Öz
Saʿdî-i Şîrâzî (ö. 1292) Bostan isimli mesnevisini 1257 yılında tamamlamış
ve Salgurlu atabeyi Ebûbekir bin Saʿd bin Zengî’ye ithaf etmiştir. Bu tarihten
itibaren eser İslam coğrafyasının çeşitli yerlerine dağılmış ve zaman içerisinde
Farsça öğretiminde faydalanılan temel kitaplardan biri olmuştur. Klasik doğu
metinlerinin en meşhurlarından biri olan Bostan Osmanlı topraklarında da
fazlaca teveccüh görmüş, etrafında bir tercüme ve şerh literatürü ortaya
çıkmıştır. XIV. yüzyılda Hoca Mesud’un yazdığı Ferhengnâme-i Saʿdî’den
günümüze değin çeşitli şâir ve müellifler Bostan’ın tamamını ya da bir kısmını
manzum veyahut mensur olmak üzere Türkçeye tercüme/şerh etmişlerdir.
Osmanlı döneminde Bostan’ın tamamına yapılan en son Türkçe şerh Mehmed
Rahmî bin Ahmed’e yani Harputlu Rahmî Efendi’ye (ö.1886) aittir. Rahmî 1844
yılında tamamladığı Bostan şerhine Tuhfe-i Dostân Şerh-i Bostân adını
vermiştir. Şimdiye dek üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan Tuhfe-i
Dostân Şerh-i Bostân çeşitli yönleriyle tanıtılmış; diğer şerhlerle mukayese
edilerek farklı özellikleri ortaya konulmuş ve eserin müellifi şâir Mehmed Rahmî
Efendi hakkında mâlûmat verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Bostan Saʿdî-i Şîrâzî Bostan şerhi Tuhfe-i Dostân Şerh-i Bostân Harputlu Rahmî Efendi
Kaynakça
- AÇAR, Bedriye Gülay, “Sûdî-i Bosnevî’nin Ölüm Tarihi Meselesi”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies), II/4 (2016), s. 185-196.
- AÇAR, Bedriye Gülay,“İki Şerh Arasında: Sûdî ve Şemʿî’nin Bostân Şerhlerindeki Şerh Tekniğine Mukayeseli Bir Bakış”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, LVII/57 (2017), s. 1-15.
- AÇAR, Bedriye Gülay, 16. Yüzyıl Şârihlerinden Sûdî-i Bosnevî ve Şerh-i Bostân’ı (İnceleme-Tenkitli Metin), doktora tezi, 2018, Sakarya Üniversitesi SBE.
- AVCIOĞLU, Gamze Gizem, Saʿdî-yi Şîrâzî’nin Hayatı, Eserleri ve Türk Edebiyatındaki Yeri, doktora tezi, 2018, İstanbul Üniversitesi SBE.
- BURSALI MEHMED TAHİR, Osmanlı Müellifleri (haz. M.A.Yekta Saraç), III, Ankara 2016.
- ÇELİK, Ahmet, Tanzimat’tan Günümüze Türkiye’de Farsça Öğretimi, doktora tezi, 2005, İstanbul Üniversitesi SBE.
- CENGİZ, Halil Erdoğan,-EREN, Gönül Hatay, Rahmî-i Harputî Divanı, Ankara 1996.
- ÇİÇEKLER, Mustafa, “Saʿdî-i Şîrâzî”, DİA, İstanbul 2008, XXXV, 406.
- DOĞAN, Muhammet Nur, “Metin Şerhi Üzerine”, Eski Şiirin Bahçesinde, İstanbul 2009, s. 8-21.
- ERKAN, Mustafa-M. Özkan, “Hoca Mesud”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1998, XVIII, 189-191.
- ERSOY, Mehmet Âkif, Kurʾân-ı Kerîm’den Âyetler, İstanbul 1976.
- FAZLIOĞLU, Şükran, “Taʿlîm ile İrşâd arasında: Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın medrese ders müfredatı”, Dîvân İlmî Araştırmalar, sy.18 (2005/1), s. 115-173.
- GÜLEÇ, İsmail, “Gelibolulu Musluhiddin Sürûrî, Hayatı, Kişiliği, Eserleri ve Bahrü’l-Maʿârif İsimli Eseri”, Osmanlı Araştırmaları XXI, İstanbul 2001, s. 211-236.
- GÜLEÇ, İsmail, “Sürûrî”, DİA, İstanbul 2010, XXXVIII, 170-172.
- GÜLEÇ, İsmail, “Dağılmış İncileri Toplamaya Yardım Etmek: Şerh Tasnifi Meselesine Küçük Bir Katkı”, III. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof.Dr. Cem DilçinAdına) 13 Şubat 2009 Kayseri, Kayseri 2011, s. 174-193.
