Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 30, 30.04.2025

Vedat Yetkin

https://doi.org/10.31121/tader.1641022

Öz

Tefsir ilminde ihtilaf konusu genellikle ya tenevvü ihtilafı kapsamında değerlendirilerek farklı görüşlerin bir arada telif edilmesiyle ya da tercihe gidilerek çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu yaklaşımların temelinde, âyetlere dair farklı rivayetlerin değerlendirilmesinde bağlam, nüzul bilgisi, metin içi tutarlılık ve lafzın delaleti gibi unsurları esas alan çeşitli tercih kaideleri yer almaktadır. Ancak bu kaidelerin, özellikle Hz. Peygamber, sahabe ve tâbiûndan gelen rivayetlerdeki farklılıkları açıklamakta her zaman yeterli bir açıklayıcılık gücüne sahip olmadığı görülmektedir. Çünkü bu tür rivayetlerde, aynı âyetin farklı zamanlarda farklı durumlarla ilişkilendirilerek yorumlandığı ve bu yorumların yalnızca bir tercihle veya tek bir mananın telifiyle sınırlandırılamayacak kadar anlam zenginliği taşıdığı fark edilmektedir. Bu çalışmada, tercih kaidelerinin açıklamakta yetersiz kaldığı rivayet ihtilafları, Hz. Peygamber’in tebyin uygulamalarında görülen bağlam ve anlam genişletme yöntemi ekseninde yeniden ele alınmıştır. Araştırmada, Hz. Peygamber’in bir âyeti nüzul bağlamına uygun şekilde açıklamasının yanında, aynı âyeti farklı zaman ve olaylarla ilişkilendirerek yeniden yorumlaması; sahabe ve tâbiûnun da benzer biçimde âyetleri yaşadıkları şartlara göre anlamlandırmaları örnekler üzerinden analiz edilmiştir. Bu durum, âyetlerin durağan bir anlam yapısına sahip olmadığını, aksine dönemin dinî-sosyal ihtiyaçları çerçevesinde farklı anlam katmanlarına bürünebildiğini göstermektedir. Bu bağlamda tebyin yöntemini esas alan yaklaşım, rivayetleri sadece tercih veya telif konusu yapmadan, onların hangi tarihî, sosyal veya amelî bağlamda ortaya çıktığını incelemeyi esas alır. Böylece rivayet ihtilafları, bir çelişki değil, Kur’an’ın yorum zenginliğini ortaya koyan yapıcı bir çoğulluk olarak değerlendirilir. Sonuç olarak, bu çalışma, tercih kaidelerinin sabit yorum sınırlarını aşmak adına bağlam genişletici bir yaklaşımın gerekliliğini vurgulamakta ve özellikle rivayet temelli tefsir ihtilaflarının değerlendirilmesinde bütüncül bir metodoloji sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir Tefsir Usûlü Kaide Rivayet İhtilaf.

