Kutsallık geçmişten günümüze her dönemde insan hayatına yön veren en
önemli olgulardan biridir. İnsani değerler kutsalla ilişkisine göre belirlenmiş,
toplumsal yasalar kutsalla uyumlarına göre varlığını sürdürmüştür. İnsan ve
toplumu derinden etkileyen/yönlendiren kutsallık olgusu edebî ürünlerde de
yansımasını bulmuştur. İlk dinî ve edebî ürünler olan mitlerden modern
hikâyelere kadar her anlatı az veya çok kutsalla ilişkisini sürdürmüştür. Bu
çalışmada ilkel toplulukların kutsal öyküleri mitlerde, kahramanlık hikâyeleri
destanlarda ve çoğunlukla aşk etrafında şekillenen halk hikâyelerinde
kutsallık olgusu ele alınmıştır. Kutsallık olgusu daha çok öykülerdeki
kahramanların kutsalla kurdukları ilişki ile halk tarafından bu öykülerin
algılanma biçimi üzerinden değerlendirilmiştir. Ancak öykülerdeki olay
örgüleri, zaman ve mekân olguları da kutsal-öykü arasındaki bağın
anlaşılması için önemli göstergeler olarak kullanılmıştır. Kronolojik olarak
birbirini takip eden bu üç halk anlatı türünün her biri ile ilgili çok sayıda metin
bulunmaktadır. Çalışmanın sınırlılıkları belli örnekler üzerinden değerlendir
me yapmayı gerektirmektedir. Bundan dolayı değerlendirmede her türün
tipik özelliklerini yansıtan birer örnek metin seçilmiştir. Buna göre Altay
yaratılış miti (Verbitskiy varyantı), Oğuz Kağan Destanı (Uygurca varyant) ve
Kerem ile Aslı hikâyesi kutsalla ilişkileri yönünden değerlendirilmiştir.
Çalışmanın sonucunda incelenen üç halk anlatı türünün de tanrısal/ilahi
güçlerle farklı biçimlerde ilişki kurduğu görülmüştür. Her anlatının/öykünün
bir öncekiyle kıyaslandığında -olay örgüsü, kişiler, zaman ve mekân
bakımından- kutsalla bağları biraz daha zayıflamaktadır. İlk anlatılarda tan
rılarla/kutsalla doğrudan sağlanan ilişkiler, sonrasında aracılar tarafından
sağlanmıştır. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler, sanayileşme, kentleşme ol-
guları toplumsal ve kültürel yaşamla birlikte yeni bilgi kuramları meydana tirmiş;
bu durum kutsallık algısına yeni ve farklı bir boyut kazandırmıştır.
Holiness is one of the most important phenomena that has shaped human
life from pastto present. Human values were determined according to their
relationship with the sacred, and social laws continued to exist according to
their harmony with the sacred. The phenomenon of holiness, which deeply
affects/directs people and society, has also found its reflection in literary
works. From the first religious and literary products, myths, to modern
stories, every narrative has maintained its relationship with the sacred to a
greater or lesser extent. In this study, the phenomenon of holiness is
discussed in the sacred stories of primitive societies in myths, heroic
stories in epics and folk tales mostly shaped around love. The phenomenon
of holiness has been evaluated mostly through the relationship between the
heroes in the stories and the sacred and the way these stories are perceived
by the public. However, the plots in the stories, the concepts of time and
place have also been used as important indicators for understanding the
connection between the sacred and the story. These three types of folk
narratives followed each other chronologically, and there are many texts
related to each of them. The limits of the study necessitate making
evaluations on certain examples. For this reason, a sample text reflecting
the typical characteristics of each genre was selected for evaluation.
Accordingly, the Altai creation myth (Verbitskiy variant), the Oghuz Kagan
Epic (Uyghur variant) and the story of Kerem and Asli were evaluated in
terms of their relations with the sacred. As a result of the study, it was seen
that all three folk narrative genres examined had different relationships with
divine powers. When compared to the previous one, each narrative/story's
ties with the sacred become weaker - in terms of plot, people, time and
place. In the first narratives, direct relations with the gods/sacred were
provided by intermediaries later on. Scientific and technological
developments, industrialization, urbanization phenomena have brought new
knowledge theories along with social and cultural life; this has brought a
new and different dimension to the perception of sacredness.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Türkiye Sahası Türk Halk Bilimi, Türk Halk Bilimi (Diğer) |
Bölüm | Araştırma Makalesi |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 8 Temmuz 2025 |
Gönderilme Tarihi | 2 Nisan 2025 |
Kabul Tarihi | 1 Temmuz 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 371 |
Dergi Ocak ve Temmuz aylarında yılda iki sayı yayımlanır. Çift kör hakem sistematiğinde, açık erişimli bir dergi olan TFA'da yer alan DOI kayıtlı makalelerin dili, Türkçe ve İngilizcedir. Dergi kural ve ilkelerine göre düzenlenmiş makaleler, dergipark’taki ilgili sayfamız aracılığıyla gönderilir. Bu ve benzer konular için info@turkfolklorarastirmalari.com veya tfadergisi@gmail.com adresine yazılabilir.
Açık erişimli dergideki DOI künyeli, APA 7 sistemine göre düzenlenmiş makaleler, çift kör hakem sisteminde ücretsiz olarak yayımlanır. Dernek/Dergi yönetimi yazılardan hiçbir biçimde sorumlu değildir; tüm sorumluluklar yazarlara aittir. Etik Kurul kararı gerektiren makalelerin yazar(lar)ı, makale gönderiminde gerekli raporu da eklemek zorundadır. Makale gönderiminde yazarlar, çalışmanın tüm sorumluluklarını üstlendiklerine, eserin başka bir yerde yayımlanmadığı, yayım için diğer yayın organlarına gönderilmediğine dair Yayın Beyan Formu sunarlar. Açık erişimli dergi gereği yazarlar, ürünlerinin telif haklarına sahiptirler. Yazarlara herhangi bir ücret ödenmez. Eserlerini TFA’yı kaynak göstererek farklı yerlerde kısmen kullanabilir, çevirilerini tam metin yayımlayabilirler.
Adres : Türk Folklor Araştırmaları Derneği- Girne / KKTC (Turkish Folklore Research Society - Kyrenia / TRNC)-
Telefon : 0542 888 80 35
Eposta :info@turkfolklorarastirmalari.com ---- tfadergisi@gmail.com