- GÜLEÇ, İsmail, “Klasik Türk Edebiyatı Metinleri Nasıl Şerh Edilmeli”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XLII/1 (İstanbul 2010), s. 83-111.
- İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, III, İstanbul [t.y.].
- KARATAŞ, Ahmet, “Yeni Bilgiler Işığında Harputlu Şâir Rahmî Efendi Sâre Hatun (Sarahatun) Camii’nin Yeniden İnşâsına Yazdığı Kaside”, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi (FÜHAD), VII/13 (Mart 2020), s. 51-86.
- KARATAŞ, Ahmet, “Harputlu Şâir Rahmî Efendi’nin Neşredilen Divânında Bulunmayan Bazı Şiirleri”, Şarkiyat Mecmuası -Journal of Oriental Studies 36 (2020), s. 1-42.
- KARATAŞ, Ahmet, İbnülemin ile Harputlu Müderris-Müftü Kemâleddin Efendi’nin Mektuplaşmaları, Ankara 2021.
- KARTAL, Ahmet, “Saʿdî-i Şîrâzî’nin Bostan İsimli Eserinin Türkçe Tercüme ve Şerhleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy. 5 (2001), s. 99-120.
- KATOUZIAN, Homa, Sâdi: Hayatın, Aşkın ve Tutkunun Şairi, İstanbul 2020.
- KAVAZ, İbrahim-ONUR, M. Naci, Harputlu Rahmî Dîvânı, Ankara 1996.
- KILIÇ, Atabey, “Geleneksel Şerh ve Modern Metin İncelemelerine Eleştirel Bir Bakış: Metodlar, Çalışmalar, Beklentiler”, III. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Cem Dilçin Adına) 13 Şubat 2009 Kayseri , Kayseri 2011, s. 239-246.
- KILIÇ, Atabey, “Dağılmış İncileri Toplamak: Şerh Tasnifi Denemesi”, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (12-13 Nisan 2007), s. 363-369.
- KORTANTAMER, Tunca, “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, sy. VIII (İzmir 1994), s. 1-10.
- MEHMED RAHMÎ BİN AHMED, Tuhfe-i Dostân Şerh-i Bostân, Ankara: Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 6178.
- MEMİŞOĞLU, Fikret, “Rahmi Hoca”, Yeni Fırat Aylık Sanat-Fikir Dergisi, sy. 12 (Haziran 1963), s. 9-12.
- MEMİŞOĞLU, Fikret, “Rahmi Hoca”, Yeni Fırat Aylık Sanat-Fikir Dergisi, sy. 13 (Temmuz 1963), s. 18-21.
- MENGİ, Mine, “Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine”, Divan Şiiri Yazıları, Ankara 2000, s. 72-80.
- MERMER, Kenan, Klâsik Şerh Geleneğinde Üslûp-Kasîde-i Bürde Örneği, İstanbul 2020.
- METİN, Mutlu, Şemʿî Mustafa Efendi’nin Şerh-i Bostan’ı (traskripsiyonlu metin) [200b-321a], yüksek lisans tezi, 2014, Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE.
- ÖZTÜRK, Şeyda, Şemʿî Efendi ve Mesnevî Şerhi, İstanbul 2011.
- SADİ, Bostan (çev. Hikmet İlaydın), İstanbul 1988.
- SAʿDÎ, Külliyât-ı Saʿdî [Bostan], (thk. Muhammed Ali Furuği), Tahran 1394 [2015], s. 195-399.
- SUNGUROĞLU, İshak, Harput Yollarında, II, İstanbul 1959.
- SÜRÛRÎ, Şerh-i Bostân, İstanbul: Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyüddin Efendi, 2680.
- ŞEMʿÎ ŞEMʿULLÂH, Şerh-i Bûstân, Ankara: Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 3730.
- TAK, Ekrem-AYDIN, Bilgin, “XVII. Yüzyılda İstanbul Medreselerinde Okutulan Kitaplar (Tereke Kayıtları Üzerine Bir Değerlendirme)”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), sy. 19 (2019), s. 183-236.
- TARLAN, Ali Nihad, Metinler Şerhi’ne Dair, İstanbul 1937.
- VERİM, Hidayet, Şemʿî Mustafa Efendi’nin Şerh-i Bostan’ı (traskripsiyonlu metin) [1b-200b], yüksek lisans tezi, 2014, Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE.
- YAZAR, Sadık, Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, doktora tezi, 2011, İstanbul Üniversitesi SBE.
- YILMAZ, Ozan, “Klasik Şerh Edebiyatı Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), V/9 (2007), s. 271-304.
- YILMAZ, Ozan, “Şârihin Kütüphanesinden: Bosnalı Ahmed Sûdî’nin Gülistân Şerhinde Kullandığı Kaynaklar”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (ESTAD), I/1 (Ağustos 2018), s. 187-202.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 48 |