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel. Müsnedu’l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnavud- Adil Mürşid. 50 Cilt. Muessesetu’r-risale, 1. Basım, 2001.
  • Ahmedî, Husâm Nasır Zeyd. Kavaidu’t-tercîh inde’l-İmâmi’l-Hâzin min hilâl kitâbihi Lüba-bu’t-te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Akk, Halid Abdurrahman. Usûlu’t-tefsir ve kavaiduhu. Dımeşk: Daru’n-Nefais, 2. Basım, 1986.
  • Aldemir, Halil. “Esbab-ı Nüzul Rivayetleri Arasında Görülen Çelişkiler ve Geliştirilen Çözüm Yollarının Tahlili”. Ekev Akademi Dergisi 15/48 (2011), 141-159.
  • Aldemir, Halil. “Kur’an’ın Farklı Yorumlanması – Nisa Suresi’nin 86. Ayeti Örneği-“. İlahiyat Akademi Dergisi 5 (2017), 77-91.
  • Alî, Salih Abdullah Muhammed. Kavaidu’t-tercîh inde’l-Kurtubî ve’ş-Şevkânî fî Kitâbeyhimâ el-Câmi’ liahkâmi’l-Kur’ân ve Fethu’l-Kadîr: Dirâse Tatbikiyye Mukârene. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2014.
  • Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah el-. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebʿi’l-Mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
  • Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Delâilu’n-Nübuvve. 7 Cilt. Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1988.
  • Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübra. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki. Kahire: Merkezu Hecr li’l-Buhus ve’d-Dirasati’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2011.
  • Binol, Ali. “Kevser Suresi Bağlamında Yeni Anlam Arayışları”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 36 (2023), 1126-1152.
  • Büyük, Enes. “Sahâbe Tefsirinde Hakikî İhtilâf Problemi ve Gerekçeleri”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Haziran 2019/1), 107-129.
  • Celâl, Yahya Ahmed Süleymân. Kavaidu’t-tercîh ve’l-ihtiyâr fi’l-kırâât inde’l-imâm Mekkî b. ebî Talib el-Kaysî. Amman-Ürdün: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Demi̇r, Recep. “Tefsirde İhtilâf Olgusu ve Tercih İlkeleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (27 Aralık 2021), 1-35. https://doi.org/10.17120/omuifd.982815
  • Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî. Müsned. 10 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadîs, 2013.
  • Ergin, Mustafa. “Nüzül Sebeplerinin Teaddüdü ve Müfessirlerin Nüzül Sebebi Tercih Kriterleri Bağlamında Hz. Peygamber'in Gizli Kalmasını İstediği Sırrın Mahiyeti Meselesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 8/1 (Nisan 2024), 224-238.
  • Ergin, Mustafa. “Tefsir Rivayetlerine Yaklaşım Problemi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (Nisan 2022), 483-491.
  • Füneysân, Suud b. Abdillah. İhtilâfu’l-müfessirîn esbâbuhû ve âsâruh. Riyad: Merkezu’d- dirâsâti ve’l-İ’lâm, 1998.
  • Hâkim, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ’ala’s-Sahihayn. thk. Mustafa Abdilkadir ’Ata. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1. Basım, ts.
  • Hâkim et-Tirmizî. Nevâdiru’l-usûl fi ehâdîsir-rusûl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Cîl, ts.
  • Harbî, Hüseyin b. Ali b. Hüseyin. Kavâidü’t-tercîh inde’l-mufessirîn. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Kâsım, ts.
  • Hemmâd, Mevlây Ömer b. İlmu Usûli’t-tefsîr Muhaveletun fi’l-binâi. Fes: Daru’s-Selâm, 2010. Basım.
  • Heysemî, Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman el-. Keşfu’l-estâr an Zevâidu’l-Bezzâr. 4 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-risale, 1. Basım, 1979.
  • Heysemî, Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman. Mecmâu’z-Zevâid ve Menbâu’l-Fevâid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1994.
  • İbn Atıyye. Ebû Muhammed Abdulhak. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, Katar: Ruesetü’l-mehakimü'şer’iyye, 1977.
  • İbn Aşur, Muhammed et-Tahir b. Muhammed. et-Tahrir ve’t-Tenvir. Tunus: ed-Daru’t-Tunusiyye, 1984. İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Esʿad Muhammet Tayyib. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
  • İbn Hacer el-Askalani. et-Telhisu’l-Habir. 4 Cilt. Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1. Basım, 1989.
  • İbn Huzeyme, Ebu Bekir Muhammed b. İshak. Sahîh ibn Huzeyme. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmî, ts.
  • İbnü’l-Kayyım el-Cevziyye. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi hayri’l-ʿibâd. Kuveyt: Mektebetu’l-Menârı’l-İslamiyye, 1994.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1420.
  • İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuat b. Ab-dilbaki. Kahire: Daru ihyai’l-kütubu’l-Arabiyye, ts.
  • İbnü’l-Cevzî. Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. thk. Abdürrezzâk el‑Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. Batanta: Dâru’s-sahâbeti’t-turâs, 1988.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. Mecmûu‟l- fetâvâ. Ribat: Mektebetu’l-meârif, ts.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. iktidâu’s-sırâtı’l-mustakîm. Riyad: Şirketu’l- ubeykân, 1984.
  • Kahraman, Ferruh. Tefsirde İhtilafların Mâhiyeti Çeşitleri ve Sebepleri. Sakarya Universitesi, Doktora Tezi, 2010.
  • Kahraman, Ferruh. “Tefsirde Tenevvü ve Tezad İhtilafı Ayrımının Yetersizliği”. Hitit Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (2013), 85-107.
  • Karagöz, İsmail. “Nûr Sûresinin Üçüncü Âyeti Bağlamında Çok Anlamlı Kelimelerin Âyetin Anlamına ve İçerdiği Hükme Etkisi”. Diyanet İlmî Dergi 58 (2022), 13-32.
  • Karataş, Ali. “Tefsir İlminde Rivayet Algısı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018), 21-57.
  • Kaya, İrfan. "Kur'an'ın Kelime Seçimindeki Titizliği". Kur'an-ı Kerim'in Maddi Varlığı. haz. Mustafa Baş. İstanbul: Kitabî Yayınları, 2024.
  • Kebîsî, Halil. İlmu’t-tefsir Usuluhu ve Kavaiduhu. Kahire: Mektebetu’s-Sahâbe.
  • Kotan, Şevket. “İnsan Sûresi Bağlamında Rivâyet İhtilafları: Hz. Peygamber’in Tebyin Sünneti Ekseninde Bir Çözüm Teklifi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 23/1 (2023), 377-393.
  • Kotan, Şevket. “Maûn Sûresi Özelinde Bir Kur’ân Hermenötiği Denemesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/2 (2022), 803-822.
  • Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el‑Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el‑Berdûnî - İbrâhîm Etfeyyiş. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
  • Meybedî, Muhammed Fâkir. Kavâidü’t-tefsir Ledâ’ş-Şîa ve’s-Sünne. Merkezü’t-Tahkîkât ve’d-Dirâsât el-İlmiyye, 2007.
  • Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. Kavâidü’t-Tedebbüri’l-Emseli li-Kitâbillâhi Azze ve Celle. Şam: Dâru’l-Kalem, 2009.
  • Muhammed Süleyman, Muhammed Salih. Et-Te’lîfü’l-Muâsıra fî Kavâidi’t-Tefsîr. Riyad: Merkezü’t-Tefsîri’d-Dirâsâti’l-Kur’aniyye, 2019.
  • Muḳâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrût: Müessesetu’t- Müessesetu’t-Târîhi’l-‘Arabî, 2002.
  • Demirci, Muhsin. Kur'an Tefsirinde Farklı Yorumlar: (Tespitler-Değerlendirmeler). İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2017.
  • Mukâtil b. Süleymân. Tefsîr-i Kebîr. Beyrut: Daru ihyai’t-turâs.
  • Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Gayb: et-Tefsîrü’l-Kebîr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
  • Said b. Mensûr. Sünen. 3 Cilt. Riyad: Daru’l-Elûke, 2012.
  • Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrâhîm. el‑Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurʾân. thk. Salâh Bâosmân. Cidde: Dârü’t-Tefsîr, 1436.
  • Sebt, Halid b. Osman. Kavâidü’t-Tefsir Cem’an ve Dirâseten. Kahire: Dâru İbni Affân, 2013.
  • Suyuti, Celaleddin Abdurrahman. el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’t-Türas, 1985.
  • Suyuti, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. ed-Dürrü’l-mensur fi’t-tefsir bi’l-me’sur. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1983.
  • Şayi’, Muhammed b. Abdurrahman. Esbâbü ihtilâfi‟l-müfessirîn. Riyad: Mektebetü'l-Beykân, 1995.
  • Şenîf, Abdulmecîd b. Mâtır. Kavaidu’t-tercîh inde’l-mufessirîn: Dirâse Tatbîkıyye alâ Tefsîri’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr li ibn Âşûr. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2015.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Taberî: Câmiu’l-Beyân an Teʾvîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdülmuhsin et-Türkî. Cîze: Dârü Hecr, 1422/2001.
  • Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. et-Tahrir fi Usuli’t-tefsir. Cidde: Merkezu’d-diraset ve’l-ma’lumâti’l-Kur’aniyye bi ma’hed el-İmamu’ş-Şatibi, 1. Basım, 2014.
  • Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. Fusûl fî Usuli’t-Tefsir. Riyad: Dâru’n-Neşri’d-Düvelî, 1993.
  • Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa Serve. Süneni’t-Tirmizi. thk. Ahmed Muhammed Şakir- Muhammed Fuad Abdilbaki. Kahire, 1975.
  • Ubeyd, Ali b. Süleyman. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Kerîm Usuluhu ve Davabituhu. Riyad: Mektebetu’t-tevbe, 2. Basım, 2010.
  • Vâdi’, Abdurrezzak Muhammed Hasan. Kavaidu’t-tercîh fî Tefsîr ibn Teymiye. Sudan: Camia-tu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2016.
  • Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Vesît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
  • Yahyâ b. Sellâm. Tefsîrü Yahyâ b. Sellâm. ed. Hind Şilebî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425.
  • Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir. İstanbul: Eser Neşriyat, [t.y.].

