Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Akademik Motivasyon ve Akademik Öz Yeterliğin Eğitimde Chatbot Kullanımı Üzerindeki Yordayıcı Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 784 - 810, 30.04.2025

Şeyma Taşkın , Özge Canoğulları

https://doi.org/10.37217/tebd.1569685

Öz

Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinin cinsiyet ve sınıf düzeyi açısından akademik motivasyonunu, akademik öz yeterliğini ve eğitimde chatbot kullanımını incelemek amaçlanmıştır. Ayrıca üç değişkenin birbiriyle ilişkisi araştırılmıştır. Çalışma betimsel tarama modelinde olup araştırma grubunu 18-25 yaş aralığındaki 416 lisans öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmanın verilerinin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, Eğitimde Chatbot Kullanmaya ve Öğrenmeye Yönelik Davranışsal Niyet Ölçeği, Akademik Motivasyon Ölçeği ve Akademik Öz Yeterlik Ölçeği kullanılmıştır. Veriler, Pearson korelasyon katsayısı, bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü ANOVA ve çoklu regresyon analizleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda cinsiyete ve sınıf düzeyine bağlı olarak eğitimde chatbot kullanımı, akademik motivasyon ve akademik öz yeterlik arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Chatbot kullanımı ile akademik öz yeterlik arasında anlamlı bir ilişki olmadığı ama öz yeterliğin düşük bir yüzdeyle chatbot kullanımını yordadığı tespit edilmiştir. Eğitimde chatbot kullanımının akademik motivasyonla ilişkili olduğu ve akademik motivasyonun chatbot kullanımını yordadığı görülmüştür. Chatbotların eğitimde daha etkin kullanılması ve öğrenci motivasyonunu destekleyecek şekilde tasarlanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Chatbot Yapay zekâ Motivasyon Öz yeterlik

