Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Notes on Some Words Recorded as Oghuz in Divânu Lugâti't-Turk

Yıl 2025, Sayı: 64, 129 - 147, 25.04.2025

Ferdi Güzel

https://doi.org/10.21563/sutad.1360912

Öz

Dîvânu Lugâti't-Türk (DLT) is the very first work that provides information about Turkish dialects. The information given in the work concerning the dialects of that era and their distinctive features hold immeasurable value for the field of Turkish language studies. Besides the Hakaniye dialect, which was the literary language at that time, DLT comprises various information about several Turkish dialects. More than half of the records concerning dialects other than Hakaniye are about Oghuz dialect. Kasgarli often compared the Karakhanid written language with the Oghuz dialect. It is quite understandable to find more information about the Oghuz Turks’ dialect than other dialects in DLT because the Seljuk State that managed to become the most powerful state in the Turkish-Islamic geography from the second half of the 11th century onward was the state of the Oghuzs. The vocabulary of the Oghuz dialect presented by Kasgarli in the DLT overlaps substantially with the modern Oghuz dialects. This research focuses on the words aŋ, etrek, keriş, könçek, sörçek, and yorıgçı, all of which are recorded in DLT as Oghuz. Studies on DLT and discussions concerning relevant words in etymological studies has been reviewed, and based on the available evidence from historical and contemporary dialects, Turkey Turkish subdialects being in the first place, new insights are offered about these words.

Anahtar Kelimeler

Divanu Lugati’t Türk Oghuz words etymology.

