İnceleme Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Türkiye’de Hava Kalitesinin Korunmasına Yönelik Yasal Düzenlemeler

Yıl 2025, Sayı: 9, 45 - 54, 30.05.2025

Öz

Sanayileşme, kentleşme, tüketim artışı vb. nedenlerle 20. Yy ikinci yarısında Türkiye’de hava kirliliği artış düzeyi giderek yükselmiştir. Kirli hava, genelde canlı, özelde insan hayatını önemli oranda olumsuz etkilemektedir. Bu etkilerden dolayı hava kalitesinin korunmasına yönelik çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu araştırmada, hava kalitesinin korunmasına yönelik yapılan mevzuat çalışmaları ele alınmıştır. Hava kalitesinin korunması meselesi, politika uygulama araçları arasında yer alan yasal düzenlemeler bakımından değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, Türkiye’de hava kalitesini korumaya yönelik yürürlüğe girmiş anayasa, yasa, yönetmelik, genelge, standart, indeks çalışmalarını ve hava kalitesi ölçüm istasyonlarının faaliyetleri hakkında veri toplanmıştır.
Çalışmada nitel araştırma yönteminin doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Gerekli görülen kanunlar, yönetmelikler, genelgeler, tüzükler, tebliğler, raporlar incelenmiştir. Hava kalitesinin durumu ile mevzuat arasındaki anlamlı ilişki araştırılmıştır.
Bulgulara göre hava kalitesini korumaya yönelik mevzuat çalışmaları yapılmış, Avrupa Birliği Standartları Ulusal Hava Kalitesi Standartlarına uyarlanmış, bir sonraki hedef olan Dünya Sağlık Örgütü hedeflerine yönelik önemli adımlar atılmıştır. Mevzuat oluşturma ve uyum sağlama neticesinde, hava kalitesi ölçüm verilerine göre, Türkiye’nin hava kalitesinde belirgin iyileşmeden bahsedilebilir.

Etik Beyan

etik kurul onayına gerek yoktur

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

  • Akbulut Zencirci, S., & Işıklı, B. (2017). Hava Kirliliği. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 24-36.
  • Anadolu Ajansı (2025, 01 31). Anadolu Ajansı. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiyenin-hava-kalitesi- ne-anlik-takip/3467634 adresinden alındı.
  • Başbakanlık (1986, 11 2). Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği.
  • Cicibıyık, A., Şarlak, N., & Üstün , D. (2019). Karaman İli Hava Kirliliği Durumu. KMÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Dergisi, 59-69.
  • Çakır Sümer, G. (2014). Hava Kirliği Kontrolü: Türkiye’de Hava Kirliliğini Önlemeye Yönelik Yasal Düzenlemelerin ve Örgütlenmelerin İncelenmesi. International Journal of Economic and Administrative Studies, 37-56.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2005, 1 13). Isınmadan Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www. mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7265&MevzuatTur=7&- MevzuatTertip=5 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2009, 07 03). Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www.mevzu- at.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13184&MevzuatTur=7&Mevzu- atTertip=5 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2017, 03 11). Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23410&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023, 06 30). Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www.csb.gov.tr/81-ilin-hava-kali- tesi-ulusal-hava-kalitesi-izleme-agi-ile-7-gun-24-saat-takip-e- diliyor-bakanlik-faaliyetleri-38711 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024, 09 24). Yakıt ve Yakma Sistemleri Hakkında Genelge. