Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Melayê Cizîrî’nin Bilgi Anlayışında Marifetin Epistemolojik Değeri

Yıl 2025, Sayı: 36, 43 - 61, 15.06.2025
https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1619232

Öz

Her disiplinin kendine özgü bir kavram havuzu olduğu gibi farklı disiplinlerin ortaklaşa kullandıkları müşterek kavramlar da mevcuttur. Müşterek kavramların kullanımıyla ilgili en önemli husus teorilerine aracılık ettiği disiplinin sistematik paradigmasına uygun olup olmadığıdır. Ortak bir kavramın belli bir disiplinin havuzuna aidiyetinin bilinmesi, bir yandan anlam sınırlarının belirlenmesini diğer yandan da ifade ettiği mânanın ilgili disiplin içindeki konumunu belirler. Bu vasfı haiz İslâm kültür atlasının disiplinler arası ortak kavramlardan biri de marifettir. Marifet, tasavvuf disiplini için önemli bir epistemolojik kaynak iken aynı zamanda kelâm ilmi içinde önemli bir bilgi nazarîyesi sayılır. Marifet hem tasavvuf hem de kelâmın karakteristik içlemini tayin eden zihni işleve sahiptir. Farklı nüansla da olsa marifet, her iki disiplinde de epistemolojik bilginin meydana gelmesini sağlayan zemini besleyen önemli bir unsur, her iki disiplinin mâna mahiyetine delâlet eden epistemik bir işleve sahiptir. Tasavvuf ve kelâmın marifet kavramına yaklaşımları farklı olsa da ortak payda noktası bilgi kaynağı olmasıdır. Her ne kadar tasavvufun marifete yüklediği anlam tanımdan ziyade anlam yansımaları türünden olsa da tasavvufî bir terim olarak marifet; marifetin sonucunda kazanılan değer, marifete ulaşmayı sağlayan erdem ve de marifet sahibinde bulunan bir özellik şeklinde tanımlanır. Tasavvufta marifete getirilen tanım, mantıkî tanım gereği kapsamı alanına giren tüm anlam katmanlarını ihtiva etmediği gibi kapsamının dışında kalanları da dışarda bırakan değildir. Yani efrâdını câmi ağyârını mâni değildir. Bu yönüyle tasavvufun marifet tanımı tanımdan ziyade mecâz-ı mürsel şeklindedir. Kelâmda ise marifet, imanın bilgiye dayalı olması hususunda ruhsal dinginliğe dayalı bilgi” şeklinde tanımlanır. Marifeti imanın tanımına dahil eden ekollerin başında Mürcie ekolü gelir. Mürcî kelâmında marifet, salt bilgiden ziyade kalbin tasdikini de içeren izՙan ile bilme halidir. Marifetin bilgiyle olan münasebeti epistemolojik, kalbî bir eylem olması hasebiyle de ontolojiktir. Marifeti tasavvuf ile kelâmın ortak kavramı yapan da bu iki yönlü oluşudur. Marifet ister kelâmî veçhesiyle terim ister tasavvufî kullanımıyla da ad aktarım ifadesi olsun her iki disiplinde de bir bilgi kaynağı olduğu ya da olamadığı açısından epistemolojik bir değer olarak ele alınır. Kelâm ilmi, her şeyden önce dini bilgiyi koruma ve de dine dair bilgiyi doğru aktarmayı ilke edinir. İlhama dayalı bilginin doğrulanabilirliği mümkün olmadığından dolayı marifet, objektif bir değere sahip bir bilgi kaynağı olarak kabul edilmemiştir. Zira kelâm ilminde bilgi, her şeyden önce zâhiren doğruluğu kanıtlanabilen olmalıdır. Tasavvufta ise bilgi zâhirî bir formdan ibaret olup hakikati keşfetmede yetersiz iken marifet, hakikatin kendisidir. Nitekim kelâmî bilginin kâle tasavvufî olanın ise hâle dayalı olması da bundandır. Gerçek bilginin hâle dayanması gerektiğini savunan düşünürlerden biri Şarkın bilge mutasavvıflarından biri olan Cizreli Molla Ahmed el-Cezerî, namı diğer Melayê Cizîrî’dir. Marifet, Melayê Cizîrî’in tasavvufî düşüncesine aracılık eden kilit kavramlardan biridir. Cizîrî, bâtinı zâhire, mânayı maddeye öncelediğinden dolayı marifeti bâtinî mânanın bir iletişim enstrümanı olarak kabul eder. Onun tasavvurunda ledünî, bâtinî, mükâşefe, müşâhede ve ilmi hal ile makama dayalı olan marifet kesbî, zâhirî ve kâl ilminden daha güvenilir olması açısından evlâdır. Onun epistemolojik anlayışında ilim, marifetin mukaddimesi olup ilimsiz marifet muhal, marifetsiz ilim ise vebaldir. Cizîrî’nin epistemolojisinde nazarî ilimlere dayalı bilgi vehim içerikli, marifet ise her türlü ilmî şüpheden uzak tanrısal kaynaklıdır. Onun tasavvurunda akıl ve diğer beşerî bilgi kaynakları amaç değil marifet için birer araçtırlar. Cizîrî, bilgiyi bir nevi beşerî aşk, marifeti de ilahî ve vehbî ilim olarak görüp beşerî olanın ilâhî olan için bir vasıta olması gerektiğine inanır. Öz bir ifadeyle Cizîrî için marifet diğer bilgi kaynaklarının sahip olmadıkları güvenirlilikte en sahih bilgi kaynağıdır.