The Problem of the Adequacy of Tafsir Principles in Resolving Narration-Based Tafsir Disputes

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 30, 30.04.2025

Vedat Yetkin

https://doi.org/10.31121/tader.1641022

Öz

In the science of tafsir (Qur’anic exegesis), the issue of interpretative disagreement (ikhtilāf) has traditionally been addressed either by classifying differing views under the category of tanawwuʿ (variety of expression) and reconciling them, or by selecting one preferred interpretation through specific evaluative principles. These approaches are often based on exegetical criteria such as textual context (siyāq-sibāq), information about the verse’s occasion of revelation (asbāb al-nuzūl), intratextual consistency, and the indication of the wording (dalāla). However, these criteria often prove insufficient in explaining differences in narrations, particularly those attributed to the Prophet Muhammad, his companions (sahaba), and the successors (tābiʿūn). This is because such narrations reveal that the same verse was interpreted in relation to different circumstances at different times, reflecting a richness of meaning that cannot be confined to a single preferred interpretation or a harmonized singular meaning. This article reconsiders such cases of interpretive disagreement by focusing on the tabyīn method, which centers on the Prophet’s interpretive practice of expanding the semantic scope of verses according to new contextual realities. Through examples, it analyzes how the Prophet sometimes explained a verse in accordance with its immediate context and at other times reinterpreted it in light of later developments. Similarly, the companions and tābiʿūn recontextualized Qur’anic verses based on their own historical and social realities. The tabyīn method thus shifts the emphasis from rigid preference or reconciliation to exploring the semantic potential of each narration within its contextual background. As such, these narrations should not be viewed as contradictions but as reflections of the Qur'an’s interpretative richness. In conclusion, this study advocates a more inclusive and dynamic exegetical approach that reconsiders traditional preference principles and proposes tabyīn as a complementary methodology—especially valuable in understanding the nature of early narrative disagreements in Qur’anic interpretation.