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://webdosya.csb.gov.tr/db/ cygm/icerikler/2024_5-20240924135520.pdf adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2025, 01 30). Ege Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://egethm.csb.gov.tr/hava-ve-ha- va-kirliligi-i-87404#:~:text=Hava%20kirlili%C4%9Fi%2C%20 havan%C4%B1n%20do%C4%9Fal%20bile%C5%9Fiminin,olabilecek%20deri%C5%9Fim%20ve%20s%C3%BCrede%20bulunmas%C4%B1d%C4%B1r. adresinden alındı.
  • Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2013, 9 9). Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Genelgesi. https://webdosya.csb. gov.tr/db/cygm/editordosya/GNG2013-37HavaKalitesiDegerl. pdf adresinden alındı.
  • Dışişleri Bakanlığı. (2025, 02 12). Türkiye Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi Nezdinde Daimi Temsilciliği. Dışişleri Bakanlığı: https://cenevreofisi-dt.mfa.gov.tr/ Mission/ShowInfoNote/353797#:~:text=D%C3%BCnya%20 Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Te%C5%9Fkilat%C4%B1%20 (World%20Health,anlamda%20olanaklar%20 %C3%B6l%C3%A7%C3%BCs%C3%BCnde%20sa%C4%9Fl%C4%- B1kl%C4%B1%20k%C4%B1lmakt%C4%B1r. adresinden alındı.
  • Euronews. (2024). Euronews. Euronews: https://tr.euronews. com/saglik/2024/03/19/arastirma-sadece-yedi-ulke-dunya-sag- lik-orgutunun-hava-kalitesi-standartini-karsiliyor adresin- den alındı.
  • Evolution of the Clean Air Act. (2025, 02 04). United States Environmental Protection Agency: https://www.epa.gov/cle- an-air-act-overview/evolution-clean-air-act adresinden alındı.
  • Hava Kirliliğinin Kontrolü ve Önlenmesi Genelgesi. (2010, 9 28). Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https:// cygm.csb.gov.tr/genelgeler-i-442 adresinden alındı.
  • İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2025, 2 7). Mevzuat. İBB Hava Kalitesi İzleme Merkezi: https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Icerik/ mevzuat/dunya-saglik-orgutu-limitleri adresinden alındı.
  • Keleş, R., Hamamcı, C., & Çoban, A. (2015). Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitapevi.
  • Korkmaz, Ş. (2023). Akıllı Kentlerde Alansal Hava Kirliliğinin Belirlenmesi ve Kirlilik Modellemesi: Erzurum İli Örneği. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı.
  • Türk Standartları Enstitüsü. (2024, 11 25). Türk Standartları Enstitüsü: https://www.tse.org.tr/sss/ornek-soru-1/?asp_high- light=su+kirlili%C4%9Fi&p_asid=1 adresinden alındı.
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1983, 8 9). Çevre Kanunu.
  • Türkiye Ulusal Ozon Birimi. (2025, 02 26). Türkiye Ulusal Ozon Birimi. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https:// ozonturkiye.csb.gov.tr/uluslararasi-protokoller-i-101939 adre- sinden alındı.
  • World Health Organization. (2021). DSÖ Hava Kalitesi Kılavuzlarının Gelişimi. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği.
  • World Health Organization Regional Office for Europe. (2000). Air Quality Guidelines for Europe Second Edition. Copenhagen: WHO Regional Publications, European Series, No. 91.
  • Yılmaz, M., Emanet Beba, H., Dinç, U., Ünal, Z. F., Toros, H., & Öztürk, Z. (2020). Dilovası Hava Kalitesinin Ulusal Mevzuata Göre Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 703-714.

