Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Bosna Eyaleti Kuvvetlerinin Rolü

Yıl 2025, Sayı: 64, 47 - 22, 25.04.2025

Uğur Koca

https://doi.org/10.21563/sutad.1421469

Öz

Osmanlı Devleti, XVIII. yüzyılın ortalarında Rusya ile savaşsız geçen yaklaşık otuz yılın ardından 1768’de yeni bir savaşa girmiştir. Bu çalışma, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Bosna eyaletinden sefere çağrılan askerî kuvvetleri ve bu kuvvetlerin üstlendikleri rolleri incelemektedir. Söz konusu askerî kuvvetlerde aranan nitelikler, tahrir süreçlerinde karşılaşılan sorunlar, firar vakaları ve şehit olan askerlerin tespiti de çalışmanın ele aldığı temel meseleler arasındadır. Çalışma, arşiv belgeleri, şeriye sicilleri ve Başeski Şevkî Molla Mustafa ile Salih Sıdkı Hacı Hüseyinzade gibi dönemin kaynaklarına dayanmaktadır. Bu yönüyle çalışma, Bosna eyaletinin XVIII. yüzyıldaki askerî yapısına ilişkin araştırmalara katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bosna Bosna Eyaleti Kuvvetleri 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı Osmanlı Devleti Rusya.

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Kaynakça

  • Mustafa III (AE.SMST.III), nr. 86/6421 (10 L.1186/4 Ocak 1773), 144/11364 (Evâsıt-ı Ca.1184/2-11 Eylül 1770), 241/19170 (21 Z.1182/28 Nisan 1769), 308/24737 (21 C.1186/19 Eylül 1772), 308/24738 (25 C.1186/23 Eylül 1772), 308/24739 (25 C.1186/23 Eylül 1772).
  • Bâb-ı Âsafî (A.)
  • Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d), nr. 133 (1138-1139/1725-1727), 142 (1148- 1150/1735-1737), 144 (1149-1150/1736-1737), 148 (1154-1155/1741-1742), 151 (1157-1158/1744-1745), 152 (1158- 1160/1745-1747), 166 (1181-1190/1767-1776), 171 (1185-1187/1771-1773).
  • Dîvân-ı Hümâyun Sicilleri Tahvil (Nişan) Defterleri (A.DVNS.NŞT.d), nr. 16 (1169-1214/1755-1800).
  • Cevdet (C.)
  • Askeriye (C.AS), nr. 43/1999 (Evâil-i C.1187/20-29 Ağustos 1773), 70/3267 (28 Z.1185/2 Nisan 1772), 428/17790 (25 Ca.1182/7 Ekim 1768), 449/18697 (21 Z.1187/5 Mart 1774), 526/21942 (25 S.1149/5 Temmuz 1736), 553/23194 (6 L.1185/12 Ocak 1772), 553/23197 (25 Ca.1182/7 Ekim 1768), 554/23221 (25 S.1183/30 Haziran 1769), 610/25720 (21 Za.1187/3 Şubat 1774), 840/35831 (5 L.1187/20 Aralık 1773), 851/36401 (25 Ca.1182/7 Ekim 1768), 864/37010 (16 C.1184/7 Ekim 1770), 886/38082_2 (Evâil-i L.1186/26 Aralık 1772-4 Ocak 1773), 974/42406 (27 L.1185/2 Şubat 1772), 981/42770 (24 L.1150/14 Şubat 1738).
  • Bahriye (C.BH), nr. 8/381 (3 Ş.1182/13 Aralık 1768), 191/8991 (19 Z.1187/3 Mart 1774).
  • Nafia (C.NF), nr 39/1939 (15 C.1182/27 Ekim 1768).
  • 1.2. Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi (GHB-Gazi Husrev-Begova Biblioteka)
  • Muvakkit Salih Sıdkı Hacı Hüseyinzade, Tarih-i Bosna ve Hersek, (C. 2), (İstinsah eden: M. E. Kadiç). Saraybosna: Gazi Hüsrev Bey, nr. R-7552.
  • Saraybosna Şer‘iyye Sicilleri, nr. 5 (1179-1182/1765-1768), 7 (1177-1182/1763-1768), 9 (1182-1183/1768-1769), 11 (1183- 1184/1169-1770), 12 (1183/1769), 13 (1185/1771), 14 (1186-1187/1772-1773), 15 (1187-1188/1773-1774), 16 (1188-1189/1774- 1775).
  • Ahmet Vâsıf Efendi (2020). Ahmet Vâsıf efendi ve Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakā’iku’l-Ahbâr’ı 1166-1188/1752-1774. (N. Sağlam, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Başagiç, S. B. (2015). Bosna-Hersek tarihi (1463-1850). (S. Atalay, çev.). İstanbul: Kastaş Yay.
  • Başeski Şevkî Molla Mustafa (2011). XVIII. yüzyıl günlük hayatına dair Saraybosnalı Molla Mustafa’nın Mecmuası. (K. Filan, haz.). Saraybosna: Connectum Yay.
  • Bostan, İ. (2005). Kürekli ve yelkenli Osmanlı gemileri. İstanbul: Bilge Yay.
  • Gök, İ. (2007). Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 numaralı mühimme defteri (S. 200-376) (1183-1185/1769-1771) transkripsiyon, değerlendirme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • İmamović, M. (2018). Boşnakların tarihi. (H. Gül & C. Özgüner, çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
  • Jelavich, B. (2013). Balkan tarihi, 18. ve 19. Yüzyıllar. (C. 1), (İ. Durdu & G. Tunalı & H. Koç, çev.). İstanbul: Küre Yay.
  • Kırca, E. (2007). Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 numaralı mühimme defteri (S. 1-200) (1183-1185/1769-1771) transkripsiyon, değerlendirme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Koca, U. (2023). İki savaş arasında Osmanlı idaresinde Bosna Eyaleti (1739-1768). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
  • Miroğlu, İ. (1997). Osmanlı yol sistemine dâir. Tarih Enstitüsü Dergisi, 15, 241-252.
  • Nagata, Y. (2006). Muhsinzâde Mehmed Paşa. DİA, (C. 31, s. 48-50). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Özcan, A. (2013). Yerli kulu. DİA, (C. 43, s. 484-485). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. (C. 2). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
  • Subhî Mehmed Efendi (2007). Subhî Tarihi-Sâmî ve Şâkir tarihleri ile birlikte (1730-1744). (M. Aydıner, haz.). İstanbul: Kitapevi Yay.
  • Tuğluca, M. & Bayram, Z. B. (2021). 1768-1774 Osmanlı-Rus Harbinde yüzer köprücük faaliyetleri. Osmanlı Araştırmaları, 58(58), 121-167.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı tarihi, (C. 5). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Yıldırım, F. (2016). 18. Yüzyılda Tuna Nehri donanması (1711-1792). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.