Anahtar Kelimeler

Tafsir Tafsir Methodology Principle Transmission (Narration) Disagreement (Interpretive Dis-pute).

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel. Müsnedu’l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnavud- Adil Mürşid. 50 Cilt. Muessesetu’r-risale, 1. Basım, 2001.
  • Ahmedî, Husâm Nasır Zeyd. Kavaidu’t-tercîh inde’l-İmâmi’l-Hâzin min hilâl kitâbihi Lüba-bu’t-te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Akk, Halid Abdurrahman. Usûlu’t-tefsir ve kavaiduhu. Dımeşk: Daru’n-Nefais, 2. Basım, 1986.
  • Aldemir, Halil. “Esbab-ı Nüzul Rivayetleri Arasında Görülen Çelişkiler ve Geliştirilen Çözüm Yollarının Tahlili”. Ekev Akademi Dergisi 15/48 (2011), 141-159.
  • Aldemir, Halil. “Kur’an’ın Farklı Yorumlanması – Nisa Suresi’nin 86. Ayeti Örneği-“. İlahiyat Akademi Dergisi 5 (2017), 77-91.
  • Alî, Salih Abdullah Muhammed. Kavaidu’t-tercîh inde’l-Kurtubî ve’ş-Şevkânî fî Kitâbeyhimâ el-Câmi’ liahkâmi’l-Kur’ân ve Fethu’l-Kadîr: Dirâse Tatbikiyye Mukârene. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2014.
  • Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah el-. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebʿi’l-Mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
  • Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Delâilu’n-Nübuvve. 7 Cilt. Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1988.
  • Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübra. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki. Kahire: Merkezu Hecr li’l-Buhus ve’d-Dirasati’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2011.
  • Binol, Ali. “Kevser Suresi Bağlamında Yeni Anlam Arayışları”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 36 (2023), 1126-1152.
  • Büyük, Enes. “Sahâbe Tefsirinde Hakikî İhtilâf Problemi ve Gerekçeleri”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Haziran 2019/1), 107-129.
  • Celâl, Yahya Ahmed Süleymân. Kavaidu’t-tercîh ve’l-ihtiyâr fi’l-kırâât inde’l-imâm Mekkî b. ebî Talib el-Kaysî. Amman-Ürdün: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Demi̇r, Recep. “Tefsirde İhtilâf Olgusu ve Tercih İlkeleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (27 Aralık 2021), 1-35. https://doi.org/10.17120/omuifd.982815
  • Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî. Müsned. 10 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadîs, 2013.
  • Ergin, Mustafa. “Nüzül Sebeplerinin Teaddüdü ve Müfessirlerin Nüzül Sebebi Tercih Kriterleri Bağlamında Hz. Peygamber'in Gizli Kalmasını İstediği Sırrın Mahiyeti Meselesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 8/1 (Nisan 2024), 224-238.
  • Ergin, Mustafa. “Tefsir Rivayetlerine Yaklaşım Problemi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (Nisan 2022), 483-491.
  • Füneysân, Suud b. Abdillah. İhtilâfu’l-müfessirîn esbâbuhû ve âsâruh. Riyad: Merkezu’d- dirâsâti ve’l-İ’lâm, 1998.
  • Hâkim, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ’ala’s-Sahihayn. thk. Mustafa Abdilkadir ’Ata. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1. Basım, ts.
  • Hâkim et-Tirmizî. Nevâdiru’l-usûl fi ehâdîsir-rusûl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Cîl, ts.
  • Harbî, Hüseyin b. Ali b. Hüseyin. Kavâidü’t-tercîh inde’l-mufessirîn. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Kâsım, ts.
  • Hemmâd, Mevlây Ömer b. İlmu Usûli’t-tefsîr Muhaveletun fi’l-binâi. Fes: Daru’s-Selâm, 2010. Basım.
  • Heysemî, Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman el-. Keşfu’l-estâr an Zevâidu’l-Bezzâr. 4 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-risale, 1. Basım, 1979.
  • Heysemî, Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman. Mecmâu’z-Zevâid ve Menbâu’l-Fevâid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1994.
  • İbn Atıyye. Ebû Muhammed Abdulhak. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, Katar: Ruesetü’l-mehakimü'şer’iyye, 1977.
  • İbn Aşur, Muhammed et-Tahir b. Muhammed. et-Tahrir ve’t-Tenvir. Tunus: ed-Daru’t-Tunusiyye, 1984. İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Esʿad Muhammet Tayyib. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
  • İbn Hacer el-Askalani. et-Telhisu’l-Habir. 4 Cilt. Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1. Basım, 1989.
  • İbn Huzeyme, Ebu Bekir Muhammed b. İshak. Sahîh ibn Huzeyme. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmî, ts.
  • İbnü’l-Kayyım el-Cevziyye. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi hayri’l-ʿibâd. Kuveyt: Mektebetu’l-Menârı’l-İslamiyye, 1994.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1420.
  • İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuat b. Ab-dilbaki. Kahire: Daru ihyai’l-kütubu’l-Arabiyye, ts.
  • İbnü’l-Cevzî. Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. thk. Abdürrezzâk el‑Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. Batanta: Dâru’s-sahâbeti’t-turâs, 1988.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. Mecmûu‟l- fetâvâ. Ribat: Mektebetu’l-meârif, ts.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. iktidâu’s-sırâtı’l-mustakîm. Riyad: Şirketu’l- ubeykân, 1984.
  • Kahraman, Ferruh. Tefsirde İhtilafların Mâhiyeti Çeşitleri ve Sebepleri. Sakarya Universitesi, Doktora Tezi, 2010.
  • Kahraman, Ferruh. “Tefsirde Tenevvü ve Tezad İhtilafı Ayrımının Yetersizliği”. Hitit Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (2013), 85-107.
  • Karagöz, İsmail. “Nûr Sûresinin Üçüncü Âyeti Bağlamında Çok Anlamlı Kelimelerin Âyetin Anlamına ve İçerdiği Hükme Etkisi”. Diyanet İlmî Dergi 58 (2022), 13-32.
  • Karataş, Ali. “Tefsir İlminde Rivayet Algısı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018), 21-57.
  • Kaya, İrfan. "Kur'an'ın Kelime Seçimindeki Titizliği". Kur'an-ı Kerim'in Maddi Varlığı. haz. Mustafa Baş. İstanbul: Kitabî Yayınları, 2024.
  • Kebîsî, Halil. İlmu’t-tefsir Usuluhu ve Kavaiduhu. Kahire: Mektebetu’s-Sahâbe.
  • Kotan, Şevket. “İnsan Sûresi Bağlamında Rivâyet İhtilafları: Hz. Peygamber’in Tebyin Sünneti Ekseninde Bir Çözüm Teklifi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 23/1 (2023), 377-393.
  • Kotan, Şevket. “Maûn Sûresi Özelinde Bir Kur’ân Hermenötiği Denemesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/2 (2022), 803-822.
  • Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el‑Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el‑Berdûnî - İbrâhîm Etfeyyiş. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
  • Meybedî, Muhammed Fâkir. Kavâidü’t-tefsir Ledâ’ş-Şîa ve’s-Sünne. Merkezü’t-Tahkîkât ve’d-Dirâsât el-İlmiyye, 2007.
  • Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. Kavâidü’t-Tedebbüri’l-Emseli li-Kitâbillâhi Azze ve Celle. Şam: Dâru’l-Kalem, 2009.
  • Muhammed Süleyman, Muhammed Salih. Et-Te’lîfü’l-Muâsıra fî Kavâidi’t-Tefsîr. Riyad: Merkezü’t-Tefsîri’d-Dirâsâti’l-Kur’aniyye, 2019.
  • Muḳâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrût: Müessesetu’t- Müessesetu’t-Târîhi’l-‘Arabî, 2002.
  • Demirci, Muhsin. Kur'an Tefsirinde Farklı Yorumlar: (Tespitler-Değerlendirmeler). İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2017.
  • Mukâtil b. Süleymân. Tefsîr-i Kebîr. Beyrut: Daru ihyai’t-turâs.
  • Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Gayb: et-Tefsîrü’l-Kebîr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
  • Said b. Mensûr. Sünen. 3 Cilt. Riyad: Daru’l-Elûke, 2012.
  • Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrâhîm. el‑Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurʾân. thk. Salâh Bâosmân. Cidde: Dârü’t-Tefsîr, 1436.
  • Sebt, Halid b. Osman. Kavâidü’t-Tefsir Cem’an ve Dirâseten. Kahire: Dâru İbni Affân, 2013.
  • Suyuti, Celaleddin Abdurrahman. el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’t-Türas, 1985.
  • Suyuti, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. ed-Dürrü’l-mensur fi’t-tefsir bi’l-me’sur. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1983.
  • Şayi’, Muhammed b. Abdurrahman. Esbâbü ihtilâfi‟l-müfessirîn. Riyad: Mektebetü'l-Beykân, 1995.
  • Şenîf, Abdulmecîd b. Mâtır. Kavaidu’t-tercîh inde’l-mufessirîn: Dirâse Tatbîkıyye alâ Tefsîri’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr li ibn Âşûr. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2015.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Taberî: Câmiu’l-Beyân an Teʾvîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdülmuhsin et-Türkî. Cîze: Dârü Hecr, 1422/2001.
  • Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. et-Tahrir fi Usuli’t-tefsir. Cidde: Merkezu’d-diraset ve’l-ma’lumâti’l-Kur’aniyye bi ma’hed el-İmamu’ş-Şatibi, 1. Basım, 2014.
  • Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. Fusûl fî Usuli’t-Tefsir. Riyad: Dâru’n-Neşri’d-Düvelî, 1993.
  • Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa Serve. Süneni’t-Tirmizi. thk. Ahmed Muhammed Şakir- Muhammed Fuad Abdilbaki. Kahire, 1975.
  • Ubeyd, Ali b. Süleyman. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Kerîm Usuluhu ve Davabituhu. Riyad: Mektebetu’t-tevbe, 2. Basım, 2010.
  • Vâdi’, Abdurrezzak Muhammed Hasan. Kavaidu’t-tercîh fî Tefsîr ibn Teymiye. Sudan: Camia-tu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2016.
  • Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Vesît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
  • Yahyâ b. Sellâm. Tefsîrü Yahyâ b. Sellâm. ed. Hind Şilebî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425.
  • Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir. İstanbul: Eser Neşriyat, [t.y.].