Kaynakça

  • Akbaba, S. (2006). Eğitimde motivasyon. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 343-361.
  • Aksoy, N. C. & Kelleci, Ö. (2024). Yapay zekâ tabanlı simülasyon ortamı destekli öğretmenlik uygulaması ile öğretmen adaylarının TPAB becerilerinin ve öz yeterlik inançlarının geliştirilmesi. The Journal of International Educational Sciences, 10(36), 148-171. https://doi.org/10.29228/INESJOURNAL.72355
  • Akyürek, M. İ. (2020). Öğretmen adaylarında akademik öz-yeterlik ve akademik güdülenme ilişkisi: Hacettepe Üniversitesi örneği. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 101-115.
  • Alemdağ, C., Öncü, E., & Yılmaz, A. K. (2014). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının akademik motivasyon ve akademik öz-yeterlikleri. Spor Bilimleri Dergisi, 25(1), 23-35.
  • Arıkan, R. (2018). Anket yöntemi üzerine bir değerlendirme. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 97-159.
  • Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88.
  • Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
  • Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.9.1175
  • Banaz, E. & Maden, S. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(2), 1173-1180.
  • Barış, A. (2020). A new business marketing tool: Chatbot. GSI Journals Serie B. Advancements in Business and Economics, 3(1), 31-46. https://doi.org/10.5281/zenodo.4030216.
  • Bedel, A. (2013). Sınıf tekrarı yapan ve yapmayan öğrencilerin akademik güdülenme ve kaygı düzeylerinin karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi, 43(200), 111-122.
  • Bostrom, N. & Yudkowsky, E. (2018). The ethics of artificial intelligence. R. V. Yampolskiy (Ed.), Artificial intelligence safety and security içinde (s. 57-69). Chapman and Hall/CRC.
  • Bozanoğlu, İ. (2004). Akademik Güdülenme Ölçeği: Geliştirmesi, geçerliği, güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 83-98.
  • Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
  • Calp, Ş. & Bacanlı, H. (2016). Algılanan akademik yeterlik ve özerklik desteğinin özerk akademik motivasyon ve akademik başarıyla ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Education Faculty, 1(40), 300-317.
  • Can, A. (2019). SPSS ile nicel veri analizi. Pegem Akademi.
  • Cevher, A. Y. & Yıldırım, S. (2024). Eğitim amaçlı tasarlanan sohbet robotları üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi. TEBD, 22(1), 299-336. https://doi.org/10.37217/tebd.1301877
  • Cherian, J. & Jacob, J. (2013). Impact of self efficacy on motivation and performance of employees. International Journal of Business and Management, 8(14), 80-88. http://dx.doi.org/10.5539/ijbm.v8n14p80
  • Chiu, T. K., Moorhouse, B. L., Chai, C. S., & Ismailov, M. (2024). Teacher support and student motivation to learn with Artificial Intelligence (AI) based chatbot. Interactive Learning Environments, 32(7), 3240-3256. https://doi.org/10.1080/10494820.2023.2172044
  • Chou, C. M., Shen, T. C., Shen, T. C., & Shen, C. H. (2022). Influencing factors on students’ learning effectiveness of AI-based technology application: Mediation variable of the human-computer interaction experience. Education and Information Technologies, 27(6), 8723-8750. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10866-9
  • Dafoe, A. (2018). AI governance: a research agenda. Governance of AI Program, Future of Humanity Institute, University of Oxford. https://www.fhi.ox.ac.uk/wp-content/uploads/GovAI-Agenda.pdf sayfasından erişilmiştir.
  • Dai, C. P. (2023). Enhancing learning achievements and self-efficacy for preservice teachers using model-based support in simulation-based learning with artificial intelligence-powered virtual agents. (Doktora Tezi). Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
  • Deci, E. L. & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. Plenum.
  • Demir, M. & Arı, E. (2013). Examination of prospective teachers' academic motivation levels in terms of various variables. Theory and Practice in Education, 9(3), 265-279.
  • Deniz, A. (2020). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum, akademik öz-yeterlik ve akademik güdülenme düzeylerinin incelenmesi: Bir vakıf üniversitesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Destereci, Z., Karaca, G. G., Baybaş, B., & Tosun, C. (2023). Eğitim araştırmalarında kritik teknoloji alanlarının uygulamaları kapsamında yayınlanan makalelerin eğilimlerinin incelenmesi: Bibliyometrik haritalama analizi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(1), 20-45.
  • Durak, H. Y. & Onan, A. (2023). Eğitimde chatbot kullanmaya ve öğrenmeye yönelik davranışsal niyet ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 1162-1172.
  • Eker, H. & Taş, İ. (2023). Investigation of the relationship between classroom incivility and self-efficacy among adolescents. E-International Journal of Educational Research, 14(4), 33-51. https://doi.org/10.19160/eijer.1215137
  • Eryılmaz, A. (2010). Ergenlerde öznel iyi oluşu artırma stratejilerini kullanma ile akademik motivasyon arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri, 13(2), 77-84.
  • Geçer, T. (2022). Salgın sürecinde öğretmenlerin EBA platformundaki öğrenme analitikleri alanlarını kullanma durumlarının incelenmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Gömleksiz, M. N. & Serhatlıoğlu, B. (2014). Öğretmen adaylarının akademik motivasyon düzeylerine ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173(173), 99-128. Güngördü, N. & Turan, B. O. (2023). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin genel öz yeterlikleri ile uzaktan eğitimde kodlama öz yeterlik algılarının analizi. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(6), 252-268. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1240787