The Role of the Bosnian Province Forces in the 1768-1774 Ottoman-Russian War

Yıl 2025, Sayı: 64, 47 - 22, 25.04.2025

Uğur Koca

https://doi.org/10.21563/sutad.1421469

Öz

Following nearly three decades of peace with Russia, the Ottoman Empire entered a new war in 1768. This study analyses the military forces mobilised from the province of Bosnia during the 1768–1774 Ottoman-Russian War and examines the roles they played throughout the campaign. The qualifications required in these forces, problems encountered during the recruitment process, cases of desertion, and the identification of fallen soldiers are among the key issues addressed. The study is based on archival documents, sheriye registers, and sources of the period such as Başeski Şevkî Molla Mustafa and Salih Sıdkı Hacı Hüseyinzade. In this respect, the study aims to contribute to the research on the military structure of Bosnia in the eighteenth century.

Anahtar Kelimeler

Bosnia The Bosnian Province Forces 1768-1774 Ottoman-Russian War Ottoman Empire Russia.

Kaynakça

  • Mustafa III (AE.SMST.III), nr. 86/6421 (10 L.1186/4 Ocak 1773), 144/11364 (Evâsıt-ı Ca.1184/2-11 Eylül 1770), 241/19170 (21 Z.1182/28 Nisan 1769), 308/24737 (21 C.1186/19 Eylül 1772), 308/24738 (25 C.1186/23 Eylül 1772), 308/24739 (25 C.1186/23 Eylül 1772).
  • Bâb-ı Âsafî (A.)
  • Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d), nr. 133 (1138-1139/1725-1727), 142 (1148- 1150/1735-1737), 144 (1149-1150/1736-1737), 148 (1154-1155/1741-1742), 151 (1157-1158/1744-1745), 152 (1158- 1160/1745-1747), 166 (1181-1190/1767-1776), 171 (1185-1187/1771-1773).
  • Dîvân-ı Hümâyun Sicilleri Tahvil (Nişan) Defterleri (A.DVNS.NŞT.d), nr. 16 (1169-1214/1755-1800).
  • Cevdet (C.)
  • Askeriye (C.AS), nr. 43/1999 (Evâil-i C.1187/20-29 Ağustos 1773), 70/3267 (28 Z.1185/2 Nisan 1772), 428/17790 (25 Ca.1182/7 Ekim 1768), 449/18697 (21 Z.1187/5 Mart 1774), 526/21942 (25 S.1149/5 Temmuz 1736), 553/23194 (6 L.1185/12 Ocak 1772), 553/23197 (25 Ca.1182/7 Ekim 1768), 554/23221 (25 S.1183/30 Haziran 1769), 610/25720 (21 Za.1187/3 Şubat 1774), 840/35831 (5 L.1187/20 Aralık 1773), 851/36401 (25 Ca.1182/7 Ekim 1768), 864/37010 (16 C.1184/7 Ekim 1770), 886/38082_2 (Evâil-i L.1186/26 Aralık 1772-4 Ocak 1773), 974/42406 (27 L.1185/2 Şubat 1772), 981/42770 (24 L.1150/14 Şubat 1738).
  • Bahriye (C.BH), nr. 8/381 (3 Ş.1182/13 Aralık 1768), 191/8991 (19 Z.1187/3 Mart 1774).
  • Nafia (C.NF), nr 39/1939 (15 C.1182/27 Ekim 1768).
  • 1.2. Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi (GHB-Gazi Husrev-Begova Biblioteka)
  • Muvakkit Salih Sıdkı Hacı Hüseyinzade, Tarih-i Bosna ve Hersek, (C. 2), (İstinsah eden: M. E. Kadiç). Saraybosna: Gazi Hüsrev Bey, nr. R-7552.
  • Saraybosna Şer‘iyye Sicilleri, nr. 5 (1179-1182/1765-1768), 7 (1177-1182/1763-1768), 9 (1182-1183/1768-1769), 11 (1183- 1184/1169-1770), 12 (1183/1769), 13 (1185/1771), 14 (1186-1187/1772-1773), 15 (1187-1188/1773-1774), 16 (1188-1189/1774- 1775).
