Reflections of Body Politics in Turkish Novels in the Context of Subject and Power: The Case of Orhan Kemal’s Novel El Kızı
Öz
One of the most concrete domains where the concept of power exerts its influence on the
individual is the body. The body has been under the grip of various forms of power, including
culture, society, and the state, throughout the process from ancient times to the present. However,
the body is the space of the spirit and the homeland of identity. Although the body is a symbol of
the individual’s tangible material existence, the right to dominion over the body, unfortunately, does
not belong solely to the individual. Michel Foucault, the French philosopher and psychologist who
guided the intellectual landscape of the 20th century with his works, argues that power, which can
be defined as any form of power center, controls and structures the body through methods of
repression and discipline. In order for power to manage this process, it is essential to transform the
individual into a subject. The subject is an entity included in the action habitus of power, yet
unaware of this inclusion, a being detached from its own self. The various control and shaping
approaches of power, aimed at different purposes such as health, hygiene, diet, aesthetics, ritual,
sexuality, and torture, constitute body politics. One of the best ways to identify and analyze the tools
of power in body politics is to approach the issue through literary texts. Particularly, texts in the
novel genre provide rich material for analyzing body politics due to their multifaceted and analytical
structures. In Turkish literature, in the novels of the Republican Era that focus on a period of intense
administrative and social transformation, the increasing influence of both newly institutionalizing
state apparatuses and sociocultural power centers on the body is conveyed through various life
practices. This study aims to analyze the process of power transforming the subject, particularly
through the female body, in Orhan Kemal’s novel El Kızı, a work by the Social Realist author. As a
result, the novel presents the body as an object of sexual and verbal violence, a source of allure, a
vehicle for maternal phenomena, and an interior space enclosed by its surroundings. This research
was conducted by using document scanning method and the data was subjected to descriptive
analysis and content analysis.
Anahtar Kelimeler
Body subject and power Turkish novel Michel Foucault Orhan Kemal El Kızı
Proje Numarası
Çalışma proje değildir.
Kaynakça
- Aydın Özer, Emel (2022). “Orhan Kemal’in Romanlarında Kadınların Beden Yapıları, Bedensel Davranışları Ve Kişilikleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme -Cemile, Bereketli Topraklar Üzerinde, Bir Filiz Vardı, Kötü Yol-“. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (38), 544-561.
- Bachelard, Gaston (2013). Mekânın Poetikası. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Bingöl, Orhan (2019). “Foucault‟da İktidar, Beden ve Özne Üçlüsü”. Asia Minor Studies, 7 (2), 327-334.
- Canatan, Kadir (2016). Beden ve Beyan/Hayattan Kitaba. İstanbul: Mana Yayınları.
- Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar- Toplum, Kişi ve Cinsel Politika.İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Çil, Hüseyin (2017). Bedeni Kurgulamak/İslami Romanlarda Beden ve Kimlik. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Edgü, Erincik (2010). “Evin Direği, Sokağın Bekçisi”. Kadın ve Mekân. (Ed. Ayşen Akpınar, Gönül Bakay, Handan Dedehayır). İstanbul: Turkuvaz Kitap. 72-80.
- Erbay, Ali Yaşar (1997). “Cinsellik, Kutsallık ve Kimlik: Toplumsal Düzenin Bedensel İnşası”. Cumhuriyet, Demokrasi Kimlik. (Ed. Nuri Bilgin). İstanbul: Bağlam Yayıncılık. 235-238.
- Foucault, Michel (2012). İktidarın Gözü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, Michel (2014). Özne ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Hazer, Gülsemin (2014). “Orhan Kemal’in El Kızı Romanında Kadının Hikâyesi”. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi Ekim / Kasım / Aralık Kış Dönemi. 3 (10). 124-138.
- Kemal, Orhan (2021). El Kızı. İstanbul: Everest Yayınları.
- Kuruoğlu, Huriye (2018). “Dünden Bugüne Beden Algı ve Politikaları. Medya ve Beden. (Ed. Huriye Kuruoğlu, Kadriye Töre Özsel). Ankara: Detay Yayıncılık. 1-20.
- Metin Açer, Tuğba (2022). “Orhan Kemal’in El Kızı Romanındaki Bir Ailenin Toplumsal Cinsiyet Rejiminin Analizi: Özel Alanın “Öteki”leri”. Edebiyatta Kadın ve Evlilik. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. 285-305.
- Minibaş, Türkel (2010). “Mekânların Kıstırılmışlığında İktidar Masalları”. Kadın ve Mekân. (Ed. Ayşen Akpınar, Gönül Bakay, Handan Dedehayır). İstanbul: Turkuvaz Kitap. 210-220.
