Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Kırda Afet Gerontolojisi ve Gündelik Hayat

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 153 - 182, 13.11.2024

Bengü Kurtege Sefer

Öz

Bu makalede 06 Şubat 2023 tarihli 11 ili etkileyen Kahramanmaraş depremi sonrası kırdaki yaşlıların afet yönetim stratejisi ve uygulamalarındaki yerini ve öznel afet deneyimlerini yorumlamaya yönelik alternatif kuramsal bir perspektif geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden tematik analiz kullanılarak, depremi ve kırda yaşlılık olgusunu kendi sosyal bağlamında değerlendiren bu makalede örnek vakalar, alan yazın, makro politik belgeler, sivil toplum kuruluşları ve ilgili kamu kurumu raporları üzerinden olguya ilişkin yeni bir kuramsal çerçeve önerilmiştir. Gündelik hayattaki etkileşimlere odaklanan iki kuramsal yaklaşım-Harold Garfinkel etnometodolojisi ve Michel de Certeau’nun strateji taktik ayrımı- sentezlenerek kırdaki yaşlı afetzedelerin gündelik etkileşimleri ve dirençlilik düzeyleri yorumlanmaya çalışılmıştır. Afet yönetim stratejisinde yaşlı afetzedeler bağımlı ve kırılgan bireyler olarak temsil edilmekte, ihtiyaçları tektipleştirilmekte ve sunulan hizmetler bu temsile dayanmaktadır. Kamu kurumları yaşlıları kentteki çadırkentlere veya bakımevlerine transfer etmeye çalışmışlar ve temel ihtiyaçları karşılamaya yönelik destek ve hizmetler öncelikli olarak çadırkent ve konteynerdaki yaşlılara sunulmuştur. Ayrıca muhtarların ayrıştırıcı tutum ve önyargıları nedeniyle kırdaki yaşlılar yardımlara erişememişlerdir. Oysa kırdaki yaşlı afetzedeler hayvanlarını, tarım arazilerini terk etmeyerek ve bakımevlerine yerleşmeye karşı çıkarak, afet planlama stratejisine karşı çıkmışlardır. Kırdaki yaşlı afetzedelerin gündelik etkileşimlerinin, farklı aktörler arası güç ilişkilerinin, mekânsal hafızalarının, kültürel değerlerinin ve değişen toplumsal rollerinin açıklanması karşılaştıkları ayrımcılıkları ve afet dirençlilik düzeylerini göstererek kapsayıcı afet planlaması yapılmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Afet planlama Kırda yaşlılık Gündelik hayat sosyolojisi Dirençlilik Kırılganlık

