Öz
Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde insanlar mahkemelerde vekâleten temsil edilebilirdi. Fakat bu dönemde vekâlet işini üstlenen kişilerin bazı hususi niteliklere sahip olması ve bu işi bir meslek olarak icra etmesi söz konusu değildi. Birçok yeni müessese gibi, Osmanlı Devleti’nde modern anlamda avukatlık mesleğinin doğuşu Tanzimat döneminde söz konusu oldu. Osmanlı Devleti’nde ilk baro teşkilatını yabancılar kurdu. İlk milli baro olan Osmanlı (İstanbul) Barosu ise 16 Zilhicce 1292 (13 Ocak 1876) tarihli Mehakim-i Nizamiye Dava Vekilleri Hakkında Nizamname’nin kabulünden sonra kuruldu.
Mehakim-i Nizamiye Dava Vekilleri Hakkında Nizamname, Osmanlı Devleti’nde modern anlamda avukatlık mesleğinin ortaya çıkmasında bir dönüm noktası olmuştur. Bu nizamname ile kurulması öngörülen Osmanlı Barosu 1878 tarihinde toplandı ve 1880-1881 tarihinde ise dahili nizamnamesini kabul etti.
Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Barosu tarafından hazırlanan dahili nizamnameyi takdim ve tahlil etmektir. Bu amaçla evvela Osmanlı Devleti’nde avukatlık mesleğinin ve baroların ortaya çıkışı ana hatlarıyla ele alınacaktır. Akabinde ise dahili nizamnamenin bugün ulaşılabilen iki farklı nüshası ışığında Osmanlı Barosu’nun teşkilatı ve işleyişi tetkik edilecektir.
Anahtar Kelimeler
Dava Vekili Avukat Osmanlı Dava Vekilleri Cemiyeti Osmanlı (İstanbul) Barosu Osmanlı Dava Vekilleri Cemiyeti Dahili Nizamnamesi
Kaynakça
- Abdurrahman Adil, ‘Meşrutiyette İlk Batuniye’ (1340) 16 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 219
- — — ‘Baronun İlgası, Sami Efendi, Cevdet Paşa ve Said Paşa ve Ali Şehbaz Efendi’ (1340) 17 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 243-244
- — — ‘Baronun Tasfiyesi ve Bir Tarihçe’ (1340) 18 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 252-253
- — — ‘Bir Vak‘a-yı Nâgeh-zuhûr’ (1341) 12 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 9-13
- — — ‘Dersaadet Avukatlar Odası’ (1341) 19 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 274
- Aday N, Avukatlık Hukukunun Genel Esasları, (2. Baskı, Beta 1994)
- Ahmet Refik, Hicri On İkinci Asırda İstanbul Hayatı (1100-1200) (Enderun Kitabevi 1988)
- Ali Galib, ‘Bizim Tarih’ (Nisan 1931) (52-4) İstanbul Barosu Mecmuası 161-164
- Ali Haydar, ‘Türkiye’de Muhamilik’, in Henri Robert, Muhami (Ali Haydar ve Subhi Nuri çev, Teşebbüs Matbaası 1340)
- Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm Cilt III Haz. Raşit Gündoğdu, Osman Erdem (DİB 2020)
- Ali Şehbaz, ‘Dava Vekilleri’ (1340) 17 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 245-248
- Amedroz H F, ‘The Mazalim Jurisdiction in the Ahkam Sultaniyya of Mawardi’ (1991) The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 635-674
- Arisdakis Kasparyan, Zeyl-i Lahika-yı Kavanin yahud Mecmua-yı Lahika-yı Kavanin’in Üçüncü Cildi (Malumat Matbaası 1313)
- Atar F, ‘Avukat’ (1991) 4 DİA 166-167
- — — İslâm Adliye Teşkilâtı (Ortaya Çıkışı ve İşleyişi) (3. Baskı, DİB 1991)
- Aydın T, ‘İstanbul Barosu’nun İlk Genel Kurul Toplantısı, İlk Levhası ve Kostaki Sardenski’nin Nutku (5 Nisan 1878)’ (2020) (30) Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 113-127
- — — ‘Barreau De Constantinople Reisi Georges Furlani’nin Kanun-ı Esasi’ye ve Osmanlı Hukukuna Dair Konuşması (La Constitution Ottomane, 1877)’ (2022) (33) Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 49-63
- — — ‘Türkiye’de Avukatlığın Tarihi ve İlk Kurulan Barolar Hakkında’, (2023) (71) Adalet Dergisi 503-526
- Battal Ş ve Erdem N, ‘Avukatlık Mesleğinin Türkiye’deki Tarihçesi’ (1985) (5-6) Ankara Barosu Dergisi 675-685
- Bayındır A, İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması) (İslami İlimler Araştırma Vakfı 1986)
- Bilsel C, İstanbul Üniversitesi Tarihi (Kenan Matbaası 1943)
- Bozkurt G, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi (2. Baskı, TTK 2010)
- Çağ G ve Öztürk F, ‘Osmanlı Devleti’nde Adli Modernleşme: Tanzimat Döneminde Dava Vekilliği (Avukatlık) ve Baronun Ortaya Çıkışı’ (2021) 6 (2) VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 537-560.
