Öz
Tasavvufun soyut kavramları ve terimleri sanatçılara, özellikle ruhsal / psikolojik durumların anlatılmasında çok büyük imkânlar sağlamaktadır. Klasik gerçekçi edebiyatın dışladığı bu ruhi boyut, Postmodernizmin etkisiyle edebi eserlerin anlatı evrenine dâhil olmuştur. Aklın sınırlarını zorlayan hayal dünyası ile tasavvuf ironi, parodi ve pastişle romanlarda yerini almıştır. İhsan Oktay Anar bu hazineyi keşfedip romanlarında çok farklı şekillerde kullanır. Suskunlar romanı tasavvuf düsturlarının ve Mevlevî dergâhının işlendiği bir romandır. Romanda Hıristiyanlık ve Yahudilik unsurlarından ve onların kutsal kitaplarından esinlenmeler olsa da Türk okuru için tasavvuf, Mevlevilik, ney, sema ve hayret hâlleri daha tanıdık gelir. Çünkü kuruluşu bu çağdan yüzlerce yıl öncesine dayanmasına karşın tasavvuf, roman özelinde Mevlevilik, günümüzde varlığını devam ettirmektedir. Suskunlar romanı tasavvufun kavramlarından olan marifetin tezahürü olarak hayret hâlini ele alıp işler. Romanın asıl kahramanı isminden de anlaşılacağı üzere önce marifeti yaşayan, marifetten hayret makamına yükselip suskunluğa ermiş olan, Eflatun’un temsil ettiği “Suskunlar”dır. Bu makalede romanda suskunluk makamı olarak hayretin nasıl anlatıldığı gösterilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Bu makale, anket, proje, gezi vs. gibi bir proje değil, metinler üzerinden üretilmiş bir yayındır.
Kaynakça
- Anar, İ. O. (2011). Suskunlar. İstanbul: İletişim. Andrews, W. G. ve Kalpaklı, M. (2020). Sevgililer çağı-erken modern Osmanlı-Avrupa kültürü ve toplumunda aşk ve sevgili. Zeynep Yelçe (çev.), İstanbul: Yapı Kredi.
- Arslanoğlu, İ. (2005). Türk değerleri üzerine bir değerlendirme. Felsefe Dünyası, 41, 64-77.
- Baudrillard, J. (2018). Sanat komplosu. Elçin Gen ve Işık Ergüden (çev.), İstanbul: İletişim.
- Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: Ağaç.
- Ceyhan, S. (2009). Semâ. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde, 36, ss. 455-457, İstanbul: TDV.
- Emre, İ. (2006). Postmodernizm ve edebiyat. Ankara: Anı.
- Erkal, A. (2014). Hayret’ten divâneliğe divan şiiri. Turkish Studies, 9(12), 215-234. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7422.
- Erginli, Z. vd. (2006). Metinlerle tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kalem.
- Guénon, R. (2016). İslâm maneviyatı ve taoculuğa toplu bakış. Mahmut Kanık (çev.), İstanbul: İnsan.
- Gürer, B. ve Ulupınar, H. (2023). Tasavvufi sembolizm açısından mevlevî semâ âyini. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 59(1), 110-119. https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23338
- Hayali Bey. (1945). Hayâli Bey Dîvânı. Ali Nihat Tarlan (haz.), İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- İltuş, C. (2021). Zâhir ve bâtın anlayışı çerçevesinde ele alınan bazı tasavvufi konuların sufi menâkıbnâmeleri örnekliğinde incelenmesi. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37, 167-194. https://doi.org/10.35209/ksuifd.880946
- İzzettin Kâşâni. (2010). Tasavvufun ana esasları (Misbâhu’l-Hidâye ve Miftâhu’l-Kifâye). Hakkı Uygur (çev.), İstanbul: Kurtuba Kitap.
- Kara, M. (2019). Tasavvuf ve tarikatlar tarihi. İstanbul: Dergâh.
- Karaca, A. (2009). İhsan Oktay Anar’ın romanlarında din ve tasavvuf (Suskunlar örneğinde). Erciyes Üniversitesi, 1980 Sonrası Türk Romanı Sempozyumu, 27-28 Mart 2008 Bildiriler Kitabı. (ss. 197-209). Kayseri.
- Karakuş, A. (2023). Modern Türk şiirinde tasavvuf. İstanbul: Kitabevi.
- Karataş, T. (2019). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü. İstanbul: İz.
- Salman, M. ve Kırmızıdemir, R. (2022). İhsan Oktay Anar’ın Suskunlar’ında tasavvuf-mevlevi büyülü dünya mitosu ve postmodern dekonstrüksiyon. M. Kaçar vd. (ed.) Mevlevilik, Mevlana ve Şeyh Galip Üzerine İncelemeler (ss. 423-448). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Köybaşı, G. ve Güven, B. (2021). Parodinin anlatı biçimi olarak İhsan Oktay Anar romanlarındaki görünümü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli (2009). Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin (çev.), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
- Kutsal Kitap (2019). Walkill/NY: Yeni dünya çevirisi. New World Translation of the Holy Scriptures Turkish (DLbi12-TK).