  • Ahmet Vâsıf Efendi (2020). Ahmet Vâsıf efendi ve Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakā’iku’l-Ahbâr’ı 1166-1188/1752-1774. (N. Sağlam, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Başagiç, S. B. (2015). Bosna-Hersek tarihi (1463-1850). (S. Atalay, çev.). İstanbul: Kastaş Yay.
  • Başeski Şevkî Molla Mustafa (2011). XVIII. yüzyıl günlük hayatına dair Saraybosnalı Molla Mustafa’nın Mecmuası. (K. Filan, haz.). Saraybosna: Connectum Yay.
  • Bostan, İ. (2005). Kürekli ve yelkenli Osmanlı gemileri. İstanbul: Bilge Yay.
  • Gök, İ. (2007). Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 numaralı mühimme defteri (S. 200-376) (1183-1185/1769-1771) transkripsiyon, değerlendirme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • İmamović, M. (2018). Boşnakların tarihi. (H. Gül & C. Özgüner, çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
  • Jelavich, B. (2013). Balkan tarihi, 18. ve 19. Yüzyıllar. (C. 1), (İ. Durdu & G. Tunalı & H. Koç, çev.). İstanbul: Küre Yay.
  • Kırca, E. (2007). Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 numaralı mühimme defteri (S. 1-200) (1183-1185/1769-1771) transkripsiyon, değerlendirme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Koca, U. (2023). İki savaş arasında Osmanlı idaresinde Bosna Eyaleti (1739-1768). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
  • Miroğlu, İ. (1997). Osmanlı yol sistemine dâir. Tarih Enstitüsü Dergisi, 15, 241-252.
  • Nagata, Y. (2006). Muhsinzâde Mehmed Paşa. DİA, (C. 31, s. 48-50). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Özcan, A. (2013). Yerli kulu. DİA, (C. 43, s. 484-485). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. (C. 2). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
  • Subhî Mehmed Efendi (2007). Subhî Tarihi-Sâmî ve Şâkir tarihleri ile birlikte (1730-1744). (M. Aydıner, haz.). İstanbul: Kitapevi Yay.
  • Tuğluca, M. & Bayram, Z. B. (2021). 1768-1774 Osmanlı-Rus Harbinde yüzer köprücük faaliyetleri. Osmanlı Araştırmaları, 58(58), 121-167.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı tarihi, (C. 5). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Yıldırım, F. (2016). 18. Yüzyılda Tuna Nehri donanması (1711-1792). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Toplam 28 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Yeniçağ Osmanlı Tarihi
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Uğur Koca 0009-0004-5677-7908

Erken Görünüm Tarihi 25 Nisan 2025
Yayımlanma Tarihi 25 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 17 Ocak 2024
Kabul Tarihi 15 Ekim 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 64

Kaynak Göster

APA Koca, U. (2025). 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Bosna Eyaleti Kuvvetlerinin Rolü. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(64), 47-22. https://doi.org/10.21563/sutad.1421469
 Kapak Resmi İndir

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.