Kaynakça

  • Akdoğan, Y. (1999). Azerbaycan Türkçesi’nden Türkiye Türkçesi’ne büyük sözlük. İstanbul: Beşir Yayınevi.
  • Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Ata, A. (2004). Türkçe ilk Kur’an tercümesi (Rylands nüshası) Karahanlı Türkçesi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atalay, B. (1985a). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi I. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atalay, B. (1985b). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi II. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atalay, B. (1985c). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi III. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atmaca, E. (2016). Eski Oğuz Türkçesinden günümüz Türkiye Türkçesine söz varlığı ve anlam olayları. Konya: Palet Yayınları.
  • Ayverdi, İ. (2006). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
  • Banguoğlu, T. (1988). Oğuz lehçesi üzerine. TDAY-Belleten 1960, 23-48.
  • Baskakov, N. A. & Taşçakova T. M. (1999). Altayca-Türkçe sözlük. (E. Gürsoy-Naskali & M. Duranlı, haz.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Baskakowa, N. A., Szapszala, S. M. & Zajaczkowskieya, A. (1974). Karaimsko-Russko-Polskiy slovar. Moskva.
  • Buran, A. & İlhan, N. (2008). Elazığ yöresi söz varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1931). Abû Hayyân- Kitâb al-İdrâk li-Lisân al-Atrâk. İstanbul: Evkaf Matbaası.
  • Caferoğlu, A. (1994a). Anadolu dialektolojisi üzerine malzeme I. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1994b). Anadolu ağızlarından toplamalar. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1995a). Anadolu illeri ağızlarından derlemeler. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1995b). Güneydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Ankara: TDK Yayınları.
  • Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
  • Çoban, M. S. (2005). Divânü Lugati’t-Türk’te geçen ‘Oğuzca’ kayıtlı dil malzelesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Dankoff, R. & Kelly, J. (1982). Mahmud al-Kašγari, compendium of the Turkic dialects (Dīwan Luγat at-Turk) I. Cambridge: Harvard University Press.
  • Dankoff, R. & Kelly, J. (1984). Mahmud al-Kašγari, compendium of the Turkic dialects (Dīwan Luγat at-Turk) II. Cambridge: Harvard University Press.
  • Dankoff, R. & Kelly, J. (1985). Mahmud al-Kašγari, compendium of the Turkic dialects (Dīwan Luγat at-Turk) III. Cambridge: Harvard University Press.
  • Değer, N. (2021). Anadolu ağızlarında eskicil söz varlığı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Demir, N. (2006). Trabzon ve yöresi ağızları III (sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk (giriş-metin- çeviri-notlar-dizin). Ankara: TDK Yayınları.
  • Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation I-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
  • Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
  • Fazılov, E. (1966). Starouzbekskij jazyk Chorezmijskie pamyatniki XIV veka tom I. Taşkent: İzdat. FAN Uzbekskoj SSCB.
  • Gösterir, İ. (2020). Çorum yöresi ağızları sözlüğü. Ankara: Semih Ofset Matbaa.
  • Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü I (A-N) - II (O-Z). Ankara: TDK Yayınları.
  • Kaçalin, M. S. (2011). Nevâyî’nin sözleri ve Çağatayca tanıklar. Ankara: TDK Yayınları.
  • Kaçalin, M. S. (2019). Mahmûd el- Kâşgarî- Dîvânu Lugâti’t-Turk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Karahan, A. (2013). Dīvānu Luġāti’t-Türk’e göre XI. yüzyıl Türk lehçe bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Karahan, A. (2015). Dīvānu Luġāti’t-Türk’e göre Oğuzca. (T. Gündüz & M. Cengiz, ed.). Oğuzlar: Dilleri, Tarihleri Ve Kültürleri: 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 41-60). Ankara: HÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
  • Kaşgarlı Mahmud (2017). Dîvânu Lugâti't-Türk (inceleme-tıpkıbasım). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (2005). Kâşgarlı Mahmud ve Oğuz Türkçesi. Türk Dili Üzerine Araştırmalar I içinde (s. 241-253.). Ankara: TDK Yayınları.
  • [Koşay] H. Z. & [Işıtman] İ. R. (1932). Anadilden derlemeler I. Ankara: Hâkimiyeti Milliye Matbaası.
  • Koşay, H. & Aydın, O. (1952). Anadilden derlemeler II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Kök, A. (2004). Karahanlı Türkçesi satır-arası Kur’an tercümesi (TİEM 73 1v 235v/2) giriş-inceleme-metin-dizin. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Lessing, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe sözlük (G. Karaağaç, çev.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Levitskaya L. S., Dybo, A. V. & Rassadin, V. İ. (2000) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “Q”. Moskva: Yazıki Russkoy Kulturı.
  • Levitskaya, L. S., Blagova, G. F., Dybo, A. V. & Nasilov, D. M. (2003) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “L, M, N, P, S”. Moskva: Yazıki Russkoy Kulturı.