إشكالية كفاية قواعد التفسير في معالجة الخلافات التفسيرية الروائية

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 30, 30.04.2025

Vedat Yetkin

https://doi.org/10.31121/tader.1641022

Öz

في علم التفسير، غالبًا ما يُعالَج موضوع الخلاف بين الروايات إما من خلال اعتباره اختلاف تنوّع وتوفيق بين الأقوال المختلفة، أو عبر ترجيح أحد الأقوال بناءً على قواعد محددة في التفسير. وتستند هذه المناهج التقليدية إلى عناصر مثل سياق الآية، ومعرفة أسباب النزول، واتساق المعنى، ودلالة اللفظ. غير أن هذه القواعد لا تملك دائمًا القوة التفسيرية الكافية، لا سيما عند التعامل مع اختلافات الروايات المنقولة عن النبي ﷺ والصحابة والتابعين. ذلك أن هذه الروايات تعبّر في كثير من الأحيان عن تنوّع تفسيري نابع من ظروف وسياقات زمنية مختلفة، لا عن تناقض مباشر. تعيد هذه الدراسة النظر في هذه الأنواع من الخلافات التفسيرية من خلال منهج التبيين، الذي يركّز على طريقة النبي ﷺ في توسيع دلالة الآيات لتشمل سياقات جديدة دون الخروج عن الإطار القرآني. ومن خلال أمثلة متعددة، توضّح الدراسة كيف فسّر النبي ﷺ بعض الآيات بما يتناسب مع سياق نزولها، ثم فسّرها في مواقف لاحقة بما يوافق المستجدات. وقد اتبع الصحابة والتابعون النهج نفسه عبر إعادة تفسير الآيات ضمن ظروفهم الاجتماعية والدينية الخاصة. ومن ثمّ، لا ينبغي النظر إلى هذه الروايات على أنها تعارضات، بل باعتبارها وجوهًا متعددة لمعاني قرآنية ثرية. وتخلص الدراسة إلى أن هذا المنهج يوفر مدخلاً تكامليًا لفهم الخلافات التفسيرية، ويدعو إلى تجاوز الإطار الحصري لقواعد الترجيح، لا بنقضها، بل باعتبار منهج التبيين مسارًا مكمّلًا لها في التعامل مع روايات السلف واختلافاتهم في تفسير القرآن الكريم.