  • Hargittai, E. & Shafer, S. (2006). Differences in actual and perceived online skills: The role of gender. Social Science Quarterly, 87(2), 432-448.
  • Hill, J., Ford, W. R., & Farreras, I. G. (2015). Real conversations with artificial intelligence: A comparison between human–human online conversations and human–chatbot conversations. Computers in Human Behavior, 49, 245–250.
  • Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial intelligence in education promises and implications for teaching and learning. Center for Curriculum Redesign.
  • Huang, J., Saleh, S., & Liu, Y. (2021). A review on artificial intelligence in education. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 10(3), 206–216. https://doi.org/10.36941/ajis-2021-0077
  • Huang, A. Y., Lu, O. H., & Yang, S. J. (2023). Effects of artificial Intelligence–Enabled personalized recommendations on learners’ learning engagement, motivation, and outcomes in a flipped classroom. Computers & Education, 194, 104684. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2022.104684
  • İncemen, S. & Öztürk, G. (2024). Farklı eğitim alanlarında YZ: Uygulama örnekleri. International Journal of Computers in Education, 7(1), 27-49. https://doi.org/10.5281/zenodo.12600022
  • İşler, B. & Kılıç, M. (2021). Eğitimde yapay zekâ kullanımı ve gelişimi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(1), 1-11. https://10.17932/IAU.EJNM.25480200.2021/ejnm_v5i1001
  • Jiang, Y., Li, X., Luo, H., Yin, S., & Kaynak, O. (2022). Quo vadis artificial intelligence? Discover Artificial Intelligence, 2(1), 1-19.
  • Jerusalem, M. & Schwarzer, R. (1981). Fagebogen zur erfassung von "selbstwirksamkeit. skalen zur befindlichkeit und persoenlichkeit (Forschungsbericht No. 5). Freie Universitaet, Institut fuer Psychologie.
  • Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel.
  • Karbeyaz, A. & Kurt, M. (2020). COVID-19 sürecinde Eğitim Bilişim Ağı (EBA) ile ilgili öğretmen tutumları: Bir karma yöntem çalışması. Ekev Akademi Dergisi(84), 39-66.
  • Komarraju, M. & Nadler, D. (2013). Self-efficacy and academic achievement: Why do implicit beliefs, goals, and effort regulation matter? Learning and Individual Differences, 25, 67-72. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2013.01.005
  • Korkmazer, F. (2020). Üniversite öğrencilerinin akademik motivasyon algılarının incelenmesi üzerine bir alan çalışması. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 502-515.
  • Legault, L., Green-Demers, I., & Pelletier, L. (2006). Why do high school students lack motivation in the classroom? Toward an understanding of academic amotivation and the role of social support. Journal of Educational Psychology, 98(3), 567-582. https://doi.org/10.1037/0022-0663.98.3.567
  • Lent, R. W. & Brown, S. D. (1996). Social cognitive approach to career development: An overview. Career Development Quarterly, 44(4), 310–322. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1996.tb00448.x
  • Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79–122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
  • Lin, P. Y., Chai, C. S., Jong, M. S. Y., Dai, Y., Guo, Y., & Qin, J. (2021). Modeling the structural relationship among primary students’ motivation to learn artificial intelligence. Computers and Education: Artificial Intelligence, 2, 100006. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2020.100006
  • Luxton, D. D. (2015). Artificial intelligence in behavioral and mental health care. Academic.
  • Mete, M. H. (2023). Sosyal bilimlerde büyük veri analitiği, yapay zekâ ve makine öğreniminin kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 99-120. https://doi.org/10.18037/ausbd.1272565
  • Mokmin, N. A. M. & Ibrahim, N. A. (2021). The evaluation of chatbot as a tool for health literacy education among undergraduate students. Education and Information Technologies, 26(5), 6033-6049. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10542-y
  • Moor, J. (2006). The Dartmouth College artificial intelligence conference: The next fifty years. AI Magazine, 27(4), 87-91. https://doi.org/10.1609/aimag.v27i4.1911
  • Moybeka, A. M., Syariatin, N., Tatipang, D. P., Mushthoza, D. A., Dewi, N. P. J. L., & Tineh, S. (2023). Artificial Intelligence and English classroom: The implications of AI toward EFL students’ motivation. Edumaspul: Jurnal Pendidikan, 7(2), 2444-2454.
  • Nabavi, R. T. (2012). Bandura’s social learning theory & social cognitive learning theory. Theory of Developmental Psychology, 1(1), 1-24. https://www.researchgate.net/publication/267750204 sayfasından erişilmiştir.
  • National Research. (2018). How people learn II: Learners, contexts, and cultures. The National Academic.
  • Oğuz, A. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik inançları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(2), 15-28.
  • Oran, B. B. (2023). Correlation between artificial intelligence in education and teacher selfefficacy beliefs: A review. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 1354-1365. https://doi.org/10.29000/rumelide.1316378
  • Özkol, İ., Doğan, K., & Köseali, G. (2019). EBYS uygulamalarında yapay zekâ destekli chatbot (sohbet robotu) kullanımı. B. Yalçınkaya, M. A. Ünal, B. Yılmaz & F. Özdemirci (Ed.), Bilgi yönetimi ve bilgi güvenliği içinde (s. 229-250). Ankara Üniversitesi.
  • Özen, E. & Düzenli, H. (2023). Öğrenenlerin çevrimiçi uzaktan eğitim ortamlarında topluluk hissi geliştirme düzeylerinin farklı değişkenler bağlamında incelenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 9(1), 316-336.
  • Özgenel, M. & Deniz, A. (2020). Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum ile akademik güdülenme ve akademik öz yeterlik arasındaki ilişki: Öğretmen adayları üzerine bir inceleme. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(3), 131-146.