Etik Beyan

Çalışmanın özet kısmı 15-16 Kasım 2024’te yapılan Uluslararası III. Melayê Cizîrî Sempozyumunda sözlü olarak sunulmuştur.

Kaynakça

  • Afifî, Ebu'l-Âla. Tasavvuf: İslam'da Manevi devrim. çev. H. İbrahim Kaçar-Murat Sülün. İstanbul: Risale Yayınları, 1999.
  • Afîfî, Ebu'l-Âla. Tasavvuf: İslam'da Manevi Hayat. çev. Ekrem Demirli-Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
  • Âfîfî, Ebu’l A’lâ. Muhyiddin İbnu’l-Arabi’nin Tasavvuf Felsefesi. çev. Mehmet dağ. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1998.
  • Attas, Nakib. İslam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi. çev. Erol Kılıç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
  • Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkāhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî el-. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Devlet Matbaası, 1. Basım, 1967.
  • Bolay, Süleyman Hayri. "Akıl". TDV İslâm Ansiklopedisi 2/237-239. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
  • Cami, Abdurrahman. Nefehatü'l-Üns Min Hadarati'l-Kuds. Tahran: 1993.
  • Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitap Evi, 2009.
  • Ciran, Seyit Nur. "Sûfilerin Kelamcılara Bakışı". Balıkesir İlahiyat Dergisi 14/1 (2021), 129-153.
  • Cizîrî, Abdusselam. Şerhu Diwanu’ş-şeyhi’l-Cezîrî,. Duhok: Sipîrêz, 2014.
  • Cizîrî, Molla Ahmed. Dîwan. Şam: Daru Nuru’s-Sabah, 1996.
  • Doru, M. Nesim. Melayê Cizîrî Felsefî ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: Nûbihar, 2012.
  • Doskî, Muhammed Emin. Şirovekirina Diwana Melayê Cizîrî. Duhok: Sipîrêz, 2007.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid el-. e-Münkız mine’d-dalâl. çev. Hilmi Güngör. İstanbl: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-. İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn’in. çev. A. Serdaroğlu. 4 İstanbul: Bedir yayınları, 1979.
  • Gözütok, Şakir. "Tasavvufi Eğitimde Bilginin Elde Edilmesi". Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2/6 (2001), 91-103.
  • İbnü'l-Arâbî, Marifet ve Hikmet. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
  • İbn Münzir, Ebu’l-Fazl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts. İzmirli, İsmail Hakkı. "İslam’da İlk Fikrî Hareketler ve Dinî Mezhepler". Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası 3/12 (1929), 22-29.
  • Kelâbâzî, Ebu Bekir Muhammed b. İshak. Taaruf (Doğuş Devri Tasavvuf). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah ayyınları, 1992.
  • Kelâbâzî, Muhammed b. İbrâhim. et-Taʿarruf li-meẕhebi ehli’t-taṣavvuf. Kahire: Mektebetu'l-hancî, 1994. Kılıç, Mahmut Erol. Sufi ve Şiir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2009.
  • Melayê Cizîrî. Diwan. thk. Emîn Narozî. İstanbul: Avesta Yayınları, 2012.
  • Mişextî, Kamuran İbrahim. Simolojiya Zimanê Melayê Cizîrî. Duhok: Spîrêz, 2011.
  • Muhammed, Halid Cemîl. Melayê Cizîrî Sevgi ve Güzelliğin Şairi. çev. Ümit Demirhan. İstanbul: Hivda Yayınları, 2008.
  • Öz, Ruhullah. Şarkın Bilgesi Melayê Cizîrî. ed. Hüsnü Turgut, Van: Peywend, 2022.
  • Öz, Ruhullah. "Melayê Cizîrî’nin Tasavvurunda Marifet-Muhabbet İlişkisi". Aşkın Müftüsü Mela ed. İbrahim Baz-Ruhullah Öz. 171-199. Ankara: Cizre Belediyesi, 2023.
  • Öz, Ruhullah. "Kelam ile Tasavvuf Arasındaki Metodolojik Farklılıklar". Teorik Açıdan Kelam-Tasavvuf İlişkisi. ed. Yasin Ulutaş. 11-56. Kahramanmaraş: Klm Yayınları, 2023.
  • Sühreverdî, Şehâbeddin. ‘Avârifü’l-ma’ârif. çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2010.
  • Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn es-. ed-Dürerü’l-müntes̱ire. thk. Muhammed b. Lutfî es-Sabbâğ. Riyad: Camietu Melik Suûd, 1983.
  • Taylan, Necip. "Bilgi". TDV İslam Ansiklopedisi. 6/157/161. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Tunç, Osman. Mele Ahmedê Cizîrî Diwan. İstanbul: Nübihar Yayınları, 1996.
  • Turan, Abdulbaki. Melayê Cizîrî Diwanı ve Şerhi. İstanbul: Nûbihar, 2010.
  • Uludağ, Süleyman. İslam Düşüncesinin Yapısı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1994.
  • Uludağ, Süleyman. "Kalb". TDV İslam Ansiklopedisi. 24/229-232. İstanbul: İSAM, 2001.
  • Uludağ, Süleyman. "Marifet". TDV İslam Ansiklopedisi. 28/54-56. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.
  • Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarîkatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
  • Zivingî, Molla Ahmed. el-'İkdu’l-cevherî fi şerhi Diwani’ş-şeyhi’l-Cezerî. Şam: Daru Nuru’s-Sabah, 1996.
  • Weatherson, Brian. “Disagreements, Philosophical and Otherwise”. The Epistemology of Disagreement: New Essays, ed. David Christensen and Jennifer Lackey, 54–75. Oxford: Oxford University Press, 2013.
  • Zagzebski, Linda T. “Self-Trust and the Diversity of Religions”. Philosophic Exchange 36/1 (2006), 63- 77.

