Dokumentation historischer Fassadenbeschriftungen. Stadtschrift. Erişim: 07.05.2025. https://www.stadtschrift.at/verein/
- Şen, Ayşe İffet. (2006). Bir Grafik Tasarım Ürünü Olarak Tabelanın Biçim, İçerik ve İşlev Açısından İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sanatta Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Taşçıoğlu M., D. Erdoğan A. (2015). Grafik Tasarımın Bilgilendirme ve Yönlendirme Tasarımdaki Rolü ve Londra-Eskişehir Örnekleri Üzerinden Bir İnceleme. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. 9, s. 227-245.
- Tekeli, İlhan. (1991), Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler. Kent Planlaması Konuşmaları. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. s. 79-89. Ankara.
- Villagomez, Nikki (2015). “Culture + Typography” How Culture Affects Typography. Ohio. California: How Books Cincinnati.
- Wang, Y. T., Anastopoulou, S. (2020). The development of popular musicheritage: Exploring an AR exhibition. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 949/ 1, p. 012069. IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1757-899X/949/1/012069
- Wordpress, (2021). Art of London – Augmented Reality Art Trail. Tincture of Museum. Erişim: 10.08.2024. https://tinctureofmuseum.wordpress.com/2021/05/26/art-of-london-augmented-reality-art-trail-may-2021/
Öz
The streets of the city are home to unnoticed, silent typographic signs. These seemingly insignificant typographic elements serve as indicators that convey emotions and thoughts. They range from manhole covers we step on every day to faded graffiti, door numbers used by couriers for verification, and apartment names written in typographic forms specific to a particular era. These typographic symbols reflect the daily life of the city and thus hold cultural value. They carry traces of the city's past while also reflecting the influences of contemporary popular culture. These indicators contribute to the visual identity of the city, expressing its preferences and culture.
The examples discussed within this study are also evaluated in the context of vernacular typography in terms of loca-lity. These signs reveal both the informative and functional aspects of typography. This research highlights typograp-hic signs encountered in daily life whose importance is often overlooked. It explores the intersection of urban identity and typography, conveying the meanings they carry. By examining the use of typography in urban culture, the study aims to make visible the typographic elements that shed light on this culture.
Anahtar Kelimeler
Urban Culture Visual Culture Typography Vernacular Typography Visual Communication.
Kaynakça
- Adıgüzel, Yusuf. (2001). Kitle Toplumunun Açmazları - Kültür Endüstrisi. İstanbul: Şehir Yayınları.
- Ambrose, G., Harris, P. (2009). The Fundamentals of Graphic Design. AVA Publishing.
- Ambrose, G., Harris, P. (2012). Tipografinin Temelleri. İstanbul: Literatür Yayınları.
- Baudrillard, Jean. (2002). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. (O. Adanır, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
- Craveiro, Rodrigo. (2017). The İnfluence Of Graffiti Writing İn Contemporary Typography. SAUC - Street Art And Urban Creativity, 3/2, s. 65-83. https://doi.org/10.25765/sauc.v3i2.82
- Çobanoğlu, N., Gazi, S. (2008). Biyoetik Bir Değer Olarak Kent Kültürü Ögelerinin Sağlıklı Kentlerde Yansıması. TMMOB Șehir Plancıları Odası Yayını. 42, s. 17-25.Erişim: 24.04/.025, https://www.spo.org.tr/resimler/ekler/4851e8e264415c4_ek.pdf
- Çotuksöken, Betül. (2009). Kent, Kimlik ve Kültür. Yerel Yönetimler Sempozyumu. TMMOB Mimarlar Odası İs-tanbul Büyükkent Şubesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Oditoryumu. Erişim: 24.04.2025, https://www.spo.org.tr/resimler/ekler/387624df552cea2_ek.pdf
- De Paolis, L. T., Liaci, S., Sumerano, G., ve diğerleri. (2022). A Video Mapping Performanceas an Innovative Tool to Bring to Life and Narrate a Pictorial Cycle. Information, 13/3, s. 1-11 122.https://doi.org/10.3390/info13030122
- DMC Group. (t.y.). About Typemuseum. Typemuseum. Erişim: 07.05.2025, https://www.typemuseum.com/about
- Ekim, Berna. (2011). A Vıdeo Projectıon Mappıng Conceptual Desıgn and Applıcatıon: Yekpare. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 1/1, s. 10-19.
- Ertürk, Murat. (2024). Dünyadan ve Türkiye’den Vernaküler Tipografi Çalışmaları. Türkçe Tipografi Topluluğu. Erişim: 20.08.2024. https://medium.com/tipografi/dünyadan-ve-türkiyeden-vernaküler-tipografi-çalışmaları-c3934f212482.
- Finizola, F., Coutinho, S., ve Cavalcanti, V. (2012). Vernacular Design: A Discussion On İts Concept. 8th Confe-rence of the International Committee for Design History & Design Studies. s. 557-561. 558. 10.5151/Design-İcdhs-107.