Kaynakça

  • 65+ Yaşlı Hakları Derneği. (2023a). 65+ yaşlı hakları derneği saha ziyareti 3-28-30 Mart 2023 Kahramanmaraş-Adıyaman. https://yaslihaklaridemegi.org/65-yasli-haklari-dernegi-saha-ziyareti-3-28-30-mart-2023-kahramanmaras-adiyaman/ google scholar
  • 65+ Yaşlı Hakları Derneği. (2023b). 65+ yaşlı hakları derneği saha ziyareti2 3-5 Mart 2023 Gaziantep - Hatay. https://yaslihaklaridernegi.org/65-yasli-haklari-dernegi-saha-ziyareti-2-3-5-mart-2023-gaziantep-hatay/ google scholar
  • 65+ Yaşlı Hakları Derneği. (2023c). Saha ziyareti 1 Malatya, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ. https://yaslihaklaridernegi.org/65-yasli-haklari-dernegi-saha-ziyareti-1-malatya-kahramanmaras-adiyaman-elazig-2/ google scholar
  • Abbasian, M., Sarbazi, E., Ghojazadeh, M., & Soleimanpour, H. (2023). Challenges of older people experienced after an earthquake disaster situation. Journal of Research in Medical Sciences, XX, 1-8. google scholar
  • AFAD. (2024). Afet terimleri sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu google scholar
  • Ahmadi, S., Khankeh, H., Sahaf, R., Dalvandi, A., Hosseini, S. A., & Alipour, F. (2018). How did older adults respond to challenges after an earthquake? Results from a qualitative study in Iran. Archives of Gerontology and Geriatrics, 77, 189-195. google scholar
  • Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Yaşlı hakları ulusal eylem planı 2023-2025. ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. google scholar
  • Akçakaya, E. Y., & Suzuki Kim, M. (2020). Yaşlıların sosyal ağlarının afet riski bağlamında değerlendirilmesi. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 4, 3-16. google scholar
  • Alkin, R. C. (2021). Afet yönetiminde sivil toplum: İzmir depremi sonrası müdahale ve iyileştirme aşamaları üzerine bir inceleme. Karadeniz Araştırmaları, 18(70), 313-334. google scholar
  • Arslankoç, S., Salduz Doruk, Ç., & Koçak, O. (2024). Deprem bölgesindeki psiko-sosyal hizmetlerin değerlendirmesi. Afet ve Risk Dergisi, 7(1), 108-127. google scholar
  • Başak Ergin, N. (2020). Sıradan insanların gündelik sanatları: De Certeau ve gündelik hayat. A. Esgin & G. Çeğin (Ed.), Gündelik hayat sosyolojisi: temalar, sorunsallar ve güzergahlar içinde (s. 343-371). Phoenix Yayınları. google scholar
  • Binici, U. & Tatlıcan, Ü. (2020). Harold Garfinkel’in etnometodolojisinde gündelik hayat. A. Esgin & G. Çeğin (Ed.), Gündelik hayat sosyolojisi: temalar, sorunsallar ve güzergahlar (s. 213-235). Phoenix Yayınları. google scholar
  • Büyüktanır, S. & Özgenç, Ö. (2023). Medyascope deprem bölgesinde: Senem Büyüktanır ve Özgecan Özgenç Söğütlü köyü izlenimleri: koordinasyonsuzluğa karşı halkın dayanışması. Medyascope, 21 02. https://medyascope.tv/2023/02/19/medyascope-deprem-bolgesinde-senem-buyuktanir-ve-ozgecan-ozgencin-sogutlu-koyu-izlenimleri-koordinasyonsuzluga-karsi-halkin-dayanismasi/ google scholar
  • Cardullo, P., & Russo, M. (2015). Earthquake in the city: The people yet to come. DEMB Working Paper Series, 63, 1-24. google scholar
  • Çarıkçı, K., Meral, H., Berkil, S., Çalışır, A., Önala, L. & Arslan, Ö. (2024). Nitel araştırmalarda tematik analiz. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 10 (37), 127-14. google scholar
  • Das, V. (2007). Life and words: Violence and the descent into the ordinary. University of California Press. google scholar
  • De Certeau, M. (2009). Gündelik hayatın keşfi 1: Eylem, uygulama ve üretim sanatları (L. A. Özcan, çev.). Dost Kitapevi. google scholar