The Epistemological Value of Marifah in Malayê Jîzîrî’s Understanding of Knowledge

Yıl 2025, Sayı: 36, 43 - 61, 15.06.2025
https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1619232

Öz

Since each discipline has its own concepts, there are also common concepts that different disciplines use in another one. The most essential difficulty of common concepts is that they should be in the form of meaning appropriate to the systematic paradigm of the discipline in which they are employed. Knowing the belonging of a common concept to the system of a certain discipline determines, on the one hand, the boundaries of its meaning and, on the other hand, the position of the meaning it expresses within the relevant discipline. One of the interdisciplinary common concepts of the Islamic cultural area that possesses this quality is marifah. While marifah is a significant epistemological source for the discipline of Sûfîsm, it is also an important theory of knowledge for the science of kalam. Marifah has a mental function that determines the characteristic context of both Sûfîsm and theology. Although with a different nuance, divine knowledge is an important element that nourishes the ground that enables epistemological knowledge to emerge in both disciplines, and it has an epistemic function that refers to the essence of the meaning of both disciplines. Even though Sufism and theology have different approaches to the concept of marifah, the common denominator is that it is a source of knowledge. Although the meaning that Sûfîsm attributes to marifah is of the type of meaning reflections rather than definitions, as a Sûfî term, marifah is defined as the value gained because of deserved, the virtue that enables the attainment of marifah, and a characteristic found in the owner of marifah. The definition of marifah in Sûfîsm does not include all the layers of meaning that fall within its scope as per the logical definition, nor does it exclude those that fall outside its scope. It is not a definition that is too broad for its own good. In this respect, Sûfîsm's definition of marifah is in the form of a metaphor rather than a definition. In theology, marifah is defined as “knowledge based on spiritual serenity in the sense that faith is based on knowledge.” Among the schools that include marifah in the definition of faith is the school of al-Murjie. In al-Murjī theology, marifah is the state of knowing with the trace of the heart, which includes the heart's affirmation, rather than mere knowledge. Marifah's relation to knowledge is epistemological and ontological in that it is an act of the heart. It is this duality that makes marifah a common concept of Sûfîsm and theology. Marifah, whether it is a term in its theological aspect or an expression of name transmission in its Sûfî usage, is treated as an epistemological value in both disciplines in terms of being or not being a source of knowledge. Since the science of kalām has the principle of protecting religious knowledge and transmitting religious knowledge correctly, it has not considered marifah as an epistemological source of knowledge, which they do not see as having an objective value, since the verifiability of knowledge based on marifah is not possible. For knowledge in theology must first and foremost be demonstrably true. In Sûfîsm, on the other hand, knowledge is merely a metaphysical form and insufficient to discover the truth, whereas marifah is the truth itself. Hence the fact that theological knowledge is based on the word and Sufi knowledge is based on the state. One of the thinkers who argued that true knowledge should be based on the state is one of the wise Sûfîs of the Orient, Mullah Ahmad al-Jazari, namely Malayê Jizîrî. Marifah is one of the key concepts mediating Malayê Jizîrî's Sûfî thought. Since Jizîrî prioritizes the subtle over the manifest and meaning over matter, he considers marifah as a communication instrument of the subtle meaning. In his conception, marifah, which is based on ladunī, bâtinī, mukashafah (observation), and scientific state and station, is more reliable than kasbî, zâhiri, and qal knowledge. In his epistemological understanding, knowledge is the antecedent of marīfah, and marīfah without knowledge is a nullity, and knowledge without marīfah is way. In al-Jazīrī's epistemology, knowledge based on theoretical sciences is illusory, while marīfah is of divine origin, free from all kinds of scientific doubt. In his conception, reason and other human sources of knowledge are not ends but means to marifah. Jizīrī sees knowledge as a kind of human love and marifah as divine and divine knowledge and sees the human to the divine. In other words, for al-Jazīrī, marīfah is the most authentic source of knowledge with a reliability that other sources of knowledge lack.

Etik Beyan

The summary of this study was orally presented at the 3rd International Melayê Cizîrî Symposium held on November 15–16, 2024.