- Lucy, N. (2018). Postmodern edebiyat kuramı-giriş. Aslıhan Aksoy (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
- Mermer, K. (2024). Hallâc-ı Mansûr’un düşünce dünyasında ene’l-hak şiirinin arka planı kitābü’ṭ-ṭavāsīn ve dīvānü’l ḥallāc özelinde. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 61(1), 11-25. https://doi.org/10.29288/ilted.1432259
- Merter, M. (2007). Dokuz yüz katlı insan-tasavvuf ve benötesi psikoloji (Transpersonal Psikoloji). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Mevlânâ, C. R. (2015). Mesnevî-i ma’nevî. Derya Örs ve Hicabi Kırlangıç (çev.), İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- Muhyiddin, İbn A. (2007). Fütuhât-ı mekkiyye. Ekrem Demirli (çev.), C 1, İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- Muhyiddin, İbn A. (2017). Fususu’l-hikem tercüme ve şerhi. Ahmet Avni Konuk (çev.), İstanbul: Litera.
- Olguner, F. (1994). Eflatun. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde C 10, ss. 469-476, İstanbul: TDV.
- Özkan, İ. H. (2013). Yegâh. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde C 43, ss. 387-388, İstanbul: TDV.
- Sarı, M. (2009). Metinler arası bağlamında İhsan Oktay Anar’ın romanlarında kutsal metinlerin izleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sinan Paşa. (2014). Tazarru’-nâme yakarışlar kitabı. Mertol Tulum (haz.), İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- Stevick, Ph. (2010). Roman teorisi. Sevim Kantarcıoğlu (çev.), Ankara: Akçağ.
- Şimşek, S. (2017). Tasavvuf edebiyatı terimleri sözlüğü. İstanbul: Litera.
- Tanpınar, A. H. (2011). Huzur. İstanbul: Dergâh.
- Tanrıkorur, Ş. B. (2004). Mevleviyye. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 29, ss. 468-475, Ankara: TDV.
- TDK Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: TDK.
- Uludağ, S. (1995). Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Marifet.
- Uludağ, S. (2003). Marifet. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 28, ss. 54-56, Ankara: TDV.
- Uludağ, S. (2003). Marifet-i nefs. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 28, ss. 56-57, Ankara: TDV.
- Uludağ, S. (2023). Temel tasavvufi kavramlar. İstanbul: Ketebe.
- Üner, A. M. (2010). Metinler ve metinlerarası okuma: Suskunlar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 196-206.
- Yetik, E. (1998). Hayret. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 17, ss. 60-61, Ankara: TDV.
- Yurdagür, M. (2010). Tâğût. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 39, ss. 372, İstanbul: TDV.
- Wellek, R. ve Warren, A. (2011). Edebiyat teorisi. Ö. Faruk Huyugüzel (çev.), İstanbul: Dergâh.
Öz
The abstract concepts and terms of Sufism provide artists with great opportunities, especially in the expression of spiritual / psychological states, especially in the expression of spiritual / psychological states. This spiritual dimension, excluded by classical realist literature, has been included in the narrative universe of literary works under the influence of Postmodernism. The realm of imagination, pushing the boundaries of the mind, has found its place in novels through Sufism, irony, parody, and pastiche. Ihsan Oktay Anar discovers this treasure and uses it in many different ways in his novels. The novel “The Silent Ones” is a novel in which Sufi principles and the Mevlevi lodge are discussed. Although the novel is inspired by elements of Christianity and Judaism and their holy books, Sufism, Mevlevism, ney, whirling dervishes and states of wonder are more familiar to Turkish readers. This is because although its foundation dates back hundreds of years before this era, Sufism, and in the novel in particular Mevlevism, continues to exist today. The novel Suskunlar deals with the state of astonishment as the manifestation of marvel, one of the concepts of Sufism. The main protagonist of the novel, as the title suggests, is the “Suskunlar” represented by Plato, who first experiences marifet, rises from marifet to the state of astonishment and reaches silence. In this article will try to show how wonder is described as the mode of silence in the novel.
Kaynakça
- Anar, İ. O. (2011). Suskunlar. İstanbul: İletişim. Andrews, W. G. ve Kalpaklı, M. (2020). Sevgililer çağı-erken modern Osmanlı-Avrupa kültürü ve toplumunda aşk ve sevgili. Zeynep Yelçe (çev.), İstanbul: Yapı Kredi.
- Arslanoğlu, İ. (2005). Türk değerleri üzerine bir değerlendirme. Felsefe Dünyası, 41, 64-77.
- Baudrillard, J. (2018). Sanat komplosu. Elçin Gen ve Işık Ergüden (çev.), İstanbul: İletişim.
- Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: Ağaç.
- Ceyhan, S. (2009). Semâ. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde, 36, ss. 455-457, İstanbul: TDV.
- Emre, İ. (2006). Postmodernizm ve edebiyat. Ankara: Anı.
- Erkal, A. (2014). Hayret’ten divâneliğe divan şiiri. Turkish Studies, 9(12), 215-234. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7422.
- Erginli, Z. vd. (2006). Metinlerle tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kalem.