  • Durak, M. (2023). The earthquakes in Turkey and Syria remind us that long-term care residents and older adults are most affected by natural disasters. Journal of Aging and Long-term Care, 6(1), 1-12. google scholar
  • Duruel, M. & Avşar Arık, I. (2023a). Kırılganlık ve dirençlilik kesişiminde yaşlıların afet deneyimleri: Hatay örneğinde 6 Şubat 2023 depremleri. Pesa International Journal of Social Studies, 9(2), 103-120. google scholar
  • Duruel, M. & Avşar Arık, I. (2023b). Kırılganlık, yaşlılık ve afet: Hak temelli yaklaşım etrafında bir tartışma. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(3), 334-352. google scholar
  • Fjord, L. & Manderson, L. (2009). Anthropological perspectives on disaster and disability: An introduction. Human Organization, 68(1), 64-72. google scholar
  • Gaillard, J. C. (2022). The invention of disaster: Power and knowledge in discourses on hazard and vulnerability. Routledge. google scholar
  • Garfinkel, H. (2014). Etnometodolojide araştırmalar (Ü. Tatlıcan, çev.). Heretik Yayınları. google scholar
  • Gökalp Yılmaz, G. (2021). Afetlere sosyolojik bakış ve Türkiye’de afet yazınına kuramsal bir yaklaşım. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 194-204. google scholar
  • HDP. (2023, 15 Şubat). Deprem bölgesindeki 1512 muhtar ile görüştük.. https://www.hdp.org.tr/tr/ deprem-bolgesindeki-1512-muhtar-ile-gorustuk/17159/ google scholar
  • Hınız, G. & Yavuz, A. (2023). Yansıtıcı tematik analiz: Bir doktora tez çalışması örneği. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 19(2), 388-408. google scholar
  • Khankeh, H. R., Ahmadi, S., Sahaf, R., Dalvandi, A., & Hosseini, S. A. (2020). Life changes of the elderly after earthquake: A qualitative study in Iran. Health in Emergencies and Disasters Quarterly, 6(1), 9-16. google scholar
  • Kocaman, S. (2023, 11 Nisan). Atalar köyü KİA’sını arıyor. Gaziantep Hakimiyet Gazetesi. https:// www.hakimiyetgazetesi.com/haber/atalar-koyu-kia-sini-ariyor-38563.html google scholar
  • Özkan, O. & Uzun, A. (2024). Sivil toplum kuruluşlarının afet yönetimindeki ikametlerini sorgulamak: Balıkesir ili örneği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(46), 267-312. google scholar
  • Özmen, B. & Özden, A. T. (2013). Türkiye’nin afet yönetim sistemine ilişkin eleştirel bir değerlendirme. İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 1-28. google scholar
  • Şevik, A. E. (2023). Deprem ve yaşlılık: Psikososyal bir bakış. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 16(1), 49-57. google scholar
  • Soas, E. S. (2020). Forgetfulness without memory: Reconstruction, landscape and the politics of the everyday in post-earthquake Gujarat, India. Journal of the Royal Anthropological Institute, 26, 786-804. google scholar
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf google scholar
  • Tufan, İ., Koç, O., Özgür, Ö., Demirdaş, F. B., Tiryaki, S., Ulusal, F., Kaleli, I., & Dere, B. (2022). Afetlerde yaşlılara yardım ve destek: Afet gerontolojisi. Geriatrik Bilimler Dergisi, 5(1), 14-20. google scholar
  • Uluslararası Af Örgütü. (2023, 23 Şubat). Türkiye/Suriye: Şubat depremleri hakkında insan hakları odaklı bir değerlendirme. https://www.amnesty.org.tr/icerik/turkiyesuriye-6-subat-depremleri-hakkinda-insan-haklari-odakli-bir-degerlendirme google scholar
  • Uyan Semerci, P., Durmuş, G., Talay Turner, Z., Beyazoava, A. & Silahdaroğlu Bekmen, A. (2023). Deprem sonrası sahayı ve gönüllüğü konuşmak. Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 519-537. google scholar
  • Zhu, X. & Sun, B. (2017). Study on earthquake risk reduction from the perspectives of the elderly. Safety Science, 91, 326-334. google scholar