Legal Regulations for the Protection of Air Quality in Turkey

Yıl 2025, Sayı: 9, 45 - 54, 30.05.2025

Öz

Due to reasons such as industrialization, urbanization, increased consumption, etc., the level of air pollution has increased in Turkey in the second half of the 20th century. Polluted air negatively affects living beings in general and human life in particular. Due to these effects, various studies have been conducted to protect air quality. In this study, legislative studies carried out for the protection of air quality were discussed. The issue of protecting air quality was evaluated in terms of legal regulations among the policy implementation tools. Within this framework, data was collected on the constitution, law, regulation, circular, standard, index studies enacted for the protection of air quality in Turkey and the activities of air quality measurement stations.
The document analysis technique of the qualitative research method was used in the study. Necessary laws, regulations, circulars, statutes, notifications, reports were examined. The significant relationship between the status of air quality and legislation was investigated.
According to the findings, legislative studies were conducted for the protection of air quality, European Union Standards were adapted to National Air Quality Standards, and important steps were taken towards the next goal, the World Health Organization goals. As a result of legislation creation and harmonization, a significant improvement in Turkey's air quality can be mentioned, according to air quality measurement data.

Proje Numarası

-

Kaynakça

  • Akbulut Zencirci, S., & Işıklı, B. (2017). Hava Kirliliği. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 24-36.
  • Anadolu Ajansı (2025, 01 31). Anadolu Ajansı. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiyenin-hava-kalitesi- ne-anlik-takip/3467634 adresinden alındı.
  • Başbakanlık (1986, 11 2). Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği.
  • Cicibıyık, A., Şarlak, N., & Üstün , D. (2019). Karaman İli Hava Kirliliği Durumu. KMÜ Mühendislik ve Doğa Bilimleri Dergisi, 59-69.
  • Çakır Sümer, G. (2014). Hava Kirliği Kontrolü: Türkiye’de Hava Kirliliğini Önlemeye Yönelik Yasal Düzenlemelerin ve Örgütlenmelerin İncelenmesi. International Journal of Economic and Administrative Studies, 37-56.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2005, 1 13). Isınmadan Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www. mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7265&MevzuatTur=7&- MevzuatTertip=5 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2009, 07 03). Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www.mevzu- at.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13184&MevzuatTur=7&Mevzu- atTertip=5 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2017, 03 11). Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23410&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023, 06 30). Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://www.csb.gov.tr/81-ilin-hava-kali- tesi-ulusal-hava-kalitesi-izleme-agi-ile-7-gun-24-saat-takip-e- diliyor-bakanlik-faaliyetleri-38711 adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024, 09 24). Yakıt ve Yakma Sistemleri Hakkında Genelge. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://webdosya.csb.gov.tr/db/ cygm/icerikler/2024_5-20240924135520.pdf adresinden alındı.
  • Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2025, 01 30). Ege Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://egethm.csb.gov.tr/hava-ve-ha- va-kirliligi-i-87404#:~:text=Hava%20kirlili%C4%9Fi%2C%20 havan%C4%B1n%20do%C4%9Fal%20bile%C5%9Fiminin,olabilecek%20deri%C5%9Fim%20ve%20s%C3%BCrede%20bulunmas%C4%B1d%C4%B1r. adresinden alındı.
  • Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2013, 9 9). Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Genelgesi. https://webdosya.csb. gov.tr/db/cygm/editordosya/GNG2013-37HavaKalitesiDegerl. pdf adresinden alındı.
  • Dışişleri Bakanlığı. (2025, 02 12). Türkiye Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi Nezdinde Daimi Temsilciliği. Dışişleri Bakanlığı: https://cenevreofisi-dt.mfa.gov.tr/ Mission/ShowInfoNote/353797#:~:text=D%C3%BCnya%20 Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Te%C5%9Fkilat%C4%B1%20 (World%20Health,anlamda%20olanaklar%20 %C3%B6l%C3%A7%C3%BCs%C3%BCnde%20sa%C4%9Fl%C4%- B1kl%C4%B1%20k%C4%B1lmakt%C4%B1r. adresinden alındı.
  • Euronews. (2024). Euronews. Euronews: https://tr.euronews. com/saglik/2024/03/19/arastirma-sadece-yedi-ulke-dunya-sag- lik-orgutunun-hava-kalitesi-standartini-karsiliyor adresin- den alındı.
  • Evolution of the Clean Air Act. (2025, 02 04). United States Environmental Protection Agency: https://www.epa.gov/cle- an-air-act-overview/evolution-clean-air-act adresinden alındı.
  • Hava Kirliliğinin Kontrolü ve Önlenmesi Genelgesi. (2010, 9 28). Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https:// cygm.csb.gov.tr/genelgeler-i-442 adresinden alındı.
  • İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2025, 2 7). Mevzuat. İBB Hava Kalitesi İzleme Merkezi: https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Icerik/ mevzuat/dunya-saglik-orgutu-limitleri adresinden alındı.
  • Keleş, R., Hamamcı, C., & Çoban, A. (2015). Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitapevi.
  • Korkmaz, Ş. (2023). Akıllı Kentlerde Alansal Hava Kirliliğinin Belirlenmesi ve Kirlilik Modellemesi: Erzurum İli Örneği. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı.
  • Türk Standartları Enstitüsü. (2024, 11 25). Türk Standartları Enstitüsü: https://www.tse.org.tr/sss/ornek-soru-1/?asp_high- light=su+kirlili%C4%9Fi&p_asid=1 adresinden alındı.
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1983, 8 9). Çevre Kanunu.
  • Türkiye Ulusal Ozon Birimi. (2025, 02 26). Türkiye Ulusal Ozon Birimi. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https:// ozonturkiye.csb.gov.tr/uluslararasi-protokoller-i-101939 adre- sinden alındı.
  • World Health Organization. (2021). DSÖ Hava Kalitesi Kılavuzlarının Gelişimi. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği.
  • World Health Organization Regional Office for Europe. (2000). Air Quality Guidelines for Europe Second Edition. Copenhagen: WHO Regional Publications, European Series, No. 91.
  • Yılmaz, M., Emanet Beba, H., Dinç, U., Ünal, Z. F., Toros, H., & Öztürk, Z. (2020). Dilovası Hava Kalitesinin Ulusal Mevzuata Göre Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 703-714.
Toplam 25 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Çevre Yönetimi (Diğer)
Bölüm İnceleme Makalesi
Yazarlar

Hayrettin Şahin 0000-0002-0457-2319

Proje Numarası -
Yayımlanma Tarihi 30 Mayıs 2025
Gönderilme Tarihi 25 Mart 2025
Kabul Tarihi 3 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 9

Kaynak Göster

APA Şahin, H. (2025). Türkiye’de Hava Kalitesinin Korunmasına Yönelik Yasal Düzenlemeler. Şura Akademi(9), 45-54.