Öz
In this study, the destructive effects of the February 6, 2023 earthquakes in Diyarbakır province were analyzed. Based on six buildings that were completely demolished in the earthquake, the study evaluated their compliance with the earthquake regulations in force at the time they were built, along with mistakes in implementation and planning decisions. The evaluations were utilized by using; data from the archives of the Diyarbakır Metropolitan Municipality, reports by the Diyarbakır Bar Association, and aerial imagery. Findings reveal deficiencies such as poor material quality, non-compliance with standards, unauthorized structural modifications, and inadequate inspections. These issues exacerbated the severity of the building collapses. The study provides recommendations for updating seismic risk maps, improving inspection mechanisms, retrofitting older structures, and accelerating urban transformation projects. These integrated and innovative strategies aim to enhance building safety and reduce risks in urban areas against potential future disasters.
Anahtar Kelimeler
Building safety Earthquake regulations Planning decisions Building inspection Building damages
Kaynakça
- AFAD, 2018. Türkiye Deprem Tehlike Haritası (TDTH), T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/39499/xfiles/deprem_haritasi.pdf.
- AFAD, 2022. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) 2022-2030, T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/28032022-TARAP-kitap_V6.pdf.
- ABYYHY, 1961. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1961. T.C. İmar ve İskân Bakanlığı.
- ABYYHY, 1968. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1968. T.C. İmar ve İskân Bakanlığı.
- ABYYHY, 1975. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1975. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
- ABYYHY, 1998. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1998. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
- Bağlar Belediyesi Arşivi, 2023. Bağlar İmar Planı, Bağlar Belediyesi, Diyarbakır.
- B.İ.B., 1996. Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/turkiye-deprem-tehlike-haritasi.
- Ceylan A., Yiğitalp Rençber S., 2023. Depremin Halk Sağlığı Üzerine Etkileri, (İçinde: Her Yönüyle Deprem Cilt 1 Editör: Haspolat Y.K., Ertuğrul S., 125s.) 1-125.
- Çakır S., 2011. Türkiye’de Göç, Kentleşme/Gecekondu Sorunu ve Üretilen Politikalar, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (23), 209-222.
- Çan M.F., 2010. Kentleşme, Sanayileşme ve Kalkınma Etkileşimi, Sürdürülebilir Kentleşme ve Kentlilik Sempozyumu Kitabı, Fırat Kalkınma Ajansı, Malatya, 6-9.
- Dağlı D., Çağlıyan A., 2021. Kentsel Gelişim ve Dönüşüm Sürecinin Belirlenmesi: Diyarbakır Örneği, International Journal of Geography and Geography Education (43), 212-234, https://doi.org/10.32003/igge.819481.
- DBYBHY, 2007. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, 2007. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
- Diyarbakır Barosu, 2023. Deprem ve Yaşam Hakkı İhlali Raporu, Erişim adresi: https://www.diyarbakirbarosu.org.tr/public/uploads/files/Deprem1.pdf.
- Diyarbakır Valiliği, 2021. İRAP İl Risk Azaltma Planı (Diyarbakır), T.C. Diyarbakır Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Erişim adresi: https://diyarbakir.afad.gov.tr/kurumlar/diyarbakir.afad/Il-plani/Diyarbakir-IRAP-kitapcik.pdf.
- Eyidoğan H., Güçlü U., 1993. Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasının Evrimi ve Yeni Bir Harita İçin Öneri, Jeofizik Dergisi, 7, 95-108.
- Genç F.N., 2007. Türkiye’de Doğal Afetler ve Doğal Afetlerde Risk Yönetimi, Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2007(9), 201-226.
- Gezgin M., 2018. Türkiye’de Afet Yönetimi Politikası ve Sorunları: Soma Maden Kazası Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 163 s.