- Guénon, R. (2016). İslâm maneviyatı ve taoculuğa toplu bakış. Mahmut Kanık (çev.), İstanbul: İnsan.
- Gürer, B. ve Ulupınar, H. (2023). Tasavvufi sembolizm açısından mevlevî semâ âyini. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 59(1), 110-119. https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23338
- Hayali Bey. (1945). Hayâli Bey Dîvânı. Ali Nihat Tarlan (haz.), İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- İltuş, C. (2021). Zâhir ve bâtın anlayışı çerçevesinde ele alınan bazı tasavvufi konuların sufi menâkıbnâmeleri örnekliğinde incelenmesi. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37, 167-194. https://doi.org/10.35209/ksuifd.880946
- İzzettin Kâşâni. (2010). Tasavvufun ana esasları (Misbâhu’l-Hidâye ve Miftâhu’l-Kifâye). Hakkı Uygur (çev.), İstanbul: Kurtuba Kitap.
- Kara, M. (2019). Tasavvuf ve tarikatlar tarihi. İstanbul: Dergâh.
- Karaca, A. (2009). İhsan Oktay Anar’ın romanlarında din ve tasavvuf (Suskunlar örneğinde). Erciyes Üniversitesi, 1980 Sonrası Türk Romanı Sempozyumu, 27-28 Mart 2008 Bildiriler Kitabı. (ss. 197-209). Kayseri.
- Karakuş, A. (2023). Modern Türk şiirinde tasavvuf. İstanbul: Kitabevi.
- Karataş, T. (2019). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü. İstanbul: İz.
- Salman, M. ve Kırmızıdemir, R. (2022). İhsan Oktay Anar’ın Suskunlar’ında tasavvuf-mevlevi büyülü dünya mitosu ve postmodern dekonstrüksiyon. M. Kaçar vd. (ed.) Mevlevilik, Mevlana ve Şeyh Galip Üzerine İncelemeler (ss. 423-448). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Köybaşı, G. ve Güven, B. (2021). Parodinin anlatı biçimi olarak İhsan Oktay Anar romanlarındaki görünümü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli (2009). Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin (çev.), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
- Kutsal Kitap (2019). Walkill/NY: Yeni dünya çevirisi. New World Translation of the Holy Scriptures Turkish (DLbi12-TK).
- Lucy, N. (2018). Postmodern edebiyat kuramı-giriş. Aslıhan Aksoy (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
- Mermer, K. (2024). Hallâc-ı Mansûr’un düşünce dünyasında ene’l-hak şiirinin arka planı kitābü’ṭ-ṭavāsīn ve dīvānü’l ḥallāc özelinde. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 61(1), 11-25. https://doi.org/10.29288/ilted.1432259
- Merter, M. (2007). Dokuz yüz katlı insan-tasavvuf ve benötesi psikoloji (Transpersonal Psikoloji). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Mevlânâ, C. R. (2015). Mesnevî-i ma’nevî. Derya Örs ve Hicabi Kırlangıç (çev.), İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- Muhyiddin, İbn A. (2007). Fütuhât-ı mekkiyye. Ekrem Demirli (çev.), C 1, İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- Muhyiddin, İbn A. (2017). Fususu’l-hikem tercüme ve şerhi. Ahmet Avni Konuk (çev.), İstanbul: Litera.
- Olguner, F. (1994). Eflatun. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde C 10, ss. 469-476, İstanbul: TDV.
- Özkan, İ. H. (2013). Yegâh. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde C 43, ss. 387-388, İstanbul: TDV.
- Sarı, M. (2009). Metinler arası bağlamında İhsan Oktay Anar’ın romanlarında kutsal metinlerin izleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sinan Paşa. (2014). Tazarru’-nâme yakarışlar kitabı. Mertol Tulum (haz.), İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- Stevick, Ph. (2010). Roman teorisi. Sevim Kantarcıoğlu (çev.), Ankara: Akçağ.
- Şimşek, S. (2017). Tasavvuf edebiyatı terimleri sözlüğü. İstanbul: Litera.
- Tanpınar, A. H. (2011). Huzur. İstanbul: Dergâh.
- Tanrıkorur, Ş. B. (2004). Mevleviyye. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 29, ss. 468-475, Ankara: TDV.
- TDK Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: TDK.
- Uludağ, S. (1995). Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Marifet.
- Uludağ, S. (2003). Marifet. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 28, ss. 54-56, Ankara: TDV.
- Uludağ, S. (2003). Marifet-i nefs. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 28, ss. 56-57, Ankara: TDV.
- Uludağ, S. (2023). Temel tasavvufi kavramlar. İstanbul: Ketebe.
- Üner, A. M. (2010). Metinler ve metinlerarası okuma: Suskunlar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 196-206.
- Yetik, E. (1998). Hayret. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 17, ss. 60-61, Ankara: TDV.
- Yurdagür, M. (2010). Tâğût. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C 39, ss. 372, İstanbul: TDV.
- Wellek, R. ve Warren, A. (2011). Edebiyat teorisi. Ö. Faruk Huyugüzel (çev.), İstanbul: Dergâh.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Sahası Yeni Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 21 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 14 Sayı: 2 |