  • Levitskaya, L. S., Dybo, A. V. & Rassadin, V. İ. (1997) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “K, Q”. Moskva: Yazıki Russkoy Kulturı.
  • Mollova, M. R. (2003). Doğu Rodop Türk ağızlarının sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • Nadelyayev, V. M., Nasilov, D. M., Tenişev, E. R. & Şçerbak, A. M. (2016). Drevnetyurkskiy slovar. Astana: Ġılım Baspası.
  • Necip, E. E. (1995). Yeni Uygur Türkçesi sözlüğü (İ. Kurban, çev.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Olcay, S., Ercilasun, A. B. & Ensar, A. (1998). Arpaçay köylerinden derlemeler, Ankara: TDK Yayınları.
  • Öztürk, Z. (2014). Sivas ili Gürün ilçesi merkez köyleri ağzı sözlüğü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
  • Pavet de Courteille, A. J. B. M. M. (1870). Dictionnaire Turc-oriental. Paris: Imprimerie Impériale.
  • Radloff, W. (1899). Versuch eines Wörterbuches der Türk-dialecte (Opıt slovarya tyurkskih nareçiy) II. St.- Petersburg.
  • Radloff, W. (1911). Versuch eines Wörterbuches der Türk-dialecte (Opıt slovarya tyurkskih nareçiy) IV. St.- Petersburg.
  • Rahimi, F. (2019). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
  • Róna-Tas, A. & Berta, Á. (2011). West old Turkic, Turkic loanwords in Hungarian. Wiesbaden: Harrassowitz.
  • Saatçi, Ö. (2020). Dilde arkaiklik olgusu ve Irak Türkmen ağızlarındaki dil unsurlarının arkaiklik bağlamında incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
  • Sevortyan, E. V., Lebedeva, L. İ. & Levitskaya, L. S. (1989) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “C, J, Y”. Moskva: Nauka.
  • Sırkaşeva, L. T. & Kuçigaşeva, N. A. (2000). Teleüt ağzı sözlüğü (Ş. H. Akalın & Ç. Turgunbayev, çev.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Starostin, S. A., Dybo, A. V. & Mudrak, O. A. (2003). Etymological dictionary of the Altaic languages. Leiden- Boston: Brill.
  • Şeyh Süleyman Efendi-yi Buhârî (H. 1298). Luġat-i Çaġatay ve Türkî-yi Osmanî. İstanbul: Mihran Matbaası.
  • [Taymas] A. B. (1997). İbni- Mühennâ lûgati. Ankara: TDK Yayınları.
  • Tekin, T. (2003a). Zetacism and sigmatizm in Proto-Turkic. Makaleler I – Altayistik içinde (s. 1-37.). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Tekin, T. (2003b). New example of zetacism. Makaleler I – Altayistik içinde (s. 281-288). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Tekin, T., Ölmez, M., Ceylan, E., Ölmez, Z. & Eker, S. (1995), Türkmence-Türkçe sözlük. Ankara: Simurg Yayınları.
  • Tezcan, S. (1981). János Eckmann, middle Turkic glosses of the Rylands ınterlinear Koran translation. bibliotheca orientalis Hungarica XXI, Akadémiai Kiadó, Budapest 1976 359 s. 8°. TDAY-Belleten 1978 -1979, 279- 294.
  • Tietze, A. (2009). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı II (F-J). Wien: Österreichische Akademie der Wissenschten.
  • Tietze, A. (2018). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı IV (K-L). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
  • Tok, T. (2002). Denizli ili güney ve güneybatı bölgesi ağızları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
  • Toparlı, R., Çöğenli, M. S. & Yanık, N. H. (2000). Kitâb-ı mecmû-ı tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî. Ankara: TDK Yayınları.
  • Toparlı, R., Vural, H. & Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • Tor, G. (2004). Mersin ağzı sözlüğü. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
  • Tuna, O. N. (1992). Altay dilleri teorisi. Türk dünyası el kitabı, ikinci cilt, dil-kültür-san’at içinde (s. 7-58) Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
  • Türk Dil Kurumu (1941). Türkiyede halk ağzından söz derleme dergisi II. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
  • Türk Dil Kurumu (1963-1982). Derleme sözlüğü I-XII. Ankara: TDK Yayınları.
  • Uyguç, Arif A. (2006). Aydın ağzı ve sözlüğü. Aydın: Kolalı Matbaası.
  • Ünlü, S. (2004). Karahanlı Türkçesi satır-arası Kur’an tercümesi (TİEM 73 235v/3 450r/7) giriş-inceleme-metin- analitik dizin. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Ünlü, S. (2012a). Doğu ve Batı Türkçesi Kur’an tercümeleri sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.
  • Ünlü, S. (2012b). Harezm Altınordu Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.
  • Wılkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen (Eski Uygurcanın el sözlüğü). Göttingen: Universitätsverlag Göttingen
  • Yıldız, M. & Ölker, G. (2009). Dîvânü Lugâti’t-Türk’teki Oğuzca kelimelerin Dede Korkut hikâyelerindeki durumu. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 1-19.
  • Yüce, N. (1993). Mukaddimetü’l-Edeb -Ḫvārizm Türkçesi ile tercümeli Şuşter nüshası-. Ankara: TDK Yayınları.
  • Yüce, N. (2007). Oğuzca. TDV İslâm ansiklopedisi (C. 33, s. 323-325.) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Oğuzca Kaydıyla Verilen Bazı Kelimeler Üzerine Notlar