- Narlı, Mehmet; Aydın Emel (2015). “Türk Romanında Beden ve Kişilik İlişkileri”. Beden Sosyolojisi. (Ed. Kadir Canatan). Açılımkitap Yayınevi: İstanbul. 561-581.
- Sancaktutan, Zeynep (2023). “Tanzimat Yeniliklerinin Romana Yansıması: Kamusal Bahçeler”. Türklük Bilimi Araştırmaları. S. 53. 159-174.
- Sancar, Serpil (2022). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti-Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar-. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Saraçgil, Ayşe (2005). Bukalemun Erkek-Osmanlı imparatorluğumda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Ataerkil Yapılar ve Modern Edebiyat. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Şeker, Aziz (2019). “Orhan Kemal, Kemal Tahir ve Yaşar Kemal’in romanlarında mizojinik söylemlerin analizi”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (15), 136-146. DOI: 10.29000/rumelide.580486
- Tercüman, Çilem (2018). Türk Romanında Moda ve Toplumsal Değişim (1923-1940). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Turner, Bryan S. (2019). Beden ve Toplum/Sosyal Teoride Arayışlar. Ankara: Nobel Yayınevi.
- Yalçınkaya, Ayhan (2005). Pas: Foucault’dan Agamben’e Sıvılaşmış İktidar ve Gelenek. Ankara: Phoenix Yayınları.
- Yağcı, Zübeyde Güneş (2015). “Toplumsal Bir Gösterge Olarak Osmanlı Devleti’nde Kıyafet ve Kıyafet Politikaları”. Beden Sosyolojisi. (Ed. Kadir Canatan). Açılımkitap Yayınevi: İstanbul. 147-169.
Özne ve İktidar Bağlamında Beden Politikalarının Türk Romanına Yansımaları: Orhan Kemal/El Kızı Romanı Örneği
Öz
İktidar kavramının birey üzerinde etkinlik gösterdiği en somut mecralardan biri de bedendir. Beden ilk çağlardan günümüze kadar geçen süreçte kültür, toplum, devlet gibi farklı iktidar görünümlerinin kıskacı altında kalmıştır. Oysaki beden tinin mekânı, kimliğin yurdudur. Beden bireyin somut varlığının sembolü olmasına rağmen beden üzerindeki tahakküm hakkı ne yazık ki sadece bireye ait değildir. 20. yüzyıl düşünce dünyasına eserleriyle yön vermiş bir isim olan Fransız felsefeci ve psikolog Michel Foucault, her tür güç odağı olarak tanımlanabilecek iktidarın baskılama ve yönlendirme yöntemleriyle bedeni denetim altına aldığını ve yapılandırdığını belirtir. İktidarın bu süreci yönetebilmesi için bireyi özne haline dönüştürmesi gereklidir. Özne iktidarın eylem habitusuna dâhil edilen ancak bunun bilincinde olmayan, benliğinden uzaklaşmış bir varlıktır. İktidarın beden üzerindeki sağlık, hijyen, diyet, estetik, ritüel, cinsellik, işkence gibi farklı amaçlara yönelik tüm kontrol ve biçimlendirme yaklaşımları beden politikalarını oluşturur. İktidar araçlarının beden politikalarını tespit ve analiz etmenin en iyi yollarından biri de edebî metinler üzerinden meseleye yaklaşmaktır. Özellikle roman türündeki metinler oylumlu ve analitik yapılarıyla beden politikalarını çözümlemek açısından zengin bir materyal sunmaktadır. Türk edebiyatında yoğun bir idari ve sosyal dönüşüm sürecini konu alan Cumhuriyet Dönemi romanlarında başta yeni kurumsallaşmaya çalışan devlet aygıtlarının yanı sıra sosyokültürel güç odaklarının da beden üzerinde etkinlik kazanmaları çeşitli yaşam pratikleri üzerinden aktarılır. Bu çalışmada Toplumcu Gerçekçi bir yazar olan Orhan Kemal’in El Kızı adlı romanında, özellikle kadın bedeni üzerinden iktidarın özneyi dönüştürme süreci çözümlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak eserde beden; cinsel ve sözel şiddetin nesnesi, cazibenin kaynağı, maternal olguların aracı ve mekânın kuşattığı bir iç mekân olarak sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Beden Özne ve İktidar Türk Romanı Michel Foucault Orhan Kemal El Kızı
Etik Beyan
Çalışmada tüm akademik süreçlere ve etik ilkelere uyduğumuzu beyan ederiz.