  • Pajares, F. & Graham, L. (1999). Self-efficacy, motivation constructs, and mathematics performance of entering middle school students. Contemporary Educational Psychology, 24(2), 124-139. https://doi.org/10.1006/ceps.1998.0991
  • Pajares, F. (2002). Overview of social cognitive theory and of self-efficacy. http://www.emory.edu/EDUCATION/mfp/eff.html sayfasından erişilmiştir.
  • Pajares, F. & Miller, M. D. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of Educational Psychology, 86(2), 193-203.
  • Pala, G. (2019). Ergen kimliği ile psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkide psikolojik ihtiyaçların aracı rolü gelişimi ve akademik motivasyon ve umut. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Palavan, Ö. & Açar, D. (2015). Aday sınıf öğretmenlerinin akademik öz-yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 14-27.
  • Pintrich, P. R. & De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82(1), 33-40.
  • Rodríguez-Ruiz, J., Marín-López, I., & Espejo-Siles, R. (2025). Is artificial intelligence use related to self-control, self-esteem and self-efficacy among university students? Education and Information Technologies, 30(2), 2507-2524. https://doi.org/10.1007/s10639-024-12906-6
  • Rusillo, M. T. C. & Arias, P. F. C. (2004). Gender differences in academic motivation of secondary school students. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 2(1), 97-112.
  • Ryan, R. M. & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
  • Saracaloğlu, P. D. A. S., Kumral, A. O., & Kanma, A. A. (2009). Ortaöğretim sosyal alanlar öğretmenliği tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik yeterlikleri, kaygıları ve akademik güdülenme düzeyleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 38-54.
  • Schunk, D. H. (1995). Self-efficacy, motivation, and performance. Journal of Applied Sport Psychology, 7(2), 112-137.
  • Schunk, D. H. & DiBenedetto, M. K. (2016). Self-efficacy theory in education. K. R. Wentzel & D. B. Miele (Ed.), Handbook of motivation at school içinde (s. 34-54). Routledge.
  • Schunk, D. H. & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. Development of achievement motivation içinde (s. 15-31). Academic. http://dx.doi.org/10.1016/B978-012750053-9/50003-6
  • Selwyn, N. (2019). Should robots replace teachers? AI and the future of education. John Wiley & Sons.
  • Sharma, K., Giannakos, M., & Dillenbourg, P. (2020). Eye-tracking and artificial intelligence to enhance motivation and learning. Smart Learning Environments, 7, 1-19. https://doi.org/10.1186/s40561-020-00122-x
  • Sucu, İ. (2019). Yapay zekânın toplum üzerindeki etkisi ve YZ (A.I.) filmi bağlamında yapay zekâya bakış. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 2(2), 203-215.
  • Şeker, S. S. (2017). Müzik eğitimi bölümü öğretmen adaylarının akademik güdülenme ve akademik öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1465-1484. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338840
  • Turhan, N. S. (2020). Gender differences in academic motivation: A meta-analysis. International Journal of Psychology and Educational Studies, 7(2), 211-224. http://dx.doi.org/10.17220/ijpes.2020.02.019
  • Türker, A. & Dündar, E. (2020). COVID-19 pandemi sürecinde Eğitim Bilişim Ağı (EBA) üzerinden yürütülen uzaktan eğitimlerle ilgili lise öğretmenlerinin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 323-342.
  • Uçgun, D. (2013). Türkçe eğitiminde motivasyonu arttırmaya yönelik uygulamalar. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), 354-362.
  • UNESCO. (2024). Eğitim ve araştırmada üretken yapay zekâ kılavuzu. UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000390842 sayfasından erişilmiştir.
  • Ünal-Karagüven, M. H. (2012). The adaptation of academic motivation scale to Turkish. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(4), 2611-2618.
  • Wang, S., Sun, Z., & Chen, Y. (2023). Effects of higher education institutes’ artificial intelligence capability on students' self-efficacy, creativity and learning performance. Education and Information Technologies, 28(5), 4919-4939. https://doi.org/10.1007/s10639-022-11338-4
  • Yavuzarslan, M. (2023). Yapay zekâ yöntemleri ile üniversite öğrencilerinin ders motivasyonlarının tahmin edilmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Yıldız, F. N. Y. & Kardaş, F. (2021). Ergenlerde akademik öz-yeterlik, içsel motivasyon, azim ve psikolojik dayanıklılığın iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1073-1099. https://doi.org/10.33711/yyuefd.957391
  • Yılmaz, M., Gürçay, D., & Ekici, G. (2007). Akademik Özyeterlik Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 253-259.
  • Yılmaz, Y., Yılmaz, D. U., Yıldırım, D., Korhan, E. A., & Kaya, D. Ö. (2021). Yapay zekâ ve sağlıkta yapay zekânın kullanımına yönelik sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin görüşleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 297-308. https://doi.org/10.22312/sdusbed.950372
  • Yurt, E. (2022). Türkiye’de akademik motivasyon konusunda yapılan araştırmaların incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 95-112.
  • Yusuf, M. (2011). The impact of self-efficacy, achievement motivation, and self-regulated learning strategies on students’ academic achievement. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 2623-2626.
  • Wang, M. T. & Degol, J. L. (2017). Gender gap in STEM: Current knowledge, implications for practice, policy, and future directions. Educational Psychology Review, 29(1), 119-140.
  • Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 82-91.