- Google Earth, 2023. Erişim adresi: https://earth.google.com/web/@37.92192427,40.20860499,689.94717292a,4024.77047422d,30y,0h,0t,0r/data=CgRCAggBMikKJwolCiExVHdlQTNfV1hNNGI0MDdjWllKb1UzdWZ1ekhTVkktQUwgAToDCgEwQgIIAEoICK-f2-sHEAE
- Gökçe O., Özden Ş., Demir A., 2008. Türkiye’de afetlerin mekânsal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasat Tespit Daire Başkanlığı, Ankara, 118 s., Erişim adresi: https://www.academia.edu/15447190/T%C3%9CRK%C4%B0YE_DE_AFETLER%C4%B0N_MEKANSAL_VE_%C4%B0STAT%C4%B0ST%C4%B0KSEL_DA%C4%9EILIMI_AFET_B%C4%B0LG%C4%B0LER%C4%B0_ENVANTER%C4%B0.
- Güner B., 2020. Türkiye’deki Deprem Hasarlarına Dönemsel Bir Yaklaşım; 3 Dönem 3 Deprem, Doğu Coğrafya Dergisi 25(43), 139-152.
- Güler D., Yomralıoğlu T., 2021. Yapı Ruhsatlandırmadan Kat Mülkiyetine Giden Süreçlerin Dijitalleştirilmesi: Mevcut Durum Analizi ve Öneri, Geomatik 6(2), 93-106, https://doi.org/10.29128/geomatik.705559.
- Işık Ş., 2005. Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri, Ege Coğrafya Dergisi, 14(1-2), 57-71.
- İlik M., 2020. Diyarbakır Kentinin Mekansal Gelişim Süreci Bağlamında Çarpık Kentleşme ve Gecekondulaşma Sorunu, Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi.
- İmamoğlu M.Ş., 2019. Diyarbakır il merkezi ve çevresinin depremselliği ve zemin özellikleri, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 10(2), 697-707, https://doi.org/10.24012/dumf.579553.
- Kalkan M., 2023. Türkiye’deki Kentleşme Odaklı Afet Politikalarının 1923-2023 Yılları Arasındaki Analizi, Kent Akademisi, 16(Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı | Special Issue for the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye), 544-558, https://doi.org/10.35674/kent.1350885.
- Kiper P., 2001. Doğal Afet Planlama İlişkisi, Planlama, 2001/3, 4-15.
- Mevzuat Bilgi Sistemi, 2024. Mevzuat Bilgi Sistemi, T.C. Cumhurbaşkanlığı, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/#kanunlar.
- Özgen L., 2007. Afet Kayıplarının Azaltılmasında Kentleşme ve Yapılaşma Kararlarının Rolü, TMMOB Afet Sempozyumu, 375-385.
- TBDY, 2018. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 2018. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180318M1-2.htm.
- Tercan B., 2018. 1948’den Bugüne İmar Afları, Mimarlık 403, 20-27.
- TMMOB Mimarlar Odası, 2023. Mimarlar Odası 6 Şubat 2023 Depremleri Raporu- 2 Tespitler, Değerlendirmeler Öneriler, TMMOB Mimarlar Odası, 210 s., Erişim adresi: https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/modepremrapor2.pdf.
- TÜİK, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Veri Portalı, Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109.
- UNISDR, 2009. Terminology on Disaster Risk Reduction, The United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR), 2009, United Nations, Geneva, 30 p.
- Yenişehir Belediyesi Arşivi, 2023. Yenişehir İmar Planı, Yenişehir Belediyesi, Diyarbakır.
- Yurt R.G., 2020. Kentleşmenin Tarihsel Gelişimi, Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi 7, 19-44.