Disaster Gerontology and Daily Life in Rural Areas

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 153 - 182, 13.11.2024

Bengü Kurtege Sefer

Öz

This article aims to develop an alternative theoretical perspective for interpreting the place and subjective disaster experiences of older rural people regarding disaster management strategies and practices after the Kahramanmaraş earthquake that affected 11 provinces on February 6, 2023. The article evaluates the earthquake and the phenomenon of old age in rural areas in its own social context using thematic analysis as a qualitative research method. The study analyzes case studies, literature, macro political documents, the reports of non-governmental organizations, and relevant public institutions in order to propose a new theoretical framework for the phenomenon. To interpret the daily interactions and resilience levels of older disaster survivors in rural areas, the article synthesizes and uses two theoretical approaches focusing on interactions in daily life: Harold Garfinkel’s ethnomethodology and Michel de Certeau’s distinction between strategy and tactic. The discrimination older disaster survivors in rural areas face and their disaster resilience levels will be explained through their daily interactions, the power relations between different actors, their spatial memories, cultural values, and changing social roles. This will enable more comprehensive disaster planning to be made.

Anahtar Kelimeler

Disaster planning Older people in rural areas Sociology of everyday life Resilience Vulnerability

Kaynakça

  • 65+ Yaşlı Hakları Derneği. (2023a). 65+ yaşlı hakları derneği saha ziyareti 3-28-30 Mart 2023 Kahramanmaraş-Adıyaman. https://yaslihaklaridemegi.org/65-yasli-haklari-dernegi-saha-ziyareti-3-28-30-mart-2023-kahramanmaras-adiyaman/ google scholar
  • 65+ Yaşlı Hakları Derneği. (2023b). 65+ yaşlı hakları derneği saha ziyareti2 3-5 Mart 2023 Gaziantep - Hatay. https://yaslihaklaridernegi.org/65-yasli-haklari-dernegi-saha-ziyareti-2-3-5-mart-2023-gaziantep-hatay/ google scholar
  • 65+ Yaşlı Hakları Derneği. (2023c). Saha ziyareti 1 Malatya, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ. https://yaslihaklaridernegi.org/65-yasli-haklari-dernegi-saha-ziyareti-1-malatya-kahramanmaras-adiyaman-elazig-2/ google scholar
  • Abbasian, M., Sarbazi, E., Ghojazadeh, M., & Soleimanpour, H. (2023). Challenges of older people experienced after an earthquake disaster situation. Journal of Research in Medical Sciences, XX, 1-8. google scholar
  • AFAD. (2024). Afet terimleri sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu google scholar
  • Ahmadi, S., Khankeh, H., Sahaf, R., Dalvandi, A., Hosseini, S. A., & Alipour, F. (2018). How did older adults respond to challenges after an earthquake? Results from a qualitative study in Iran. Archives of Gerontology and Geriatrics, 77, 189-195. google scholar
  • Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Yaşlı hakları ulusal eylem planı 2023-2025. ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. google scholar
  • Akçakaya, E. Y., & Suzuki Kim, M. (2020). Yaşlıların sosyal ağlarının afet riski bağlamında değerlendirilmesi. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 4, 3-16. google scholar
  • Alkin, R. C. (2021). Afet yönetiminde sivil toplum: İzmir depremi sonrası müdahale ve iyileştirme aşamaları üzerine bir inceleme. Karadeniz Araştırmaları, 18(70), 313-334. google scholar
  • Arslankoç, S., Salduz Doruk, Ç., & Koçak, O. (2024). Deprem bölgesindeki psiko-sosyal hizmetlerin değerlendirmesi. Afet ve Risk Dergisi, 7(1), 108-127. google scholar
  • Başak Ergin, N. (2020). Sıradan insanların gündelik sanatları: De Certeau ve gündelik hayat. A. Esgin & G. Çeğin (Ed.), Gündelik hayat sosyolojisi: temalar, sorunsallar ve güzergahlar içinde (s. 343-371). Phoenix Yayınları. google scholar
  • Binici, U. & Tatlıcan, Ü. (2020). Harold Garfinkel’in etnometodolojisinde gündelik hayat. A. Esgin & G. Çeğin (Ed.), Gündelik hayat sosyolojisi: temalar, sorunsallar ve güzergahlar (s. 213-235). Phoenix Yayınları. google scholar
  • Büyüktanır, S. & Özgenç, Ö. (2023). Medyascope deprem bölgesinde: Senem Büyüktanır ve Özgecan Özgenç Söğütlü köyü izlenimleri: koordinasyonsuzluğa karşı halkın dayanışması. Medyascope, 21 02. https://medyascope.tv/2023/02/19/medyascope-deprem-bolgesinde-senem-buyuktanir-ve-ozgecan-ozgencin-sogutlu-koyu-izlenimleri-koordinasyonsuzluga-karsi-halkin-dayanismasi/ google scholar
  • Cardullo, P., & Russo, M. (2015). Earthquake in the city: The people yet to come. DEMB Working Paper Series, 63, 1-24. google scholar