Yıl 2025, Sayı: 64, 129 - 147, 25.04.2025

Ferdi Güzel

https://doi.org/10.21563/sutad.1360912

Öz

Dîvânu Lugâti’t-Türk (DLT), Türk lehçeleri hakkında bilgi veren ilk eserdir. Dönemin lehçeleri ve bu lehçelerin özellikleri hakkında verilen bilgiler Türk dili araştırmaları için eşsiz bir değere sahiptir. DLT’de dönemin edebi yazı dili olan Hakaniye lehçesi dışında birçok Türk lehçesi hakkında çeşitli bilgiler yer almaktadır. Hakaniye lehçesi dışındaki tüm lehçeler hakkında verilen kayıtların yarısından fazlasını Oğuz lehçesi ile ilgili olanlar oluşturur. Kaşgarlı, sık sık Karahanlı yazı dili ile Oğuz lehçesini karşılaştırmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türk-İslam coğrafyasının en güçlü devleti olmayı başaran Selçuklu, Oğuzların devleti olduğu için DLT’de Oğuz Türklerinin lehçesi hakkında diğer lehçelere oranla daha fazla bilgi verilmesi olağan bir durumdur. DLT’de Kaşgarlı’nın Oğuz lehçesine ait gösterdiği söz varlığı, büyük ölçüde modern Oğuz lehçeleriyle örtüşür. Bu çalışmada DLT’de Oğuzca kaydıyla verilen altı kelime üzerinde durulmuştur: aŋ, etrek, keriş, könçek, sörçek, yorıgçı. Bu kelimeler hakkında akademik çalışmalarda yer alan bilgiler gözden geçirilmiş, çağdaş Oğuz lehçelerindeki özellikle de Türkiye Türkçesi ağızlarındaki verilerden hareketle yeni değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dîvânu Lugâti’t-Türk Oğuzca kelimeler etimoloji