Anahtar Kelimeler

التفسير أصول التفسير القاعدة الرواية الخلاف

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel. Müsnedu’l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnavud- Adil Mürşid. 50 Cilt. Muessesetu’r-risale, 1. Basım, 2001.
  • Ahmedî, Husâm Nasır Zeyd. Kavaidu’t-tercîh inde’l-İmâmi’l-Hâzin min hilâl kitâbihi Lüba-bu’t-te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Akk, Halid Abdurrahman. Usûlu’t-tefsir ve kavaiduhu. Dımeşk: Daru’n-Nefais, 2. Basım, 1986.
  • Aldemir, Halil. “Esbab-ı Nüzul Rivayetleri Arasında Görülen Çelişkiler ve Geliştirilen Çözüm Yollarının Tahlili”. Ekev Akademi Dergisi 15/48 (2011), 141-159.
  • Aldemir, Halil. “Kur’an’ın Farklı Yorumlanması – Nisa Suresi’nin 86. Ayeti Örneği-“. İlahiyat Akademi Dergisi 5 (2017), 77-91.
  • Alî, Salih Abdullah Muhammed. Kavaidu’t-tercîh inde’l-Kurtubî ve’ş-Şevkânî fî Kitâbeyhimâ el-Câmi’ liahkâmi’l-Kur’ân ve Fethu’l-Kadîr: Dirâse Tatbikiyye Mukârene. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2014.
  • Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah el-. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebʿi’l-Mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
  • Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Delâilu’n-Nübuvve. 7 Cilt. Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1988.
  • Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübra. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki. Kahire: Merkezu Hecr li’l-Buhus ve’d-Dirasati’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2011.
  • Binol, Ali. “Kevser Suresi Bağlamında Yeni Anlam Arayışları”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 36 (2023), 1126-1152.
  • Büyük, Enes. “Sahâbe Tefsirinde Hakikî İhtilâf Problemi ve Gerekçeleri”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Haziran 2019/1), 107-129.
  • Celâl, Yahya Ahmed Süleymân. Kavaidu’t-tercîh ve’l-ihtiyâr fi’l-kırâât inde’l-imâm Mekkî b. ebî Talib el-Kaysî. Amman-Ürdün: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Demi̇r, Recep. “Tefsirde İhtilâf Olgusu ve Tercih İlkeleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (27 Aralık 2021), 1-35. https://doi.org/10.17120/omuifd.982815
  • Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî. Müsned. 10 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadîs, 2013.
  • Ergin, Mustafa. “Nüzül Sebeplerinin Teaddüdü ve Müfessirlerin Nüzül Sebebi Tercih Kriterleri Bağlamında Hz. Peygamber'in Gizli Kalmasını İstediği Sırrın Mahiyeti Meselesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 8/1 (Nisan 2024), 224-238.
  • Ergin, Mustafa. “Tefsir Rivayetlerine Yaklaşım Problemi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (Nisan 2022), 483-491.
  • Füneysân, Suud b. Abdillah. İhtilâfu’l-müfessirîn esbâbuhû ve âsâruh. Riyad: Merkezu’d- dirâsâti ve’l-İ’lâm, 1998.
  • Hâkim, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ’ala’s-Sahihayn. thk. Mustafa Abdilkadir ’Ata. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1. Basım, ts.
  • Hâkim et-Tirmizî. Nevâdiru’l-usûl fi ehâdîsir-rusûl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Cîl, ts.
  • Harbî, Hüseyin b. Ali b. Hüseyin. Kavâidü’t-tercîh inde’l-mufessirîn. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Kâsım, ts.
  • Hemmâd, Mevlây Ömer b. İlmu Usûli’t-tefsîr Muhaveletun fi’l-binâi. Fes: Daru’s-Selâm, 2010. Basım.
  • Heysemî, Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman el-. Keşfu’l-estâr an Zevâidu’l-Bezzâr. 4 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-risale, 1. Basım, 1979.
  • Heysemî, Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman. Mecmâu’z-Zevâid ve Menbâu’l-Fevâid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1994.
  • İbn Atıyye. Ebû Muhammed Abdulhak. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, Katar: Ruesetü’l-mehakimü'şer’iyye, 1977.
  • İbn Aşur, Muhammed et-Tahir b. Muhammed. et-Tahrir ve’t-Tenvir. Tunus: ed-Daru’t-Tunusiyye, 1984. İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Esʿad Muhammet Tayyib. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
  • İbn Hacer el-Askalani. et-Telhisu’l-Habir. 4 Cilt. Daru’l-kütubu’l-ilmiyye, 1. Basım, 1989.
  • İbn Huzeyme, Ebu Bekir Muhammed b. İshak. Sahîh ibn Huzeyme. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmî, ts.
  • İbnü’l-Kayyım el-Cevziyye. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi hayri’l-ʿibâd. Kuveyt: Mektebetu’l-Menârı’l-İslamiyye, 1994.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Dârü Taybe, 1420.
  • İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuat b. Ab-dilbaki. Kahire: Daru ihyai’l-kütubu’l-Arabiyye, ts.
  • İbnü’l-Cevzî. Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. thk. Abdürrezzâk el‑Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. Batanta: Dâru’s-sahâbeti’t-turâs, 1988.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. Mecmûu‟l- fetâvâ. Ribat: Mektebetu’l-meârif, ts.