Proje Numarası
Çalışma proje değildir.
Kaynakça
- Aydın Özer, Emel (2022). “Orhan Kemal’in Romanlarında Kadınların Beden Yapıları, Bedensel Davranışları Ve Kişilikleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme -Cemile, Bereketli Topraklar Üzerinde, Bir Filiz Vardı, Kötü Yol-“. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (38), 544-561.
- Bachelard, Gaston (2013). Mekânın Poetikası. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Bingöl, Orhan (2019). “Foucault‟da İktidar, Beden ve Özne Üçlüsü”. Asia Minor Studies, 7 (2), 327-334.
- Canatan, Kadir (2016). Beden ve Beyan/Hayattan Kitaba. İstanbul: Mana Yayınları.
- Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar- Toplum, Kişi ve Cinsel Politika.İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Çil, Hüseyin (2017). Bedeni Kurgulamak/İslami Romanlarda Beden ve Kimlik. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Edgü, Erincik (2010). “Evin Direği, Sokağın Bekçisi”. Kadın ve Mekân. (Ed. Ayşen Akpınar, Gönül Bakay, Handan Dedehayır). İstanbul: Turkuvaz Kitap. 72-80.
- Erbay, Ali Yaşar (1997). “Cinsellik, Kutsallık ve Kimlik: Toplumsal Düzenin Bedensel İnşası”. Cumhuriyet, Demokrasi Kimlik. (Ed. Nuri Bilgin). İstanbul: Bağlam Yayıncılık. 235-238.
- Foucault, Michel (2012). İktidarın Gözü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, Michel (2014). Özne ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Hazer, Gülsemin (2014). “Orhan Kemal’in El Kızı Romanında Kadının Hikâyesi”. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi Ekim / Kasım / Aralık Kış Dönemi. 3 (10). 124-138.
- Kemal, Orhan (2021). El Kızı. İstanbul: Everest Yayınları.
- Kuruoğlu, Huriye (2018). “Dünden Bugüne Beden Algı ve Politikaları. Medya ve Beden. (Ed. Huriye Kuruoğlu, Kadriye Töre Özsel). Ankara: Detay Yayıncılık. 1-20.
- Metin Açer, Tuğba (2022). “Orhan Kemal’in El Kızı Romanındaki Bir Ailenin Toplumsal Cinsiyet Rejiminin Analizi: Özel Alanın “Öteki”leri”. Edebiyatta Kadın ve Evlilik. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. 285-305.
- Minibaş, Türkel (2010). “Mekânların Kıstırılmışlığında İktidar Masalları”. Kadın ve Mekân. (Ed. Ayşen Akpınar, Gönül Bakay, Handan Dedehayır). İstanbul: Turkuvaz Kitap. 210-220.
- Narlı, Mehmet; Aydın Emel (2015). “Türk Romanında Beden ve Kişilik İlişkileri”. Beden Sosyolojisi. (Ed. Kadir Canatan). Açılımkitap Yayınevi: İstanbul. 561-581.
- Sancaktutan, Zeynep (2023). “Tanzimat Yeniliklerinin Romana Yansıması: Kamusal Bahçeler”. Türklük Bilimi Araştırmaları. S. 53. 159-174.
- Sancar, Serpil (2022). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti-Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar-. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Saraçgil, Ayşe (2005). Bukalemun Erkek-Osmanlı imparatorluğumda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Ataerkil Yapılar ve Modern Edebiyat. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Şeker, Aziz (2019). “Orhan Kemal, Kemal Tahir ve Yaşar Kemal’in romanlarında mizojinik söylemlerin analizi”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (15), 136-146. DOI: 10.29000/rumelide.580486
- Tercüman, Çilem (2018). Türk Romanında Moda ve Toplumsal Değişim (1923-1940). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Turner, Bryan S. (2019). Beden ve Toplum/Sosyal Teoride Arayışlar. Ankara: Nobel Yayınevi.
- Yalçınkaya, Ayhan (2005). Pas: Foucault’dan Agamben’e Sıvılaşmış İktidar ve Gelenek. Ankara: Phoenix Yayınları.
- Yağcı, Zübeyde Güneş (2015). “Toplumsal Bir Gösterge Olarak Osmanlı Devleti’nde Kıyafet ve Kıyafet Politikaları”. Beden Sosyolojisi. (Ed. Kadir Canatan). Açılımkitap Yayınevi: İstanbul. 147-169.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Sahası Yeni Türk Edebiyatı |
| Bölüm | EDEBİYAT / ARAŞTIRMA MAKALELERİ |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | Çalışma proje değildir. |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 11 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 1 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.