Söylem Filoloji Dergisi

Öz

Edebiyat çalışmaları, antik çağlardan beri ciddiyet eğilimi göstermektedir. Ciddi yazılar genellikle 'derin', 'ağır' veya 'karanlık' olarak tanımlanırken, bu kavramlar 'değer' kavramıyla iç içe geçer. Buna karşılık, mizah bu ağırlık ve derinlikten yoksun, 'sığ', 'hafif' (ağırlıktan yoksun) ya da ciddiyetten uzak olarak değerlendirilir.
Tüm akademik alanlarda; felsefe, psikoloji, dilbilim ve edebiyat gibi alanlarda, mizah çalışmaları genellikle daha az gelişmiştir. Bu durum, mizahın 'hafif' veya 'önemsiz' olarak algılanmasının bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla, edebi eserlerde mizahın ciddi olandan daha düşük bir statüye sahip olması izlenimi verir. Mizah, ciddi olandan daha az değerli veya ilgi çekici olarak değerlendirilse de mizah, edebiyatın önemli bir parçasıdır Bu nedenle, mizah ciddi bir ilgiyi hak etmektedir.
Mizah, insanlık tarihindeki en eski ifade biçimlerinden biridir ve hem bireysel hem de toplumsal iletişim açısından önemli bir rol üstlenmiştir. Gülme eylemi ise yalnızca bir eğlence unsuru olarak değil, aynı zamanda anlam ve içerik üreten biçim olarak da kültürel ve edebi metinlerde varlık göstermektedir. Mizahın bu çok yönlü yapısı, özellikle halk anlatılarında, toplumsal değerler, kişiler arası ilişkiler ve kültürel kodların dağıtım aracı olarak öne çıkmaktadır. Bu bağlamda, Keloğlan masalları Türk halk anlatı geleneğinin ve mizahın verimli ve yaygın örnekleri arasında yer alır.

Keloğlan masalları, güldürücü unsurlarla harmanlanmış sembolik anlatımları ve zengin içerikleriyle eğlencenin ötesinde, eleştirel, öğretici ve toplumsal mesajları taşıyan bir yapıya sahiptir. Geleneksel mizah kuramları ve masallarının genişletilmesi, hem mizahın evrensel ilkeleri hem de yerel kültürel dinamiklerin etkili sunumu ve geniş bir çevreye yayılması için bir fırsat sunar. Özellikle rahatlık, üstünlük ve uyumsuzluk gibi klasik mizah kuramları, Keloğlan masallarındaki mizah unsurlarının analiz edilmesinde yol gösterici bir çerçeve çizer.
Mizah, sembolik bir biçim olarak daha iyi anlaşılabilir. Mizahı sembolik bir biçim olarak düşünmek onu anlama gücü verir. Mizahı bir kuram dâhilinde yakalamak ise kültüreldir. Bu sebeple makalede Keloğlan masalları sembolik mizah unsurları ve kuramları bağlamında incelenip değerlendirilecektir. Çalışma, mizahın sadece bir eğlence aracı olarak görülmediği, aksine kültürel kodlar ve toplumsal değerleri yansıtan bir iletişim biçimi olarak ele alınan bir perspektif sunmayı amaçlamaktadır.