Öz
Bu çalışmada, 6 Şubat 2023 depremlerinin Diyarbakır ilindeki yıkıcı etkileri analiz edilmiştir. Depremde tamamen yıkılan altı yapı üzerinden gerçekleştirilen araştırmada, yapıların inşa edildikleri dönemde yürürlükte olan deprem yönetmeliklerine uygunluğu, uygulamada yapılan hatalar ve planlama kararları değerlendirilmiştir. Diyarbakır’ın farklı bölgelerinde meydana gelen yıkımlar, kent planlaması ve afet risk yönetimi açısından eksiklikler olduğunu göstermiştir. Çalışmada, afet riskleri, deprem ve kent planlaması arasındaki çok yönlü ilişki detaylı olarak incelenmiştir. Diyarbakır Büyükşehir Belediye arşivlerinden ve Diyarbakır Barosu'nun depreme ilişkin hazırladığı raporlardan elde edilen güncel bilgiler değerlendirmede kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularına bakıldığında, yıkılan yapıların inşa sürecinde ve sonrasında yapılan hatalar görülmüştür. Planlama ve denetleme aşamasındaki eksiklikler belirlenmiştir. Çalışmada, gelecekteki olası afetlere karşı kentsel alanlarda yapı güvenliğini artırmak amacıyla, bütünleşik ve yenilikçi stratejilerin geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Yapı güvenliği Deprem yönetmelikleri Planlama kararları Yapı denetimi Yapı hasarları
Kaynakça
- AFAD, 2018. Türkiye Deprem Tehlike Haritası (TDTH), T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/39499/xfiles/deprem_haritasi.pdf.
- AFAD, 2022. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) 2022-2030, T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/28032022-TARAP-kitap_V6.pdf.
- ABYYHY, 1961. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1961. T.C. İmar ve İskân Bakanlığı.
- ABYYHY, 1968. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1968. T.C. İmar ve İskân Bakanlığı.
- ABYYHY, 1975. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1975. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
- ABYYHY, 1998. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1998. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
- Bağlar Belediyesi Arşivi, 2023. Bağlar İmar Planı, Bağlar Belediyesi, Diyarbakır.
- B.İ.B., 1996. Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/turkiye-deprem-tehlike-haritasi.
- Ceylan A., Yiğitalp Rençber S., 2023. Depremin Halk Sağlığı Üzerine Etkileri, (İçinde: Her Yönüyle Deprem Cilt 1 Editör: Haspolat Y.K., Ertuğrul S., 125s.) 1-125.
- Çakır S., 2011. Türkiye’de Göç, Kentleşme/Gecekondu Sorunu ve Üretilen Politikalar, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (23), 209-222.
- Çan M.F., 2010. Kentleşme, Sanayileşme ve Kalkınma Etkileşimi, Sürdürülebilir Kentleşme ve Kentlilik Sempozyumu Kitabı, Fırat Kalkınma Ajansı, Malatya, 6-9.
- Dağlı D., Çağlıyan A., 2021. Kentsel Gelişim ve Dönüşüm Sürecinin Belirlenmesi: Diyarbakır Örneği, International Journal of Geography and Geography Education (43), 212-234, https://doi.org/10.32003/igge.819481.
- DBYBHY, 2007. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, 2007. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
- Diyarbakır Barosu, 2023. Deprem ve Yaşam Hakkı İhlali Raporu, Erişim adresi: https://www.diyarbakirbarosu.org.tr/public/uploads/files/Deprem1.pdf.
- Diyarbakır Valiliği, 2021. İRAP İl Risk Azaltma Planı (Diyarbakır), T.C. Diyarbakır Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Erişim adresi: https://diyarbakir.afad.gov.tr/kurumlar/diyarbakir.afad/Il-plani/Diyarbakir-IRAP-kitapcik.pdf.
- Eyidoğan H., Güçlü U., 1993. Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasının Evrimi ve Yeni Bir Harita İçin Öneri, Jeofizik Dergisi, 7, 95-108.
- Genç F.N., 2007. Türkiye’de Doğal Afetler ve Doğal Afetlerde Risk Yönetimi, Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2007(9), 201-226.
