Öz
Eylemlere eklenerek soyut adlar yapan, onları adlaştırıp cümlede çeşitli görevler yükleyen, denetleme yapılarında kullanılan mastar ekleri pek çok çalışmada anlamsal veya söz dizimsel açıdan ele alınmıştır. Anlamsal yaklaşımda, mastarların kalıcı ad yapma özelliğine değinilirken söz dizimsel yaklaşımda ise denetleme eylemlerinin Türkçede mastar ekli tamlayıcılara ihtiyaç duymasından ve bunun neticesi olarak mastar ekli yan cümlenin ana cümleye bulunduğu eşgönderim ilişkisinden bahsedilir. Kıpçak grubu Türk lehçelerinde işlek olarak kullanılan -(U)w mastarının oldukça geniş bir yelpazede görev alanı bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada Kıpçak grubu Türk lehçelerinden biri olan Kazak Türkçesinde -(U)w mastarının bağlam içerisinde nasıl kullanıldığı, cümle içindeki işlevleri ve sahip olduğu anlamlar Türkiye Türkçesindeki mastar ekleri ile karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir. -(U)w mastarının cümle içerisindeki konumu, durum ve iyelik ekleriyle uyumu, cümleye kattığı anlamları, hangi eylemlerle bir araya geldiği yani cümledeki diğer dilbilgisel ve sözlüksel unsurlarla nasıl etkileşime girdiği kapsamlı bir şekilde analiz edilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abilmajinova, B. J. (2018). Is Kaġazdar stiliniŋ sintaksisi-monografiya. Turan-Astana Üniversitesi Yayınları.
- Abish, A. (2014). Modality in Kazakh as spoken in China. Uppsala University.
- Aydoğdu, Ö. (2009). Türk dilinde mastarlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Coşkun, H. (2019). Türkçe çekimsiz tümleç yan cümlelerinde olgusallığın kapsamı. Türkiyat Mecmuası, 29(1), 1-25.
- Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics. Blackwell Publishing.
- Ergin, M. (2006). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
- Gabain, A. von (1988). Eski Türkçenin grameri. (M. Akalın, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Göksel, A., & Kerslake, C. (2005). Turkish a comprehensive grammar. Routledge.
- Gürkan, D. Ö. (2021). Denetleme ve yükseltme görüngüsü açısından Türkçede mastar cümleleri. Söylem Filoloji Dergisi, 6(1), 201-206.
- Iskakov, A. (1991). Qazirgi Ḳazaḳ tili-morfologiya. Almatı.
- İmer, K., & Kocaman, A., & Özsoy, S. (2013). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
- Johanson, L. (2021). Turkic. Cambridge University Press.
- Ḳordabayev, T. (1966). Tarihi sintaksis mäseleleri. Astana.
- Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kornfilt, J. (2000). Turkish. Routledge.
- Kunduracı, A. (2008). Sözdizim-anlambilim etkileşimi olarak sözlüksel dil bilgisinde denetleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kural, M. (1994). Yantümcelerde çekim ekleri. Dilbilim Araştırmaları, 5, 80-111.
- Muhamedowa, R. (2016). Kazakh-a comprehensive grammar. Routhledge.
- Netaliyeva, Ḳ. (1997). Qazirgi Ḳazaḳ tilindegi kımıl esimi. Filologi jäne Önertanuw Seriyası, 1(17).
- Sızdıḳova, R. (1993). Ḳazaḳ ӓdebi tiliniŋ tarihi. Almatı.
- Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tenişev, E. (1988). Sravnitelno istoriçeskaya grammatika Tyurkskih yazıkov- mofologiya. Nauka.
- Tiymebayev, J. ve Safidolda, G. (2016). Ḳazaḳ jäne Türik tilderi dıbıstıḳ jüyeleriniŋ salıstırmalı sıpattaması. Ḳazıġurt.
- Underhill, R. (1976). Turkish grammar. MIT Press.
- Van Schaaik, G. (2020). The Oxford Turkish grammar. Oxford University Press.
- Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Öz
Infinitive suffixes, which attach to verbs to create abstract nouns, nominalize them, and assign various roles within sentences, have been addressed in numerous works from both semantic and syntactic perspectives. In the semantic approach, while addressing the characteristic of infinitives as permanent nominalizers, the syntactic approach discusses the necessity of supervisory actions for infinitive-embedded complements in Turkish and, as a result, the co-reference relationship between the infinitive-embedded subordinate clause and the main clause. This study aims to analyze how the -(U)w infinitive is used in context in Kazakh comparing its functions. The position of the -(U)w infinitive within sentences, its harmony with case and possessive suffixes, the meanings it contributes to sentences, and the verbs it combines with—including how it interacts with other grammatical and lexical elements in the sentences-will be analyzed comprehensively in this work.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abilmajinova, B. J. (2018). Is Kaġazdar stiliniŋ sintaksisi-monografiya. Turan-Astana Üniversitesi Yayınları.
- Abish, A. (2014). Modality in Kazakh as spoken in China. Uppsala University.
- Aydoğdu, Ö. (2009). Türk dilinde mastarlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Coşkun, H. (2019). Türkçe çekimsiz tümleç yan cümlelerinde olgusallığın kapsamı. Türkiyat Mecmuası, 29(1), 1-25.
- Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics. Blackwell Publishing.
- Ergin, M. (2006). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
- Gabain, A. von (1988). Eski Türkçenin grameri. (M. Akalın, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Göksel, A., & Kerslake, C. (2005). Turkish a comprehensive grammar. Routledge.
- Gürkan, D. Ö. (2021). Denetleme ve yükseltme görüngüsü açısından Türkçede mastar cümleleri. Söylem Filoloji Dergisi, 6(1), 201-206.
- Iskakov, A. (1991). Qazirgi Ḳazaḳ tili-morfologiya. Almatı.
- İmer, K., & Kocaman, A., & Özsoy, S. (2013). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
- Johanson, L. (2021). Turkic. Cambridge University Press.
- Ḳordabayev, T. (1966). Tarihi sintaksis mäseleleri. Astana.
- Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kornfilt, J. (2000). Turkish. Routledge.
- Kunduracı, A. (2008). Sözdizim-anlambilim etkileşimi olarak sözlüksel dil bilgisinde denetleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kural, M. (1994). Yantümcelerde çekim ekleri. Dilbilim Araştırmaları, 5, 80-111.
- Muhamedowa, R. (2016). Kazakh-a comprehensive grammar. Routhledge.
- Netaliyeva, Ḳ. (1997). Qazirgi Ḳazaḳ tilindegi kımıl esimi. Filologi jäne Önertanuw Seriyası, 1(17).
- Sızdıḳova, R. (1993). Ḳazaḳ ӓdebi tiliniŋ tarihi. Almatı.
- Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tenişev, E. (1988). Sravnitelno istoriçeskaya grammatika Tyurkskih yazıkov- mofologiya. Nauka.
- Tiymebayev, J. ve Safidolda, G. (2016). Ḳazaḳ jäne Türik tilderi dıbıstıḳ jüyeleriniŋ salıstırmalı sıpattaması. Ḳazıġurt.
- Underhill, R. (1976). Turkish grammar. MIT Press.
- Van Schaaik, G. (2020). The Oxford Turkish grammar. Oxford University Press.
- Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Kuzey-Batı (Kıpçak) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları, Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Mart 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 19 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 14 Sayı: 1 |