- Güvenç, Bozkurt (1994). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Haslam, Andrew (2011). Lettering a Reference Manual Of Techniques. London: Laurence King Publishing.
- Haswanto, Naomi. (2013). The Local Genius Typography as a Source of Idea for Latin-Based Typeface Design in Visual Communication Today. Visual Art & Design, 4(2). s. 155-161.
- Houston, Amy. (2023). Which? Paints London’s Largest QR Code in the Heart of Hackney. Thedrum. Erişim: 18.08.2024. https://www.thedrum.com/news/2023/06/08/which-paints-london-s-largest-qr-code-the-heart-hackney#:~:text=%E2%80%9CWe%20are%20happy%20to%20unveil,painting%20again%20in%20the%20future.
- Karay, Refik Halit. (2024). Tabela. TDK. Erişim: 01.01.2024. https://sozluk.gov.tr.
- Karol, Esen. (2011). İstanbul Kentsel Ortamında Yazı, Asılı Tipografi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarımı, Dijital Düşler Basım.
- Katkeviča, S., Strode, A. (2022). Projection mapping method in advertising design. 80th International Scientific Conference of the University of Latvia. s. 1004-1015. https://doi.org/10.22364/htqe.2022.71
- King, Anthony D. (1998). Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi. (G. Seçkin ve Ü. H. Yolsal Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
- Kösemen, Cevdet Mehmet. (2018). The Disappearing City: Hand-painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul (Vols. 1–2). İstanbul: Libra Kitap.
- Kurtcu, Fatih. (2017). Üç Boyutlu Kinetik Tipografi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 20, s. 185-206. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.370757 .
- Loeb, Carolyn S. (2001). Entrepreneurial Vernacular: Developers' Subdivisions İn The 1920s. London: The Johns Hopkins University Press.
- Meggs, P., Purvis, A. (2012). Megg's History of Graphic Design. New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
- Murtono, Taufik. (2014). Penguatan Citra Merek Batik Dengan Tipografi Vernakular. ACINTYA: Jurnal Penelitian Seni Budaya, 6/2. s. 114-125.
- Ohlson, Kristin. (2010). Reading The Writing On Pompeii’s Walls. Smithsonian. Erişim: 07.01.2024. https://www.smithsonianmag.Com/History/Reading-The-Writing-On-Pompeiis-Walls-1969367/.
- Oliver, Paul. (2006). Built To Meed Needs: Cultural İssues İn Vernacular Architecture. Burlington: Architectural Press.
- Quah, C. Y., Ng, K. H. (2022). A systematic literature review on digital storytelling authoringtool in education: January 2010 to January 2020. International Journal of Human–ComputerInteraction, 38/9, s. 851–867. https://doi.org/10.1080/10447318.2021.1949585 .
- Sakamoto, M., Shinoda, T., Ishizu, T., Ito, T., & others. (2019). Projection Mapping: Interactive Operation Using Kinect. International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE), 8/4, s. 9307–9313. https://doi.org/10.35940/ijrte.D9492.118419.
- Sarıkavak, Namık Kemal (2018). Gutenberg Tipografisinden Çağdaş İletişim Tasarımına. Konya Sanat. 1, s. 8-27.
- Shaughnessy, Adrian John Wilson (2009). Graphic Design: A User’s Manual. London: Laurence King.
- Stadtschrift. (t.y.). Verein zur Sammlung, Bewahrung und Dokumentation historischer Fassadenbeschriftungen. Stadtschrift. Erişim: 07.05.2025. https://www.stadtschrift.at/verein/
- Şen, Ayşe İffet. (2006). Bir Grafik Tasarım Ürünü Olarak Tabelanın Biçim, İçerik ve İşlev Açısından İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sanatta Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Taşçıoğlu M., D. Erdoğan A. (2015). Grafik Tasarımın Bilgilendirme ve Yönlendirme Tasarımdaki Rolü ve Londra-Eskişehir Örnekleri Üzerinden Bir İnceleme. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. 9, s. 227-245.
- Tekeli, İlhan. (1991), Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler. Kent Planlaması Konuşmaları. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. s. 79-89. Ankara.
- Villagomez, Nikki (2015). “Culture + Typography” How Culture Affects Typography. Ohio. California: How Books Cincinnati.
- Wang, Y. T., Anastopoulou, S. (2020). The development of popular musicheritage: Exploring an AR exhibition. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 949/ 1, p. 012069. IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1757-899X/949/1/012069
- Wordpress, (2021). Art of London – Augmented Reality Art Trail. Tincture of Museum. Erişim: 10.08.2024. https://tinctureofmuseum.wordpress.com/2021/05/26/art-of-london-augmented-reality-art-trail-may-2021/
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Grafik Tasarımı |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 31 Mayıs 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 21 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 52 |