  • İbn Teymiyye. Ebu'l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed. iktidâu’s-sırâtı’l-mustakîm. Riyad: Şirketu’l- ubeykân, 1984.
  • Kahraman, Ferruh. Tefsirde İhtilafların Mâhiyeti Çeşitleri ve Sebepleri. Sakarya Universitesi, Doktora Tezi, 2010.
  • Kahraman, Ferruh. “Tefsirde Tenevvü ve Tezad İhtilafı Ayrımının Yetersizliği”. Hitit Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (2013), 85-107.
  • Karagöz, İsmail. “Nûr Sûresinin Üçüncü Âyeti Bağlamında Çok Anlamlı Kelimelerin Âyetin Anlamına ve İçerdiği Hükme Etkisi”. Diyanet İlmî Dergi 58 (2022), 13-32.
  • Karataş, Ali. “Tefsir İlminde Rivayet Algısı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018), 21-57.
  • Kaya, İrfan. "Kur'an'ın Kelime Seçimindeki Titizliği". Kur'an-ı Kerim'in Maddi Varlığı. haz. Mustafa Baş. İstanbul: Kitabî Yayınları, 2024.
  • Kebîsî, Halil. İlmu’t-tefsir Usuluhu ve Kavaiduhu. Kahire: Mektebetu’s-Sahâbe.
  • Kotan, Şevket. “İnsan Sûresi Bağlamında Rivâyet İhtilafları: Hz. Peygamber’in Tebyin Sünneti Ekseninde Bir Çözüm Teklifi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 23/1 (2023), 377-393.
  • Kotan, Şevket. “Maûn Sûresi Özelinde Bir Kur’ân Hermenötiği Denemesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/2 (2022), 803-822.
  • Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el‑Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el‑Berdûnî - İbrâhîm Etfeyyiş. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
  • Meybedî, Muhammed Fâkir. Kavâidü’t-tefsir Ledâ’ş-Şîa ve’s-Sünne. Merkezü’t-Tahkîkât ve’d-Dirâsât el-İlmiyye, 2007.
  • Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. Kavâidü’t-Tedebbüri’l-Emseli li-Kitâbillâhi Azze ve Celle. Şam: Dâru’l-Kalem, 2009.
  • Muhammed Süleyman, Muhammed Salih. Et-Te’lîfü’l-Muâsıra fî Kavâidi’t-Tefsîr. Riyad: Merkezü’t-Tefsîri’d-Dirâsâti’l-Kur’aniyye, 2019.
  • Muḳâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrût: Müessesetu’t- Müessesetu’t-Târîhi’l-‘Arabî, 2002.
  • Demirci, Muhsin. Kur'an Tefsirinde Farklı Yorumlar: (Tespitler-Değerlendirmeler). İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2017.
  • Mukâtil b. Süleymân. Tefsîr-i Kebîr. Beyrut: Daru ihyai’t-turâs.
  • Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Gayb: et-Tefsîrü’l-Kebîr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
  • Said b. Mensûr. Sünen. 3 Cilt. Riyad: Daru’l-Elûke, 2012.
  • Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrâhîm. el‑Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurʾân. thk. Salâh Bâosmân. Cidde: Dârü’t-Tefsîr, 1436.
  • Sebt, Halid b. Osman. Kavâidü’t-Tefsir Cem’an ve Dirâseten. Kahire: Dâru İbni Affân, 2013.
  • Suyuti, Celaleddin Abdurrahman. el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’t-Türas, 1985.
  • Suyuti, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. ed-Dürrü’l-mensur fi’t-tefsir bi’l-me’sur. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1983.
  • Şayi’, Muhammed b. Abdurrahman. Esbâbü ihtilâfi‟l-müfessirîn. Riyad: Mektebetü'l-Beykân, 1995.
  • Şenîf, Abdulmecîd b. Mâtır. Kavaidu’t-tercîh inde’l-mufessirîn: Dirâse Tatbîkıyye alâ Tefsîri’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr li ibn Âşûr. Sudan: Camiatu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2015.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Taberî: Câmiu’l-Beyân an Teʾvîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdülmuhsin et-Türkî. Cîze: Dârü Hecr, 1422/2001.
  • Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. et-Tahrir fi Usuli’t-tefsir. Cidde: Merkezu’d-diraset ve’l-ma’lumâti’l-Kur’aniyye bi ma’hed el-İmamu’ş-Şatibi, 1. Basım, 2014.
  • Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. Fusûl fî Usuli’t-Tefsir. Riyad: Dâru’n-Neşri’d-Düvelî, 1993.
  • Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa Serve. Süneni’t-Tirmizi. thk. Ahmed Muhammed Şakir- Muhammed Fuad Abdilbaki. Kahire, 1975.
  • Ubeyd, Ali b. Süleyman. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Kerîm Usuluhu ve Davabituhu. Riyad: Mektebetu’t-tevbe, 2. Basım, 2010.
  • Vâdi’, Abdurrezzak Muhammed Hasan. Kavaidu’t-tercîh fî Tefsîr ibn Teymiye. Sudan: Camia-tu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’l-Ulumi’l-İslamiyye, Doktora Tezi, 2016.
  • Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Vesît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
  • Yahyâ b. Sellâm. Tefsîrü Yahyâ b. Sellâm. ed. Hind Şilebî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425.
  • Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir. İstanbul: Eser Neşriyat, [t.y.].
Toplam 66 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Tefsir
Bölüm ARAŞTIRMA MAKALESİ
Yazarlar