- Dava Vekilleri Cemiyeti Nizamname-i Dahilisidir (La Türki Matbaası 1297)
- Demir A, ‘İlk Usul Kanunu Usul-ü Muhakeme-i Ticaret Nizamnamesinin Transkripsiyonu’, (2008) (72) e-akademi
- — — Medeni Yargılama Hukuku Osmanlı Mahkemesi (Yitik Hazine 2010)
- Demirel F, ‘Osmanlı’da Dava Vekilleri Cemiyeti’nin Kuruluşu’ (2005) (16) Güncel Hukuk 60-61
- — — Adliye Nezareti Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914) (2. Baskı, Boğaziçi Üniversitesi Yay. 2010)
- — — ‘Osmanlı Hukuk Sisteminde Adli Yardım Kurumu’ (2011) (29) OTAM 83-91.
- Durhan İ, ‘Ülkemizde Avukatlık Kurumunun Tarihsel Gelişimi’ (2004) VIII (3-4) AÜEHFD 23-45
- Eğilmez N K, ‘Bizde Avukatlık Mesleği’ (1952) (2) Adalet Dergisi 231-240
- Erdem Ş C, ‘Cumhuriyet Öncesinde Avukatlık ve İstanbul Barosu'nun Kuruluşu’ (2018) (39) Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 127-168
- Erman E S, Dava Vekili ve Dava Takibine Yetkili Sair Kişiler’ (1971) (4) Adalet Dergisi 171-181
- Esirgen S Ö, ‘Tanzimattan Cumhuriyete Avukatlık’, (2014) 63 (4) AÜHFD 737-778
- Gedikli F, ‘İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ne Zaman Kuruldu?’ (2011) LXIX (1-2) İÜHFM 91-104
- Gerber H, ‘Osmanlı Hukukunda Şeriat, Kanun ve Örf 17. Yüzyıl Bursa’sı Mahkeme Kayıtları’, Çev. Mehmet Akman, (1994) 8 (1-3) Hukuk Araştırmaları 265-291
- Jennings R C, ‘The Office of Vekil (Wakil) in 17th Century Ottoman Sharia Courts’ (1975) (42) Studia Islamica 147-169
- Konan B, Türk Hukuk Tarihinde Avukatlık Kurumu (Bilge 2021)
- — — ‘20. Yüzyılın Başında Osmanlı Hukukçularının Avukatlık Mesleğine Bakışı’, (2022) 5 (1) NEÜHFD 122-139 Kostaki Sardenski, Heyet-i Vükela-yı Deavi-yi Dersaaadet-Rif'atlu Kostaki Sadenski Efendi'nin Nutkudur (Matba-yı Manukyan 1294)
- Koyuncu N, ‘Hukuk Mektebi’nin Doğuşu’ (2012) XVI Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 163-186
- Kuntman O, Türkiye’de Avukatlık Mesleğinin, İstanbul Barosunun Tarihçesi ve Yabancıların Kurduğu Baro (Ufuk Matbaası 1988)
- Özkent A H, ‘Avukatlığın Memleketimizde Çok Kötü Tanınması’ (1938) (3) Adliye Ceridesi 396-433
- — — Avukatın Kitabı (Arkadaş Basımevi 1940)
- Özkorkut N Ü, ‘Savcılık, Avukatlık ve Noterlik Kurumlarının Osmanlı Devleti’ne Girişi’ (2003) 52 (4) AÜHFD 147-154
- Réglement Intérieur du Barreau Ottoman (Typographie et Lithographie du Journal La Turquie 1881)
- Rıza Nur, ‘Memleketimizde Avukatlık ve İstanbul Barosunun Tarihçesi II’ (1933) (83-11) İstanbul Barosu Mecmuası 430-446
- Sav A ve Toprak M (haz), Türkiye’de Savunma Mesleğinin Gelişimi (2. Baskı, TBB 2015)
- Şehbaz, ‘Dava Vekilleri’ (1304) (362) Ceride-i Mehakim 3714-3717
- Tanyer T, ‘Eski İstanbul’da Arzuhalciler’, (2004) (53) TBB Dergisi 271-284
- Toprak Z, ‘Baro’, in Nuri Akbayar vd. (ed), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt 2 (Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yay. 1994) 58-61