The Predictive Effect of Academic Motivation and Academic Self-Efficacy on Chatbot Use in Education

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 784 - 810, 30.04.2025

Şeyma Taşkın , Özge Canoğulları

https://doi.org/10.37217/tebd.1569685

Öz

This study aimed to examine university students' academic motivation, academic self-efficacy, and chatbot use in education based on gender and grade level, while also investigating the relationship among these variables. The descriptive survey model involved 416 undergraduate students aged 18-25. The data collection tools included the Personal Information Form, Behavioral Intention to Use and Learn Chatbot in Education Scale, Academic Motivation Scale, and Academic Self-Efficacy Scale. Pearson correlation coefficient, independent t-test, one-way ANOVA, and multiple regression analysis were used for data analysis. Results showed no significant differences in chatbot use, academic motivation, and self-efficacy concerning gender and grade level. Although no significant relationship was found between chatbot use and self-efficacy, self-efficacy slightly predicted chatbot use. However, chatbot use was found to be related to academic motivation, with motivation predicting chatbot use. The study suggests that chatbots should be utilized more effectively in education, with designs aimed at enhancing student motivation. Additionally, educational policies and technological tools should be adapted to meet student needs, and teaching strategies should be diversified.

Anahtar Kelimeler

Chatbot Artificial intelligence Motivation Self-efficacy

Kaynakça

  • Akbaba, S. (2006). Eğitimde motivasyon. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 343-361.
  • Aksoy, N. C. & Kelleci, Ö. (2024). Yapay zekâ tabanlı simülasyon ortamı destekli öğretmenlik uygulaması ile öğretmen adaylarının TPAB becerilerinin ve öz yeterlik inançlarının geliştirilmesi. The Journal of International Educational Sciences, 10(36), 148-171. https://doi.org/10.29228/INESJOURNAL.72355
  • Akyürek, M. İ. (2020). Öğretmen adaylarında akademik öz-yeterlik ve akademik güdülenme ilişkisi: Hacettepe Üniversitesi örneği. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 101-115.
  • Alemdağ, C., Öncü, E., & Yılmaz, A. K. (2014). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının akademik motivasyon ve akademik öz-yeterlikleri. Spor Bilimleri Dergisi, 25(1), 23-35.
  • Arıkan, R. (2018). Anket yöntemi üzerine bir değerlendirme. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 97-159.
  • Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88.
  • Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
  • Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.9.1175
  • Banaz, E. & Maden, S. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(2), 1173-1180.
  • Barış, A. (2020). A new business marketing tool: Chatbot. GSI Journals Serie B. Advancements in Business and Economics, 3(1), 31-46. https://doi.org/10.5281/zenodo.4030216.
  • Bedel, A. (2013). Sınıf tekrarı yapan ve yapmayan öğrencilerin akademik güdülenme ve kaygı düzeylerinin karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi, 43(200), 111-122.
  • Bostrom, N. & Yudkowsky, E. (2018). The ethics of artificial intelligence. R. V. Yampolskiy (Ed.), Artificial intelligence safety and security içinde (s. 57-69). Chapman and Hall/CRC.
  • Bozanoğlu, İ. (2004). Akademik Güdülenme Ölçeği: Geliştirmesi, geçerliği, güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 83-98.
  • Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
  • Calp, Ş. & Bacanlı, H. (2016). Algılanan akademik yeterlik ve özerklik desteğinin özerk akademik motivasyon ve akademik başarıyla ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Education Faculty, 1(40), 300-317.
  • Can, A. (2019). SPSS ile nicel veri analizi. Pegem Akademi.
  • Cevher, A. Y. & Yıldırım, S. (2024). Eğitim amaçlı tasarlanan sohbet robotları üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi. TEBD, 22(1), 299-336. https://doi.org/10.37217/tebd.1301877
  • Cherian, J. & Jacob, J. (2013). Impact of self efficacy on motivation and performance of employees. International Journal of Business and Management, 8(14), 80-88. http://dx.doi.org/10.5539/ijbm.v8n14p80
  • Chiu, T. K., Moorhouse, B. L., Chai, C. S., & Ismailov, M. (2024). Teacher support and student motivation to learn with Artificial Intelligence (AI) based chatbot. Interactive Learning Environments, 32(7), 3240-3256. https://doi.org/10.1080/10494820.2023.2172044
  • Chou, C. M., Shen, T. C., Shen, T. C., & Shen, C. H. (2022). Influencing factors on students’ learning effectiveness of AI-based technology application: Mediation variable of the human-computer interaction experience. Education and Information Technologies, 27(6), 8723-8750. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10866-9