Kaynakça

  • Afifî, Ebu'l-Âla. Tasavvuf: İslam'da Manevi devrim. çev. H. İbrahim Kaçar-Murat Sülün. İstanbul: Risale Yayınları, 1999.
  • Afîfî, Ebu'l-Âla. Tasavvuf: İslam'da Manevi Hayat. çev. Ekrem Demirli-Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
  • Âfîfî, Ebu’l A’lâ. Muhyiddin İbnu’l-Arabi’nin Tasavvuf Felsefesi. çev. Mehmet dağ. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1998.
  • Attas, Nakib. İslam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi. çev. Erol Kılıç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
  • Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkāhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî el-. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Devlet Matbaası, 1. Basım, 1967.
  • Bolay, Süleyman Hayri. "Akıl". TDV İslâm Ansiklopedisi 2/237-239. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
  • Cami, Abdurrahman. Nefehatü'l-Üns Min Hadarati'l-Kuds. Tahran: 1993.
  • Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitap Evi, 2009.
  • Ciran, Seyit Nur. "Sûfilerin Kelamcılara Bakışı". Balıkesir İlahiyat Dergisi 14/1 (2021), 129-153.
  • Cizîrî, Abdusselam. Şerhu Diwanu’ş-şeyhi’l-Cezîrî,. Duhok: Sipîrêz, 2014.
  • Cizîrî, Molla Ahmed. Dîwan. Şam: Daru Nuru’s-Sabah, 1996.
  • Doru, M. Nesim. Melayê Cizîrî Felsefî ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: Nûbihar, 2012.
  • Doskî, Muhammed Emin. Şirovekirina Diwana Melayê Cizîrî. Duhok: Sipîrêz, 2007.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid el-. e-Münkız mine’d-dalâl. çev. Hilmi Güngör. İstanbl: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-. İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn’in. çev. A. Serdaroğlu. 4 İstanbul: Bedir yayınları, 1979.
  • Gözütok, Şakir. "Tasavvufi Eğitimde Bilginin Elde Edilmesi". Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2/6 (2001), 91-103.
  • İbnü'l-Arâbî, Marifet ve Hikmet. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
  • İbn Münzir, Ebu’l-Fazl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts. İzmirli, İsmail Hakkı. "İslam’da İlk Fikrî Hareketler ve Dinî Mezhepler". Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası 3/12 (1929), 22-29.
  • Kelâbâzî, Ebu Bekir Muhammed b. İshak. Taaruf (Doğuş Devri Tasavvuf). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah ayyınları, 1992.
  • Kelâbâzî, Muhammed b. İbrâhim. et-Taʿarruf li-meẕhebi ehli’t-taṣavvuf. Kahire: Mektebetu'l-hancî, 1994. Kılıç, Mahmut Erol. Sufi ve Şiir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2009.
  • Melayê Cizîrî. Diwan. thk. Emîn Narozî. İstanbul: Avesta Yayınları, 2012.
