Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Sufi Şair Mehmed Elif’in Çok Yönlü Kimliği ve Toplum Aynası Şiirleri

Yıl 2025, Sayı: 18, 175 - 196, 30.06.2025
https://doi.org/10.46231/sufiyye.1643939

Öz

Anadolu coğrafyasında 13. yüzyıldan 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar manzum bir kimlik inşa etmiş olan tasavvuf edebiyatı, başlangıcından günümüze insan merkezli bir yaklaşımla “insan-toplum” ve “insan-aşkın varlık” arasında bir bağ kurma gayretine hizmet etmiştir. Bu anlayışın son temsilcilerinden biri de Kur’ân, hadis, tefsir, fıkıh, kelâm, tasavvuf, edebiyat, hat gibi sahalarda eserler vererek kendinde bulunan çok yönlü kimlik sahasını beslemiş olan Sütlüce Hasîrîzâde Tekkesi şeyhi Mehmed Elif Efendi (ö. 1927)’dir. Onun bu çok yönlü kimliği ve onu besleyen toplumsal yapı ile muhtevanın, şiirlerindeki izdüşümünü ortaya koymak çalışmanın temel amacıdır. Müellifin toplumsal konuları öne alan içerik yaklaşımı, sadece Dîvân’ındaki şiirleri çerçevesinde tetkik edilecektir. Bunun yanında şeyhliği dışında kalan şair, hattat, Mesnevihan, müverrih, kâtip, medrese müdürü ve Meclis-i Meşâyih Başkanlığı gibi dışadönük sosyal rollerini de besleyen toplumun, hangi gündemlerle onun şiirine yansıdığı dikkatlere sunulacaktır. İngilizcede direkt karşılığı olmayan Arapça ve Farsça özel isim ve terminolojiler, orijinal dillerinden çeviri yazı alfabesi kullanılarak aktarılmışlardır. Çalışmamızla, tekke şiirinin temsilcilerinden biri olan Mehmed Elif’in çok yönlü tarafı ve şiirlerinin topluma dönük yanının ortaya konulması, dil ve edebiyat disiplinlerinin yanında sosyolojik temelli sahalara da önemli bir malzeme desteği sağlanacaktır.

Kaynakça

  • Albayrak, Sadık. Son Devir Osmanlı Uleması. Volume III. Istanbul: Medrese Yayınevi, 1996.
  • Ayar, Murat. Hasîrîzâde Mehmed Elif Efendi ve Dîvânı. Ankara: İlâhiyat Yayınları, 2024.
  • Azamat, Nihat. “Elif Efendi, Hasîrîzâde”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/37-38. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Beydilli, Kemal. “Osmanlılar”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 33/469-502. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
  • Ergun, Sadettin Nüzhet. Türk Mûsikisi Antolojisi. Istanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1942.
  • Ertaş, Yasemin - Gezmen Karadağ, Makbule. “Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimler Dergisi 2/1 (January 2013), 117-136. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumussagbil/issue/7505/98940
  • Güngör, Erol. Sosyal Meseleler ve Aydınlar. Istanbul: Ötüken Neşriyat, 2011.
  • Hanioğlu, M. Şükrü. “İttihat ve Terakkî Cemiyeti”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/476-484. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Ḥussein Waṣṣāf. Safīna-yi Awliyā. Volume I. Istanbul: Seha Neşriyat, 1990.
  • İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal. Son Hattatlar. Istanbul: MEB Yayınları, 1970.
  • İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri. Volume I. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999.
  • Kuran, Ercüment. “Birinci Dünya Savaşı”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 6/196-200. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
  • Kurt, Hüseyin. Elif Efendi, Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
  • Sözen, Edibe. “Sosyal Kimlik Kavramı’nın Sosyolojik ve Sosyal Psikolojik Bir İncelemesi”. İstanbul Sosyolojik Araştırmalar Dergisi 23 (September 2011), 93-94. https://dergipark.org.tr/en/pub/iusoskon/issue/9545/119212
  • Şeker, Necmettin. “İslam Kültüründe Tenkit ve Tenkit Adabı”. Akademik Siyer Dergisi 4 (June 2021), 95-108. https://dergipark.org.tr/tr/pub/samer/issue/63090/883301
  • Tanman, Baha. “Hasîrîzāde Tekkesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/384-387. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
  • Tanrıkorur, Şermin Barihüda. “Mevleviyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 29/468-475. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
  • Tazefidan, Kenan. “Şerif Mardin’in Eserleri Üzerinden Entelektüeller ve İdeolojiler: Sosyolojik Bakış Açısının Gücüne Dair Kişisel Bir İzah”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi 14/2 (December 2023), 721-752. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayd/issue/81304/1334293. Sulaymāniyah Library Archive. Sutluce Tekkah Section. File Number: 504-3.
  • Ünalan, Şükrü. Dil ve Kültür. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 2002.
  • Yücer, Hür Mahmut. Şeyh Saʿdeddîn Cebâvî ve Saʿdîlik. Istanbul: İnsan Yayınları, 2010.