Kaynakça

  • Akdoğan, Y. (1999). Azerbaycan Türkçesi’nden Türkiye Türkçesi’ne büyük sözlük. İstanbul: Beşir Yayınevi.
  • Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Ata, A. (2004). Türkçe ilk Kur’an tercümesi (Rylands nüshası) Karahanlı Türkçesi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atalay, B. (1985a). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi I. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atalay, B. (1985b). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi II. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atalay, B. (1985c). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi III. Ankara: TDK Yayınları.
  • Atmaca, E. (2016). Eski Oğuz Türkçesinden günümüz Türkiye Türkçesine söz varlığı ve anlam olayları. Konya: Palet Yayınları.
  • Ayverdi, İ. (2006). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
  • Banguoğlu, T. (1988). Oğuz lehçesi üzerine. TDAY-Belleten 1960, 23-48.
  • Baskakov, N. A. & Taşçakova T. M. (1999). Altayca-Türkçe sözlük. (E. Gürsoy-Naskali & M. Duranlı, haz.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Baskakowa, N. A., Szapszala, S. M. & Zajaczkowskieya, A. (1974). Karaimsko-Russko-Polskiy slovar. Moskva.
  • Buran, A. & İlhan, N. (2008). Elazığ yöresi söz varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1931). Abû Hayyân- Kitâb al-İdrâk li-Lisân al-Atrâk. İstanbul: Evkaf Matbaası.
  • Caferoğlu, A. (1994a). Anadolu dialektolojisi üzerine malzeme I. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1994b). Anadolu ağızlarından toplamalar. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1995a). Anadolu illeri ağızlarından derlemeler. Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, A. (1995b). Güneydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Ankara: TDK Yayınları.
  • Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
  • Çoban, M. S. (2005). Divânü Lugati’t-Türk’te geçen ‘Oğuzca’ kayıtlı dil malzelesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Dankoff, R. & Kelly, J. (1982). Mahmud al-Kašγari, compendium of the Turkic dialects (Dīwan Luγat at-Turk) I. Cambridge: Harvard University Press.
  • Dankoff, R. & Kelly, J. (1984). Mahmud al-Kašγari, compendium of the Turkic dialects (Dīwan Luγat at-Turk) II. Cambridge: Harvard University Press.
  • Dankoff, R. & Kelly, J. (1985). Mahmud al-Kašγari, compendium of the Turkic dialects (Dīwan Luγat at-Turk) III. Cambridge: Harvard University Press.
  • Değer, N. (2021). Anadolu ağızlarında eskicil söz varlığı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Demir, N. (2006). Trabzon ve yöresi ağızları III (sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk (giriş-metin- çeviri-notlar-dizin). Ankara: TDK Yayınları.
  • Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation I-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
  • Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
  • Fazılov, E. (1966). Starouzbekskij jazyk Chorezmijskie pamyatniki XIV veka tom I. Taşkent: İzdat. FAN Uzbekskoj SSCB.
  • Gösterir, İ. (2020). Çorum yöresi ağızları sözlüğü. Ankara: Semih Ofset Matbaa.
  • Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü I (A-N) - II (O-Z). Ankara: TDK Yayınları.
  • Kaçalin, M. S. (2011). Nevâyî’nin sözleri ve Çağatayca tanıklar. Ankara: TDK Yayınları.
  • Kaçalin, M. S. (2019). Mahmûd el- Kâşgarî- Dîvânu Lugâti’t-Turk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Karahan, A. (2013). Dīvānu Luġāti’t-Türk’e göre XI. yüzyıl Türk lehçe bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Karahan, A. (2015). Dīvānu Luġāti’t-Türk’e göre Oğuzca. (T. Gündüz & M. Cengiz, ed.). Oğuzlar: Dilleri, Tarihleri Ve Kültürleri: 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 41-60). Ankara: HÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
  • Kaşgarlı Mahmud (2017). Dîvânu Lugâti't-Türk (inceleme-tıpkıbasım). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (2005). Kâşgarlı Mahmud ve Oğuz Türkçesi. Türk Dili Üzerine Araştırmalar I içinde (s. 241-253.). Ankara: TDK Yayınları.
  • [Koşay] H. Z. & [Işıtman] İ. R. (1932). Anadilden derlemeler I. Ankara: Hâkimiyeti Milliye Matbaası.
  • Koşay, H. & Aydın, O. (1952). Anadilden derlemeler II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Kök, A. (2004). Karahanlı Türkçesi satır-arası Kur’an tercümesi (TİEM 73 1v 235v/2) giriş-inceleme-metin-dizin. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Lessing, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe sözlük (G. Karaağaç, çev.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Levitskaya L. S., Dybo, A. V. & Rassadin, V. İ. (2000) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “Q”. Moskva: Yazıki Russkoy Kulturı.
  • Levitskaya, L. S., Blagova, G. F., Dybo, A. V. & Nasilov, D. M. (2003) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “L, M, N, P, S”. Moskva: Yazıki Russkoy Kulturı.
  • Levitskaya, L. S., Dybo, A. V. & Rassadin, V. İ. (1997) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “K, Q”. Moskva: Yazıki Russkoy Kulturı.
  • Mollova, M. R. (2003). Doğu Rodop Türk ağızlarının sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • Nadelyayev, V. M., Nasilov, D. M., Tenişev, E. R. & Şçerbak, A. M. (2016). Drevnetyurkskiy slovar. Astana: Ġılım Baspası.