  • Dafoe, A. (2018). AI governance: a research agenda. Governance of AI Program, Future of Humanity Institute, University of Oxford. https://www.fhi.ox.ac.uk/wp-content/uploads/GovAI-Agenda.pdf sayfasından erişilmiştir.
  • Dai, C. P. (2023). Enhancing learning achievements and self-efficacy for preservice teachers using model-based support in simulation-based learning with artificial intelligence-powered virtual agents. (Doktora Tezi). Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
  • Deci, E. L. & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. Plenum.
  • Demir, M. & Arı, E. (2013). Examination of prospective teachers' academic motivation levels in terms of various variables. Theory and Practice in Education, 9(3), 265-279.
  • Deniz, A. (2020). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum, akademik öz-yeterlik ve akademik güdülenme düzeylerinin incelenmesi: Bir vakıf üniversitesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Destereci, Z., Karaca, G. G., Baybaş, B., & Tosun, C. (2023). Eğitim araştırmalarında kritik teknoloji alanlarının uygulamaları kapsamında yayınlanan makalelerin eğilimlerinin incelenmesi: Bibliyometrik haritalama analizi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(1), 20-45.
  • Durak, H. Y. & Onan, A. (2023). Eğitimde chatbot kullanmaya ve öğrenmeye yönelik davranışsal niyet ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 1162-1172.
  • Eker, H. & Taş, İ. (2023). Investigation of the relationship between classroom incivility and self-efficacy among adolescents. E-International Journal of Educational Research, 14(4), 33-51. https://doi.org/10.19160/eijer.1215137
  • Eryılmaz, A. (2010). Ergenlerde öznel iyi oluşu artırma stratejilerini kullanma ile akademik motivasyon arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri, 13(2), 77-84.
  • Geçer, T. (2022). Salgın sürecinde öğretmenlerin EBA platformundaki öğrenme analitikleri alanlarını kullanma durumlarının incelenmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Gömleksiz, M. N. & Serhatlıoğlu, B. (2014). Öğretmen adaylarının akademik motivasyon düzeylerine ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173(173), 99-128. Güngördü, N. & Turan, B. O. (2023). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin genel öz yeterlikleri ile uzaktan eğitimde kodlama öz yeterlik algılarının analizi. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(6), 252-268. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1240787
  • Hargittai, E. & Shafer, S. (2006). Differences in actual and perceived online skills: The role of gender. Social Science Quarterly, 87(2), 432-448.
  • Hill, J., Ford, W. R., & Farreras, I. G. (2015). Real conversations with artificial intelligence: A comparison between human–human online conversations and human–chatbot conversations. Computers in Human Behavior, 49, 245–250.
  • Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial intelligence in education promises and implications for teaching and learning. Center for Curriculum Redesign.
  • Huang, J., Saleh, S., & Liu, Y. (2021). A review on artificial intelligence in education. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 10(3), 206–216. https://doi.org/10.36941/ajis-2021-0077
  • Huang, A. Y., Lu, O. H., & Yang, S. J. (2023). Effects of artificial Intelligence–Enabled personalized recommendations on learners’ learning engagement, motivation, and outcomes in a flipped classroom. Computers & Education, 194, 104684. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2022.104684
  • İncemen, S. & Öztürk, G. (2024). Farklı eğitim alanlarında YZ: Uygulama örnekleri. International Journal of Computers in Education, 7(1), 27-49. https://doi.org/10.5281/zenodo.12600022
  • İşler, B. & Kılıç, M. (2021). Eğitimde yapay zekâ kullanımı ve gelişimi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(1), 1-11. https://10.17932/IAU.EJNM.25480200.2021/ejnm_v5i1001
  • Jiang, Y., Li, X., Luo, H., Yin, S., & Kaynak, O. (2022). Quo vadis artificial intelligence? Discover Artificial Intelligence, 2(1), 1-19.
  • Jerusalem, M. & Schwarzer, R. (1981). Fagebogen zur erfassung von "selbstwirksamkeit. skalen zur befindlichkeit und persoenlichkeit (Forschungsbericht No. 5). Freie Universitaet, Institut fuer Psychologie.
  • Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel.
  • Karbeyaz, A. & Kurt, M. (2020). COVID-19 sürecinde Eğitim Bilişim Ağı (EBA) ile ilgili öğretmen tutumları: Bir karma yöntem çalışması. Ekev Akademi Dergisi(84), 39-66.
  • Komarraju, M. & Nadler, D. (2013). Self-efficacy and academic achievement: Why do implicit beliefs, goals, and effort regulation matter? Learning and Individual Differences, 25, 67-72. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2013.01.005
  • Korkmazer, F. (2020). Üniversite öğrencilerinin akademik motivasyon algılarının incelenmesi üzerine bir alan çalışması. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 502-515.
