Öz
This article examines two significant types of ḥadīths -shādh and muḍṭarib-which, although classified as admissible (maqbūl) within the framework of ḥadīth methodology (ʿilm al-ḥadīth), are nevertheless deemed unacceptable (mardūd) due to scholarly disagreement. The primary aim of this study is to provide a thorough analysis of the definitions, conditions, and illustrative examples of these two categories, while clarifying their positions and significance within the science of ḥadīth. In doing so, it seeks to highlight the distinctive features separating shādh and muḍṭarib reports and to underscore their methodological implications. Furthermore, the article explores the sources and historical development of these concepts, offering insights into how they have been interpreted by various ḥadīth scholars over time. It also addresses how shādh and muḍṭarib reports are assessed in terms of both textual (matn) and chain (isnād) analysis, outlining the principles and methods applied when such narrations are encountered. In the last part of the article the importance of shadh and mudtarib hadiths is emphasized regarding hadith methodology.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb Arnavûd, 52 Cilt, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2015.
- Aydınlı, Abdullah, “şâz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim1 Haziran 2021. https://islamansiklopedisi. org.tr/saz--hadis
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil, el-Câmiü’s-Sahîh, thr. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2018.
- Büstânî, Muallim Budrus, Muhît el Muhît, nşr. Muhammed Utman. 9 Cilt. Lübnan: Dâru’l Kitâp el-İlmiyye, 2009.
- Düzenli, Muhittin, Hadislerde Gizli Kusurlar, Ankara, TDV, 2016.
- Ebû Dâvûd, Süleyman İbnu’l Eş’as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, thk. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2017.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Nuhbetû’l Fiker Şerhi, çev. Talât Koçyiğit, Ankara, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
- İbn Kesîr, el-Bâisu’l-Hadîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadîs, Şam, Dâru’l-Feyha, 2016.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâceh, thk. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2015.
- İbn Manzûr, Lisanü’l Arap, 9 Cit. Kahire, Darü’l Hadis, 2003.
- İbn Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdurrahmân eş-Şehrazûrî, Ulûmu’l –hadîs (Mukaddimetü İbnu’s-Salâh), thk. Nurettin Itr, Dımaşk, Dâru’l-fikr, 1998.
- Karacelil, Ali, Hadis Usûlü’nde Muztarib Hadis ve Değeri, Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları, Ankara, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1980.
- Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
- Kur’anı Kerim Meâli, çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2005.
- Mâlik b. Enes, el-Muvattâ’, thk. Külâle HasanAlî, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2018
- Müslim, Ebû’l Hüseyn Müslim İbnu’l-Haccac el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim (el-Câmiü’s-Sahîh), thr. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2016.
- Salih, Subhi, Hadsi İlimleri ve Hadis Istılahları, çev. Yaşar Kandemir, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
- Sehâvî, Şemsü’d-Dîn Muhammed b. Abdirrahman, Fethu’l-Muğîs Şerhu Elfiyyeti’l-Hadîs, Riyad, Mektebetü Dâru’l-Minhâc, 2015, I-V.
- Suyuti, Celâleddin Abdirrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî, Tedrîbu’r-Ravî Şerhi Takrîbu’n-Nevevî, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2014.
- Tahhân, Mahmud, Yeni hadis usulü (Teysîru Mustahahi’l Hadis), çev. Cemal Ağırman, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2010.
- Tekineş, Ayhan “muztarib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 31/423. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd), el-Câmiü’s-Sahîh (Sünenü’t-Tirmizî), thr. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2017.
- Yeniel, Necati, Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi, Şamil, İstanbul, Şamil Yayınevi, 1988.