  • Necip, E. E. (1995). Yeni Uygur Türkçesi sözlüğü (İ. Kurban, çev.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Olcay, S., Ercilasun, A. B. & Ensar, A. (1998). Arpaçay köylerinden derlemeler, Ankara: TDK Yayınları.
  • Öztürk, Z. (2014). Sivas ili Gürün ilçesi merkez köyleri ağzı sözlüğü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
  • Pavet de Courteille, A. J. B. M. M. (1870). Dictionnaire Turc-oriental. Paris: Imprimerie Impériale.
  • Radloff, W. (1899). Versuch eines Wörterbuches der Türk-dialecte (Opıt slovarya tyurkskih nareçiy) II. St.- Petersburg.
  • Radloff, W. (1911). Versuch eines Wörterbuches der Türk-dialecte (Opıt slovarya tyurkskih nareçiy) IV. St.- Petersburg.
  • Rahimi, F. (2019). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
  • Róna-Tas, A. & Berta, Á. (2011). West old Turkic, Turkic loanwords in Hungarian. Wiesbaden: Harrassowitz.
  • Saatçi, Ö. (2020). Dilde arkaiklik olgusu ve Irak Türkmen ağızlarındaki dil unsurlarının arkaiklik bağlamında incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
  • Sevortyan, E. V., Lebedeva, L. İ. & Levitskaya, L. S. (1989) Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov: obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “C, J, Y”. Moskva: Nauka.
  • Sırkaşeva, L. T. & Kuçigaşeva, N. A. (2000). Teleüt ağzı sözlüğü (Ş. H. Akalın & Ç. Turgunbayev, çev.). Ankara: TDK Yayınları.
  • Starostin, S. A., Dybo, A. V. & Mudrak, O. A. (2003). Etymological dictionary of the Altaic languages. Leiden- Boston: Brill.
  • Şeyh Süleyman Efendi-yi Buhârî (H. 1298). Luġat-i Çaġatay ve Türkî-yi Osmanî. İstanbul: Mihran Matbaası.
  • [Taymas] A. B. (1997). İbni- Mühennâ lûgati. Ankara: TDK Yayınları.
  • Tekin, T. (2003a). Zetacism and sigmatizm in Proto-Turkic. Makaleler I – Altayistik içinde (s. 1-37.). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Tekin, T. (2003b). New example of zetacism. Makaleler I – Altayistik içinde (s. 281-288). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Tekin, T., Ölmez, M., Ceylan, E., Ölmez, Z. & Eker, S. (1995), Türkmence-Türkçe sözlük. Ankara: Simurg Yayınları.
  • Tezcan, S. (1981). János Eckmann, middle Turkic glosses of the Rylands ınterlinear Koran translation. bibliotheca orientalis Hungarica XXI, Akadémiai Kiadó, Budapest 1976 359 s. 8°. TDAY-Belleten 1978 -1979, 279- 294.
  • Tietze, A. (2009). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı II (F-J). Wien: Österreichische Akademie der Wissenschten.
  • Tietze, A. (2018). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı IV (K-L). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
  • Tok, T. (2002). Denizli ili güney ve güneybatı bölgesi ağızları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
  • Toparlı, R., Çöğenli, M. S. & Yanık, N. H. (2000). Kitâb-ı mecmû-ı tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî. Ankara: TDK Yayınları.
  • Toparlı, R., Vural, H. & Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
  • Tor, G. (2004). Mersin ağzı sözlüğü. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
  • Tuna, O. N. (1992). Altay dilleri teorisi. Türk dünyası el kitabı, ikinci cilt, dil-kültür-san’at içinde (s. 7-58) Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
  • Türk Dil Kurumu (1941). Türkiyede halk ağzından söz derleme dergisi II. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
  • Türk Dil Kurumu (1963-1982). Derleme sözlüğü I-XII. Ankara: TDK Yayınları.
  • Uyguç, Arif A. (2006). Aydın ağzı ve sözlüğü. Aydın: Kolalı Matbaası.
  • Ünlü, S. (2004). Karahanlı Türkçesi satır-arası Kur’an tercümesi (TİEM 73 235v/3 450r/7) giriş-inceleme-metin- analitik dizin. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Ünlü, S. (2012a). Doğu ve Batı Türkçesi Kur’an tercümeleri sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.
  • Ünlü, S. (2012b). Harezm Altınordu Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.
  • Wılkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen (Eski Uygurcanın el sözlüğü). Göttingen: Universitätsverlag Göttingen
  • Yıldız, M. & Ölker, G. (2009). Dîvânü Lugâti’t-Türk’teki Oğuzca kelimelerin Dede Korkut hikâyelerindeki durumu. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 1-19.
  • Yüce, N. (1993). Mukaddimetü’l-Edeb -Ḫvārizm Türkçesi ile tercümeli Şuşter nüshası-. Ankara: TDK Yayınları.
  • Yüce, N. (2007). Oğuzca. TDV İslâm ansiklopedisi (C. 33, s. 323-325.) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Toplam 81 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Ağız Araştırmaları Bilimi, Eski Türk Dili (Orhun, Uygur, Karahanlı), Yeni Türk Dili (Eski Anadolu, Osmanlı, Türkiye Türkçesi)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Ferdi Güzel

Erken Görünüm Tarihi 25 Nisan 2025
Yayımlanma Tarihi 25 Nisan 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 64

Kaynak Göster

APA Güzel, F. (2025). Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Oğuzca Kaydıyla Verilen Bazı Kelimeler Üzerine Notlar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(64), 129-147. https://doi.org/10.21563/sutad.1360912
 Kapak Resmi İndir

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.