Vedat Yetkin 0000-0002-6990-0037

Erken Görünüm Tarihi 27 Nisan 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 16 Şubat 2025
Kabul Tarihi 7 Nisan 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Yetkin, V. (2025). Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi. Tefsir Araştırmaları Dergisi, 9(1), 1-30. https://doi.org/10.31121/tader.1641022
AMA Yetkin V. Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi. TADER. Nisan 2025;9(1):1-30. doi:10.31121/tader.1641022
Chicago Yetkin, Vedat. “Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 9, sy. 1 (Nisan 2025): 1-30. https://doi.org/10.31121/tader.1641022.
EndNote Yetkin V (01 Nisan 2025) Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi. Tefsir Araştırmaları Dergisi 9 1 1–30.
IEEE V. Yetkin, “Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi”, TADER, c. 9, sy. 1, ss. 1–30, 2025, doi: 10.31121/tader.1641022.
ISNAD Yetkin, Vedat. “Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 9/1 (Nisan 2025), 1-30. https://doi.org/10.31121/tader.1641022.
JAMA Yetkin V. Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi. TADER. 2025;9:1–30.
MLA Yetkin, Vedat. “Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi, c. 9, sy. 1, 2025, ss. 1-30, doi:10.31121/tader.1641022.
Vancouver Yetkin V. Tefsir Kâidelerinin Rivayet Kaynaklı Tefsir İhtilaflarını Çözümlemedeki Yeterlilik Problemi. TADER. 2025;9(1):1-30.
 Kapak Resmi İndir
Tefsir Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.