- Toptaş Artin, ‘Memleketimizde Dava Vekâleti: Avukatlık ve Muhamilik’ (6) Muhamat 176-180
- Turan A, Türk Hukuk Tarihinde İlk Temyiz Mahkemesi Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Adalet 2022)
- Üçok C, ‘Savcılıkların Avrupa Hukukunda Gelişmesi ve Türkiye’de Kuruluşu’ in Ord. Prof. Sabri Şakir Ansay’ın Hatırasına Armağan (AÜHF 1964) 35-48
- Yılmaz E, ‘Bir Meslek Olarak Dünden Yarına Doğru Avukatlık’, (1995) 44 (1) AÜHFD 193-208
- Yıldız K ve Esengün Hasekioğlu F, ‘Muallimhane-i Nüvvab’dan Medresetü’l-Kudât’a Osmanlı’nın Son Döneminde Kadı Yetiştiren Okullar’ (2019) (34) İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 411-442
- Yörük A A, ‘Mekteb-i Hukuk’un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900)’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 2008)
- Yurtdakal H O ve Korkmaz S, ‘Tanzimat Dönemi Hukuk Eğitimi’nde Muallimhane-i Nüvvab Okulları Üzerine Bir İnceleme’ (2023) 8 (1) Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi 17-30
A Piece of the History of Istanbul Bar Association: Internal Regulations of Ottoman (Istanbul) Bar Association
Öz
In the classical period of the Ottoman Empire, people could be represented in court by proxy. However, during this period, it was not possible for people who undertook the task of proxy to have certain special qualifications and to practice this job as a profession. Like many new institutions, the emergence of the profession of lawyer in the Ottoman Empire in the modern sense occurred during the Tanzimat Era. The first bar association in the Ottoman Empire was established by foreigners. The first national bar association, the Ottoman (Istanbul) Bar Association, was established after the adoption of the Regulation on Lawyers of the Nizamiye Courts dated 16 Dhul-Hijjah 1292 (January13, 1876).
The Regulation on Lawyers of the Nizamiye Courts was a turning point in the emergence of the modern lawyer profession in the Ottoman Empire. The Ottoman Bar Association, which was envisaged to be established by this regulation, convened in 1878 and adopted its internal regulations in 1880-1881.
The aim of this study is to present and analyze the internal regulations prepared by the Ottoman Bar Association. For this purpose, first of all, the emergence of the lawyer profession and bar associations in the Ottoman Empire will be discussed in outlined. Subsequently, the organization and functioning of the Ottoman Bar Association will be analyzed in the light of two different copies of the Internal Regulations available today.
Anahtar Kelimeler
Attorney lawyer Ottoman Lawyers Association Ottoman (Istanbul) Bar Association Internal Regulations of the Ottoman Lawyers Association.