The Multifaceted Identity of Sufi Poet Mehmed Elif and His Poetry as a Mirror of Society

Yıl 2025, Sayı: 18, 175 - 196, 30.06.2025
https://doi.org/10.46231/sufiyye.1643939

Öz

Sufi literature, which developed a verse identity in Anatolian geography from the 13th century to the first quarter of the 20th century, served the effort to establish a connection between “human-society” and “human-transcendent being” with a human-centered approach. One of the last representatives of this tradition is Sheikḫ Maḥmad Elif (d. 1927), the sheikḫ of Sutluce Ḥaṣīrīzādah Tekkah, who nurtured his multifaceted identity field by producing works in fields such as the Qur’ān, hadīth, tafsir, fiqh, kalam, sufism, literature and ḫaṭ (calligraphy). The main purpose of the study is to reveal this multifaceted identity of his and the social structure and content that nourish him in his poems. The author’s emphasis on social themes will be analysed only within the framework of his poems in Dīwān. In addition, it will be brought to attention which agendas of the society, which nurtures its extroverted social roles such as poet, ḫaṭṭat (calligrapher), Mas̠nawiḫān (person who teaches Mas̠nawī), muverriḫ (person who calculates dates with ebced calculation), scribe, madrasa director and Presidency of the Majlis-i Meshāyiḫ, which are outside of its sheikḫdom, are reflected in his poetry. Arabic and Persian proper names and terminologies that have no direct equivalents in English were transferred from their original languages using transcription alphabets. With our study, the multifaceted side of Maḥmad Elif, one of the representatives of the tekkah poetry, and the revealing of the social aspect of his poems will provide important material support to sociologically based fields as well as language and literature disciplines.

Kaynakça

  • Albayrak, Sadık. Son Devir Osmanlı Uleması. Volume III. Istanbul: Medrese Yayınevi, 1996.
  • Ayar, Murat. Hasîrîzâde Mehmed Elif Efendi ve Dîvânı. Ankara: İlâhiyat Yayınları, 2024.
  • Azamat, Nihat. “Elif Efendi, Hasîrîzâde”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/37-38. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
  • Beydilli, Kemal. “Osmanlılar”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 33/469-502. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
  • Ergun, Sadettin Nüzhet. Türk Mûsikisi Antolojisi. Istanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1942.
  • Ertaş, Yasemin - Gezmen Karadağ, Makbule. “Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimler Dergisi 2/1 (January 2013), 117-136. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumussagbil/issue/7505/98940
  • Güngör, Erol. Sosyal Meseleler ve Aydınlar. Istanbul: Ötüken Neşriyat, 2011.
  • Hanioğlu, M. Şükrü. “İttihat ve Terakkî Cemiyeti”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/476-484. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Ḥussein Waṣṣāf. Safīna-yi Awliyā. Volume I. Istanbul: Seha Neşriyat, 1990.
  • İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal. Son Hattatlar. Istanbul: MEB Yayınları, 1970.
  • İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri. Volume I. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999.
  • Kuran, Ercüment. “Birinci Dünya Savaşı”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 6/196-200. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
  • Kurt, Hüseyin. Elif Efendi, Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
  • Sözen, Edibe. “Sosyal Kimlik Kavramı’nın Sosyolojik ve Sosyal Psikolojik Bir İncelemesi”. İstanbul Sosyolojik Araştırmalar Dergisi 23 (September 2011), 93-94. https://dergipark.org.tr/en/pub/iusoskon/issue/9545/119212
  • Şeker, Necmettin. “İslam Kültüründe Tenkit ve Tenkit Adabı”. Akademik Siyer Dergisi 4 (June 2021), 95-108. https://dergipark.org.tr/tr/pub/samer/issue/63090/883301
  • Tanman, Baha. “Hasîrîzāde Tekkesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/384-387. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
  • Tanrıkorur, Şermin Barihüda. “Mevleviyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 29/468-475. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
  • Tazefidan, Kenan. “Şerif Mardin’in Eserleri Üzerinden Entelektüeller ve İdeolojiler: Sosyolojik Bakış Açısının Gücüne Dair Kişisel Bir İzah”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi 14/2 (December 2023), 721-752. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayd/issue/81304/1334293. Sulaymāniyah Library Archive. Sutluce Tekkah Section. File Number: 504-3.
  • Ünalan, Şükrü. Dil ve Kültür. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 2002.
  • Yücer, Hür Mahmut. Şeyh Saʿdeddîn Cebâvî ve Saʿdîlik. Istanbul: İnsan Yayınları, 2010.
Toplam 20 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Tasavvuf
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Murat Ayar 0000-0001-9346-3976

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 20 Şubat 2025
Kabul Tarihi 14 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 18

Kaynak Göster

ISNAD Ayar, Murat. “The Multifaceted Identity of Sufi Poet Mehmed Elif and His Poetry As a Mirror of Society”. Sufiyye 18 (Haziran 2025), 175-196. https://doi.org/10.46231/sufiyye.1643939.
Sufiyye, açık erişimli bir dergidir.