  • Çarıkçı, K., Meral, H., Berkil, S., Çalışır, A., Önala, L. & Arslan, Ö. (2024). Nitel araştırmalarda tematik analiz. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 10 (37), 127-14. google scholar
  • Das, V. (2007). Life and words: Violence and the descent into the ordinary. University of California Press. google scholar
  • De Certeau, M. (2009). Gündelik hayatın keşfi 1: Eylem, uygulama ve üretim sanatları (L. A. Özcan, çev.). Dost Kitapevi. google scholar
  • Durak, M. (2023). The earthquakes in Turkey and Syria remind us that long-term care residents and older adults are most affected by natural disasters. Journal of Aging and Long-term Care, 6(1), 1-12. google scholar
  • Duruel, M. & Avşar Arık, I. (2023a). Kırılganlık ve dirençlilik kesişiminde yaşlıların afet deneyimleri: Hatay örneğinde 6 Şubat 2023 depremleri. Pesa International Journal of Social Studies, 9(2), 103-120. google scholar
  • Duruel, M. & Avşar Arık, I. (2023b). Kırılganlık, yaşlılık ve afet: Hak temelli yaklaşım etrafında bir tartışma. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(3), 334-352. google scholar
  • Fjord, L. & Manderson, L. (2009). Anthropological perspectives on disaster and disability: An introduction. Human Organization, 68(1), 64-72. google scholar
  • Gaillard, J. C. (2022). The invention of disaster: Power and knowledge in discourses on hazard and vulnerability. Routledge. google scholar
  • Garfinkel, H. (2014). Etnometodolojide araştırmalar (Ü. Tatlıcan, çev.). Heretik Yayınları. google scholar
  • Gökalp Yılmaz, G. (2021). Afetlere sosyolojik bakış ve Türkiye’de afet yazınına kuramsal bir yaklaşım. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 194-204. google scholar
  • HDP. (2023, 15 Şubat). Deprem bölgesindeki 1512 muhtar ile görüştük.. https://www.hdp.org.tr/tr/ deprem-bolgesindeki-1512-muhtar-ile-gorustuk/17159/ google scholar
  • Hınız, G. & Yavuz, A. (2023). Yansıtıcı tematik analiz: Bir doktora tez çalışması örneği. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 19(2), 388-408. google scholar
  • Khankeh, H. R., Ahmadi, S., Sahaf, R., Dalvandi, A., & Hosseini, S. A. (2020). Life changes of the elderly after earthquake: A qualitative study in Iran. Health in Emergencies and Disasters Quarterly, 6(1), 9-16. google scholar
  • Kocaman, S. (2023, 11 Nisan). Atalar köyü KİA’sını arıyor. Gaziantep Hakimiyet Gazetesi. https:// www.hakimiyetgazetesi.com/haber/atalar-koyu-kia-sini-ariyor-38563.html google scholar
  • Özkan, O. & Uzun, A. (2024). Sivil toplum kuruluşlarının afet yönetimindeki ikametlerini sorgulamak: Balıkesir ili örneği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(46), 267-312. google scholar
  • Özmen, B. & Özden, A. T. (2013). Türkiye’nin afet yönetim sistemine ilişkin eleştirel bir değerlendirme. İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 1-28. google scholar
  • Şevik, A. E. (2023). Deprem ve yaşlılık: Psikososyal bir bakış. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 16(1), 49-57. google scholar
  • Soas, E. S. (2020). Forgetfulness without memory: Reconstruction, landscape and the politics of the everyday in post-earthquake Gujarat, India. Journal of the Royal Anthropological Institute, 26, 786-804. google scholar
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf google scholar
  • Tufan, İ., Koç, O., Özgür, Ö., Demirdaş, F. B., Tiryaki, S., Ulusal, F., Kaleli, I., & Dere, B. (2022). Afetlerde yaşlılara yardım ve destek: Afet gerontolojisi. Geriatrik Bilimler Dergisi, 5(1), 14-20. google scholar
  • Uluslararası Af Örgütü. (2023, 23 Şubat). Türkiye/Suriye: Şubat depremleri hakkında insan hakları odaklı bir değerlendirme. https://www.amnesty.org.tr/icerik/turkiyesuriye-6-subat-depremleri-hakkinda-insan-haklari-odakli-bir-degerlendirme google scholar
  • Uyan Semerci, P., Durmuş, G., Talay Turner, Z., Beyazoava, A. & Silahdaroğlu Bekmen, A. (2023). Deprem sonrası sahayı ve gönüllüğü konuşmak. Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 519-537. google scholar
  • Zhu, X. & Sun, B. (2017). Study on earthquake risk reduction from the perspectives of the elderly. Safety Science, 91, 326-334. google scholar
Toplam 37 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Yaşlılık Sosyolojisi
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Bengü Kurtege Sefer 0000-0002-0539-8375

Yayımlanma Tarihi 13 Kasım 2024
Gönderilme Tarihi 18 Ağustos 2024
Kabul Tarihi 1 Ekim 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 2 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Kurtege Sefer, B. (2024). Kırda Afet Gerontolojisi ve Gündelik Hayat. Senectus, 2(2), 153-182. https://doi.org/10.26650/senectus.2024.2.2.0699
 Kapak Resmi İndir