- Gezgin M., 2018. Türkiye’de Afet Yönetimi Politikası ve Sorunları: Soma Maden Kazası Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 163 s.
- Google Earth, 2023. Erişim adresi: https://earth.google.com/web/@37.92192427,40.20860499,689.94717292a,4024.77047422d,30y,0h,0t,0r/data=CgRCAggBMikKJwolCiExVHdlQTNfV1hNNGI0MDdjWllKb1UzdWZ1ekhTVkktQUwgAToDCgEwQgIIAEoICK-f2-sHEAE
- Gökçe O., Özden Ş., Demir A., 2008. Türkiye’de afetlerin mekânsal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasat Tespit Daire Başkanlığı, Ankara, 118 s., Erişim adresi: https://www.academia.edu/15447190/T%C3%9CRK%C4%B0YE_DE_AFETLER%C4%B0N_MEKANSAL_VE_%C4%B0STAT%C4%B0ST%C4%B0KSEL_DA%C4%9EILIMI_AFET_B%C4%B0LG%C4%B0LER%C4%B0_ENVANTER%C4%B0.
- Güner B., 2020. Türkiye’deki Deprem Hasarlarına Dönemsel Bir Yaklaşım; 3 Dönem 3 Deprem, Doğu Coğrafya Dergisi 25(43), 139-152.
- Güler D., Yomralıoğlu T., 2021. Yapı Ruhsatlandırmadan Kat Mülkiyetine Giden Süreçlerin Dijitalleştirilmesi: Mevcut Durum Analizi ve Öneri, Geomatik 6(2), 93-106, https://doi.org/10.29128/geomatik.705559.
- Işık Ş., 2005. Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri, Ege Coğrafya Dergisi, 14(1-2), 57-71.
- İlik M., 2020. Diyarbakır Kentinin Mekansal Gelişim Süreci Bağlamında Çarpık Kentleşme ve Gecekondulaşma Sorunu, Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi.
- İmamoğlu M.Ş., 2019. Diyarbakır il merkezi ve çevresinin depremselliği ve zemin özellikleri, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 10(2), 697-707, https://doi.org/10.24012/dumf.579553.
- Kalkan M., 2023. Türkiye’deki Kentleşme Odaklı Afet Politikalarının 1923-2023 Yılları Arasındaki Analizi, Kent Akademisi, 16(Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı | Special Issue for the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye), 544-558, https://doi.org/10.35674/kent.1350885.
- Kiper P., 2001. Doğal Afet Planlama İlişkisi, Planlama, 2001/3, 4-15.
- Mevzuat Bilgi Sistemi, 2024. Mevzuat Bilgi Sistemi, T.C. Cumhurbaşkanlığı, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/#kanunlar.
- Özgen L., 2007. Afet Kayıplarının Azaltılmasında Kentleşme ve Yapılaşma Kararlarının Rolü, TMMOB Afet Sempozyumu, 375-385.
- TBDY, 2018. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 2018. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180318M1-2.htm.
- Tercan B., 2018. 1948’den Bugüne İmar Afları, Mimarlık 403, 20-27.
- TMMOB Mimarlar Odası, 2023. Mimarlar Odası 6 Şubat 2023 Depremleri Raporu- 2 Tespitler, Değerlendirmeler Öneriler, TMMOB Mimarlar Odası, 210 s., Erişim adresi: https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/modepremrapor2.pdf.
- TÜİK, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu Veri Portalı, Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109.
- UNISDR, 2009. Terminology on Disaster Risk Reduction, The United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR), 2009, United Nations, Geneva, 30 p.
- Yenişehir Belediyesi Arşivi, 2023. Yenişehir İmar Planı, Yenişehir Belediyesi, Diyarbakır.
- Yurt R.G., 2020. Kentleşmenin Tarihsel Gelişimi, Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi 7, 19-44.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mimarlık (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Eylül 2024 |
| Kabul Tarihi | 5 Ocak 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 7 Sayı: 1 |