  • Legault, L., Green-Demers, I., & Pelletier, L. (2006). Why do high school students lack motivation in the classroom? Toward an understanding of academic amotivation and the role of social support. Journal of Educational Psychology, 98(3), 567-582. https://doi.org/10.1037/0022-0663.98.3.567
  • Lent, R. W. & Brown, S. D. (1996). Social cognitive approach to career development: An overview. Career Development Quarterly, 44(4), 310–322. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1996.tb00448.x
  • Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79–122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
  • Lin, P. Y., Chai, C. S., Jong, M. S. Y., Dai, Y., Guo, Y., & Qin, J. (2021). Modeling the structural relationship among primary students’ motivation to learn artificial intelligence. Computers and Education: Artificial Intelligence, 2, 100006. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2020.100006
  • Luxton, D. D. (2015). Artificial intelligence in behavioral and mental health care. Academic.
  • Mete, M. H. (2023). Sosyal bilimlerde büyük veri analitiği, yapay zekâ ve makine öğreniminin kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 99-120. https://doi.org/10.18037/ausbd.1272565
  • Mokmin, N. A. M. & Ibrahim, N. A. (2021). The evaluation of chatbot as a tool for health literacy education among undergraduate students. Education and Information Technologies, 26(5), 6033-6049. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10542-y
  • Moor, J. (2006). The Dartmouth College artificial intelligence conference: The next fifty years. AI Magazine, 27(4), 87-91. https://doi.org/10.1609/aimag.v27i4.1911
  • Moybeka, A. M., Syariatin, N., Tatipang, D. P., Mushthoza, D. A., Dewi, N. P. J. L., & Tineh, S. (2023). Artificial Intelligence and English classroom: The implications of AI toward EFL students’ motivation. Edumaspul: Jurnal Pendidikan, 7(2), 2444-2454.
  • Nabavi, R. T. (2012). Bandura’s social learning theory & social cognitive learning theory. Theory of Developmental Psychology, 1(1), 1-24. https://www.researchgate.net/publication/267750204 sayfasından erişilmiştir.
  • National Research. (2018). How people learn II: Learners, contexts, and cultures. The National Academic.
  • Oğuz, A. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik inançları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(2), 15-28.
  • Oran, B. B. (2023). Correlation between artificial intelligence in education and teacher selfefficacy beliefs: A review. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 1354-1365. https://doi.org/10.29000/rumelide.1316378
  • Özkol, İ., Doğan, K., & Köseali, G. (2019). EBYS uygulamalarında yapay zekâ destekli chatbot (sohbet robotu) kullanımı. B. Yalçınkaya, M. A. Ünal, B. Yılmaz & F. Özdemirci (Ed.), Bilgi yönetimi ve bilgi güvenliği içinde (s. 229-250). Ankara Üniversitesi.
  • Özen, E. & Düzenli, H. (2023). Öğrenenlerin çevrimiçi uzaktan eğitim ortamlarında topluluk hissi geliştirme düzeylerinin farklı değişkenler bağlamında incelenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 9(1), 316-336.
  • Özgenel, M. & Deniz, A. (2020). Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum ile akademik güdülenme ve akademik öz yeterlik arasındaki ilişki: Öğretmen adayları üzerine bir inceleme. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(3), 131-146.
  • Pajares, F. & Graham, L. (1999). Self-efficacy, motivation constructs, and mathematics performance of entering middle school students. Contemporary Educational Psychology, 24(2), 124-139. https://doi.org/10.1006/ceps.1998.0991
  • Pajares, F. (2002). Overview of social cognitive theory and of self-efficacy. http://www.emory.edu/EDUCATION/mfp/eff.html sayfasından erişilmiştir.
  • Pajares, F. & Miller, M. D. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of Educational Psychology, 86(2), 193-203.
  • Pala, G. (2019). Ergen kimliği ile psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkide psikolojik ihtiyaçların aracı rolü gelişimi ve akademik motivasyon ve umut. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Palavan, Ö. & Açar, D. (2015). Aday sınıf öğretmenlerinin akademik öz-yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 14-27.
  • Pintrich, P. R. & De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82(1), 33-40.
  • Rodríguez-Ruiz, J., Marín-López, I., & Espejo-Siles, R. (2025). Is artificial intelligence use related to self-control, self-esteem and self-efficacy among university students? Education and Information Technologies, 30(2), 2507-2524. https://doi.org/10.1007/s10639-024-12906-6
  • Rusillo, M. T. C. & Arias, P. F. C. (2004). Gender differences in academic motivation of secondary school students. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 2(1), 97-112.
  • Ryan, R. M. & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