- Yücel, Ahmet, Hadis Usulü, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
Öz
Bu makale, İslam dininin temel kaynaklarından biri olan sünnetin doğruluğunu ve güvenilirliğini tespit etmek için geliştirilen hadis usulü içerisinde, makbul olmasına rağmen ihtilaf sebebiyle merdud kabul edilen iki önemli hadis türü olan şâz ve muztarib hadisleri ele almaktadır. Makalenin amacı, bu hadis türlerinin tanımını, şartlarını ve örneklerini inceleyerek, hadis usulü içerisindeki yerlerini ve önemlerini ortaya koymaktır. Bununla beraber şâz ve muztarib hadislerin birbirlerinden ayrılan özelliklerini ve bunların hadis usulü açısından taşıdığı önemi vurgulamaktır. Makale, şâz ve muztarib hadislerin kaynaklarını ele alarak, bu kavramların tarihsel gelişimini ve farklı hadis alimleri tarafından nasıl yorumlandığını ortaya koymaktır. Ayrıca, şâz ve muztarib hadislerin metin ve senet analizi açısından nasıl değerlendirildiğini ve bu tür hadislerle karşılaşıldığında hangi yöntemlerin uygulanması gerektiğini açıklamaya çalışmaktadır. Makalenin son bölümünde ise, şâz ve muztarib hadislerin hadis usulü açısından taşıdığı önem vurgulanmaktadır.
Kaynakça
- Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb Arnavûd, 52 Cilt, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2015.
- Aydınlı, Abdullah, “şâz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim1 Haziran 2021. https://islamansiklopedisi. org.tr/saz--hadis
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil, el-Câmiü’s-Sahîh, thr. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2018.
- Büstânî, Muallim Budrus, Muhît el Muhît, nşr. Muhammed Utman. 9 Cilt. Lübnan: Dâru’l Kitâp el-İlmiyye, 2009.
- Düzenli, Muhittin, Hadislerde Gizli Kusurlar, Ankara, TDV, 2016.
- Ebû Dâvûd, Süleyman İbnu’l Eş’as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, thk. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2017.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Nuhbetû’l Fiker Şerhi, çev. Talât Koçyiğit, Ankara, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
- İbn Kesîr, el-Bâisu’l-Hadîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadîs, Şam, Dâru’l-Feyha, 2016.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâceh, thk. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2015.
- İbn Manzûr, Lisanü’l Arap, 9 Cit. Kahire, Darü’l Hadis, 2003.
- İbn Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdurrahmân eş-Şehrazûrî, Ulûmu’l –hadîs (Mukaddimetü İbnu’s-Salâh), thk. Nurettin Itr, Dımaşk, Dâru’l-fikr, 1998.
- Karacelil, Ali, Hadis Usûlü’nde Muztarib Hadis ve Değeri, Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları, Ankara, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1980.
- Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
- Kur’anı Kerim Meâli, çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2005.
- Mâlik b. Enes, el-Muvattâ’, thk. Külâle HasanAlî, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2018
- Müslim, Ebû’l Hüseyn Müslim İbnu’l-Haccac el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim (el-Câmiü’s-Sahîh), thr. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2016.
- Salih, Subhi, Hadsi İlimleri ve Hadis Istılahları, çev. Yaşar Kandemir, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
- Sehâvî, Şemsü’d-Dîn Muhammed b. Abdirrahman, Fethu’l-Muğîs Şerhu Elfiyyeti’l-Hadîs, Riyad, Mektebetü Dâru’l-Minhâc, 2015, I-V.
- Suyuti, Celâleddin Abdirrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî, Tedrîbu’r-Ravî Şerhi Takrîbu’n-Nevevî, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2014.
- Tahhân, Mahmud, Yeni hadis usulü (Teysîru Mustahahi’l Hadis), çev. Cemal Ağırman, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2010.
- Tekineş, Ayhan “muztarib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 31/423. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd), el-Câmiü’s-Sahîh (Sünenü’t-Tirmizî), thr. Yâsir Hasan, İzzeddîn Dalî, Ammâr et-Tayâr, Şam, Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2017.
- Yeniel, Necati, Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi, Şamil, İstanbul, Şamil Yayınevi, 1988.
- Yücel, Ahmet, Hadis Usulü, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hadis |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 1 |
Tevilat Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.