Kaynakça
- Abdurrahman Adil, ‘Meşrutiyette İlk Batuniye’ (1340) 16 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 219
- — — ‘Baronun İlgası, Sami Efendi, Cevdet Paşa ve Said Paşa ve Ali Şehbaz Efendi’ (1340) 17 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 243-244
- — — ‘Baronun Tasfiyesi ve Bir Tarihçe’ (1340) 18 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 252-253
- — — ‘Bir Vak‘a-yı Nâgeh-zuhûr’ (1341) 12 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 9-13
- — — ‘Dersaadet Avukatlar Odası’ (1341) 19 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 274
- Aday N, Avukatlık Hukukunun Genel Esasları, (2. Baskı, Beta 1994)
- Ahmet Refik, Hicri On İkinci Asırda İstanbul Hayatı (1100-1200) (Enderun Kitabevi 1988)
- Ali Galib, ‘Bizim Tarih’ (Nisan 1931) (52-4) İstanbul Barosu Mecmuası 161-164
- Ali Haydar, ‘Türkiye’de Muhamilik’, in Henri Robert, Muhami (Ali Haydar ve Subhi Nuri çev, Teşebbüs Matbaası 1340)
- Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm Cilt III Haz. Raşit Gündoğdu, Osman Erdem (DİB 2020)
- Ali Şehbaz, ‘Dava Vekilleri’ (1340) 17 Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye 245-248
- Amedroz H F, ‘The Mazalim Jurisdiction in the Ahkam Sultaniyya of Mawardi’ (1991) The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 635-674
- Arisdakis Kasparyan, Zeyl-i Lahika-yı Kavanin yahud Mecmua-yı Lahika-yı Kavanin’in Üçüncü Cildi (Malumat Matbaası 1313)
- Atar F, ‘Avukat’ (1991) 4 DİA 166-167
- — — İslâm Adliye Teşkilâtı (Ortaya Çıkışı ve İşleyişi) (3. Baskı, DİB 1991)
- Aydın T, ‘İstanbul Barosu’nun İlk Genel Kurul Toplantısı, İlk Levhası ve Kostaki Sardenski’nin Nutku (5 Nisan 1878)’ (2020) (30) Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 113-127
- — — ‘Barreau De Constantinople Reisi Georges Furlani’nin Kanun-ı Esasi’ye ve Osmanlı Hukukuna Dair Konuşması (La Constitution Ottomane, 1877)’ (2022) (33) Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 49-63
- — — ‘Türkiye’de Avukatlığın Tarihi ve İlk Kurulan Barolar Hakkında’, (2023) (71) Adalet Dergisi 503-526
- Battal Ş ve Erdem N, ‘Avukatlık Mesleğinin Türkiye’deki Tarihçesi’ (1985) (5-6) Ankara Barosu Dergisi 675-685
- Bayındır A, İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması) (İslami İlimler Araştırma Vakfı 1986)
- Bilsel C, İstanbul Üniversitesi Tarihi (Kenan Matbaası 1943)
- Bozkurt G, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi (2. Baskı, TTK 2010)
- Çağ G ve Öztürk F, ‘Osmanlı Devleti’nde Adli Modernleşme: Tanzimat Döneminde Dava Vekilliği (Avukatlık) ve Baronun Ortaya Çıkışı’ (2021) 6 (2) VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 537-560.
- Dava Vekilleri Cemiyeti Nizamname-i Dahilisidir (La Türki Matbaası 1297)
- Demir A, ‘İlk Usul Kanunu Usul-ü Muhakeme-i Ticaret Nizamnamesinin Transkripsiyonu’, (2008) (72) e-akademi
- — — Medeni Yargılama Hukuku Osmanlı Mahkemesi (Yitik Hazine 2010)
- Demirel F, ‘Osmanlı’da Dava Vekilleri Cemiyeti’nin Kuruluşu’ (2005) (16) Güncel Hukuk 60-61
- — — Adliye Nezareti Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914) (2. Baskı, Boğaziçi Üniversitesi Yay. 2010)
- — — ‘Osmanlı Hukuk Sisteminde Adli Yardım Kurumu’ (2011) (29) OTAM 83-91.