  • Mişextî, Kamuran İbrahim. Simolojiya Zimanê Melayê Cizîrî. Duhok: Spîrêz, 2011.
  • Muhammed, Halid Cemîl. Melayê Cizîrî Sevgi ve Güzelliğin Şairi. çev. Ümit Demirhan. İstanbul: Hivda Yayınları, 2008.
  • Öz, Ruhullah. Şarkın Bilgesi Melayê Cizîrî. ed. Hüsnü Turgut, Van: Peywend, 2022.
  • Öz, Ruhullah. "Melayê Cizîrî’nin Tasavvurunda Marifet-Muhabbet İlişkisi". Aşkın Müftüsü Mela ed. İbrahim Baz-Ruhullah Öz. 171-199. Ankara: Cizre Belediyesi, 2023.
  • Öz, Ruhullah. "Kelam ile Tasavvuf Arasındaki Metodolojik Farklılıklar". Teorik Açıdan Kelam-Tasavvuf İlişkisi. ed. Yasin Ulutaş. 11-56. Kahramanmaraş: Klm Yayınları, 2023.
  • Sühreverdî, Şehâbeddin. ‘Avârifü’l-ma’ârif. çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2010.
  • Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn es-. ed-Dürerü’l-müntes̱ire. thk. Muhammed b. Lutfî es-Sabbâğ. Riyad: Camietu Melik Suûd, 1983.
  • Taylan, Necip. "Bilgi". TDV İslam Ansiklopedisi. 6/157/161. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Tunç, Osman. Mele Ahmedê Cizîrî Diwan. İstanbul: Nübihar Yayınları, 1996.
  • Turan, Abdulbaki. Melayê Cizîrî Diwanı ve Şerhi. İstanbul: Nûbihar, 2010.
  • Uludağ, Süleyman. İslam Düşüncesinin Yapısı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1994.
  • Uludağ, Süleyman. "Kalb". TDV İslam Ansiklopedisi. 24/229-232. İstanbul: İSAM, 2001.
  • Uludağ, Süleyman. "Marifet". TDV İslam Ansiklopedisi. 28/54-56. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.
  • Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarîkatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
  • Zivingî, Molla Ahmed. el-'İkdu’l-cevherî fi şerhi Diwani’ş-şeyhi’l-Cezerî. Şam: Daru Nuru’s-Sabah, 1996.
  • Weatherson, Brian. “Disagreements, Philosophical and Otherwise”. The Epistemology of Disagreement: New Essays, ed. David Christensen and Jennifer Lackey, 54–75. Oxford: Oxford University Press, 2013.
  • Zagzebski, Linda T. “Self-Trust and the Diversity of Religions”. Philosophic Exchange 36/1 (2006), 63- 77.
Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kelam
Bölüm ARAŞTIRMA MAKALELERİ
Yazarlar

Ruhullah Öz 0000-0003-1408-4316

Erken Görünüm Tarihi 4 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 15 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 13 Ocak 2025
Kabul Tarihi 4 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 36

Kaynak Göster

ISNAD Öz, Ruhullah. “Melayê Cizîrî’nin Bilgi Anlayışında Marifetin Epistemolojik Değeri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (Haziran 2025), 43-61. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1619232.

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.