  • Saracaloğlu, P. D. A. S., Kumral, A. O., & Kanma, A. A. (2009). Ortaöğretim sosyal alanlar öğretmenliği tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik yeterlikleri, kaygıları ve akademik güdülenme düzeyleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 38-54.
  • Schunk, D. H. (1995). Self-efficacy, motivation, and performance. Journal of Applied Sport Psychology, 7(2), 112-137.
  • Schunk, D. H. & DiBenedetto, M. K. (2016). Self-efficacy theory in education. K. R. Wentzel & D. B. Miele (Ed.), Handbook of motivation at school içinde (s. 34-54). Routledge.
  • Schunk, D. H. & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. Development of achievement motivation içinde (s. 15-31). Academic. http://dx.doi.org/10.1016/B978-012750053-9/50003-6
  • Selwyn, N. (2019). Should robots replace teachers? AI and the future of education. John Wiley & Sons.
  • Sharma, K., Giannakos, M., & Dillenbourg, P. (2020). Eye-tracking and artificial intelligence to enhance motivation and learning. Smart Learning Environments, 7, 1-19. https://doi.org/10.1186/s40561-020-00122-x
  • Sucu, İ. (2019). Yapay zekânın toplum üzerindeki etkisi ve YZ (A.I.) filmi bağlamında yapay zekâya bakış. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 2(2), 203-215.
  • Şeker, S. S. (2017). Müzik eğitimi bölümü öğretmen adaylarının akademik güdülenme ve akademik öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1465-1484. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338840
  • Turhan, N. S. (2020). Gender differences in academic motivation: A meta-analysis. International Journal of Psychology and Educational Studies, 7(2), 211-224. http://dx.doi.org/10.17220/ijpes.2020.02.019
  • Türker, A. & Dündar, E. (2020). COVID-19 pandemi sürecinde Eğitim Bilişim Ağı (EBA) üzerinden yürütülen uzaktan eğitimlerle ilgili lise öğretmenlerinin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 323-342.
  • Uçgun, D. (2013). Türkçe eğitiminde motivasyonu arttırmaya yönelik uygulamalar. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), 354-362.
  • UNESCO. (2024). Eğitim ve araştırmada üretken yapay zekâ kılavuzu. UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000390842 sayfasından erişilmiştir.
  • Ünal-Karagüven, M. H. (2012). The adaptation of academic motivation scale to Turkish. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(4), 2611-2618.
  • Wang, S., Sun, Z., & Chen, Y. (2023). Effects of higher education institutes’ artificial intelligence capability on students' self-efficacy, creativity and learning performance. Education and Information Technologies, 28(5), 4919-4939. https://doi.org/10.1007/s10639-022-11338-4
  • Yavuzarslan, M. (2023). Yapay zekâ yöntemleri ile üniversite öğrencilerinin ders motivasyonlarının tahmin edilmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
  • Yıldız, F. N. Y. & Kardaş, F. (2021). Ergenlerde akademik öz-yeterlik, içsel motivasyon, azim ve psikolojik dayanıklılığın iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1073-1099. https://doi.org/10.33711/yyuefd.957391
  • Yılmaz, M., Gürçay, D., & Ekici, G. (2007). Akademik Özyeterlik Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 253-259.
  • Yılmaz, Y., Yılmaz, D. U., Yıldırım, D., Korhan, E. A., & Kaya, D. Ö. (2021). Yapay zekâ ve sağlıkta yapay zekânın kullanımına yönelik sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin görüşleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 297-308. https://doi.org/10.22312/sdusbed.950372
  • Yurt, E. (2022). Türkiye’de akademik motivasyon konusunda yapılan araştırmaların incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 95-112.
  • Yusuf, M. (2011). The impact of self-efficacy, achievement motivation, and self-regulated learning strategies on students’ academic achievement. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 2623-2626.
  • Wang, M. T. & Degol, J. L. (2017). Gender gap in STEM: Current knowledge, implications for practice, policy, and future directions. Educational Psychology Review, 29(1), 119-140.
  • Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 82-91.
Toplam 91 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Şeyma Taşkın 0009-0004-7685-7286

Özge Canoğulları 0000-0003-2867-7948

Erken Görünüm Tarihi 20 Nisan 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 18 Ekim 2024
Kabul Tarihi 10 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 23 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Taşkın, Ş., & Canoğulları, Ö. (2025). Akademik Motivasyon ve Akademik Öz Yeterliğin Eğitimde Chatbot Kullanımı Üzerindeki Yordayıcı Etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 23(1), 784-810. https://doi.org/10.37217/tebd.1569685
 Kapak Resmi İndir

                                                                                                    Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından yayınlanmaktadır.

                                                                                                                                      Creative Commons Lisansı