- Durhan İ, ‘Ülkemizde Avukatlık Kurumunun Tarihsel Gelişimi’ (2004) VIII (3-4) AÜEHFD 23-45
- Eğilmez N K, ‘Bizde Avukatlık Mesleği’ (1952) (2) Adalet Dergisi 231-240
- Erdem Ş C, ‘Cumhuriyet Öncesinde Avukatlık ve İstanbul Barosu'nun Kuruluşu’ (2018) (39) Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 127-168
- Erman E S, Dava Vekili ve Dava Takibine Yetkili Sair Kişiler’ (1971) (4) Adalet Dergisi 171-181
- Esirgen S Ö, ‘Tanzimattan Cumhuriyete Avukatlık’, (2014) 63 (4) AÜHFD 737-778
- Gedikli F, ‘İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ne Zaman Kuruldu?’ (2011) LXIX (1-2) İÜHFM 91-104
- Gerber H, ‘Osmanlı Hukukunda Şeriat, Kanun ve Örf 17. Yüzyıl Bursa’sı Mahkeme Kayıtları’, Çev. Mehmet Akman, (1994) 8 (1-3) Hukuk Araştırmaları 265-291
- Jennings R C, ‘The Office of Vekil (Wakil) in 17th Century Ottoman Sharia Courts’ (1975) (42) Studia Islamica 147-169
- Konan B, Türk Hukuk Tarihinde Avukatlık Kurumu (Bilge 2021)
- — — ‘20. Yüzyılın Başında Osmanlı Hukukçularının Avukatlık Mesleğine Bakışı’, (2022) 5 (1) NEÜHFD 122-139 Kostaki Sardenski, Heyet-i Vükela-yı Deavi-yi Dersaaadet-Rif'atlu Kostaki Sadenski Efendi'nin Nutkudur (Matba-yı Manukyan 1294)
- Koyuncu N, ‘Hukuk Mektebi’nin Doğuşu’ (2012) XVI Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 163-186
- Kuntman O, Türkiye’de Avukatlık Mesleğinin, İstanbul Barosunun Tarihçesi ve Yabancıların Kurduğu Baro (Ufuk Matbaası 1988)
- Özkent A H, ‘Avukatlığın Memleketimizde Çok Kötü Tanınması’ (1938) (3) Adliye Ceridesi 396-433
- — — Avukatın Kitabı (Arkadaş Basımevi 1940)
- Özkorkut N Ü, ‘Savcılık, Avukatlık ve Noterlik Kurumlarının Osmanlı Devleti’ne Girişi’ (2003) 52 (4) AÜHFD 147-154
- Réglement Intérieur du Barreau Ottoman (Typographie et Lithographie du Journal La Turquie 1881)
- Rıza Nur, ‘Memleketimizde Avukatlık ve İstanbul Barosunun Tarihçesi II’ (1933) (83-11) İstanbul Barosu Mecmuası 430-446
- Sav A ve Toprak M (haz), Türkiye’de Savunma Mesleğinin Gelişimi (2. Baskı, TBB 2015)
- Şehbaz, ‘Dava Vekilleri’ (1304) (362) Ceride-i Mehakim 3714-3717
- Tanyer T, ‘Eski İstanbul’da Arzuhalciler’, (2004) (53) TBB Dergisi 271-284
- Toprak Z, ‘Baro’, in Nuri Akbayar vd. (ed), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt 2 (Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yay. 1994) 58-61
- Toptaş Artin, ‘Memleketimizde Dava Vekâleti: Avukatlık ve Muhamilik’ (6) Muhamat 176-180
- Turan A, Türk Hukuk Tarihinde İlk Temyiz Mahkemesi Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Adalet 2022)
- Üçok C, ‘Savcılıkların Avrupa Hukukunda Gelişmesi ve Türkiye’de Kuruluşu’ in Ord. Prof. Sabri Şakir Ansay’ın Hatırasına Armağan (AÜHF 1964) 35-48
- Yılmaz E, ‘Bir Meslek Olarak Dünden Yarına Doğru Avukatlık’, (1995) 44 (1) AÜHFD 193-208
- Yıldız K ve Esengün Hasekioğlu F, ‘Muallimhane-i Nüvvab’dan Medresetü’l-Kudât’a Osmanlı’nın Son Döneminde Kadı Yetiştiren Okullar’ (2019) (34) İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 411-442
- Yörük A A, ‘Mekteb-i Hukuk’un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900)’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 2008)
- Yurtdakal H O ve Korkmaz S, ‘Tanzimat Dönemi Hukuk Eğitimi’nde Muallimhane-i Nüvvab Okulları Üzerine Bir İnceleme’ (2023) 8 (1) Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi 17-30
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hukuk (Diğer) |
| Bölüm | KAMU HUKUKU |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 2 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Adres: Süleyman Demirel Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, 32260 Isparta, Türkiye
Telefon: +90 (246) 211 00 02
E-posta: hukukdergi@sdu.edu.tr
Web: https://hukuk.sdu.edu.tr/tr/dergi/sdu-hukuk-fakultesi-dergisi-12867s.html / https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduhfd