Sporda etkili karar vermenin fiziksel aktivitelerden keyif alma üzerindeki rolü

Erdem Kartal; İmdat Yarım

doi:10.22282/tojras.1634505

Araştırma Makalesi

The Role of Effective Decision Making in Sport on Enjoyment of Physical Activities

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 205 - 212, 30.04.2025

Erdem Kartal , İmdat Yarım

https://doi.org/10.22282/tojras.1634505

Öz

Fiziksel aktiviteler, bireylerin genel sağlık durumlarını iyileştiren, fiziksel kapasiteyi artıran ve zihinsel iyi oluşu destekleyen temel unsurlardan biridir. Karar verme süreci ise bireyin içsel gereksinimleri ile çevresel beklentiler arasında bir denge kurmasını sağlayan bilişsel bir mekanizma olarak değerlendirilmektedir. Spordan keyif alma kavramı, bireylerin spor faaliyetleri sırasında ve sonrasında deneyimledikleri olumlu duygusal tepkileri ifade etmekte olup, haz, eğlence, hoşnutluk ve memnuniyet gibi duyguları kapsamaktadır. Bu bağlamda, mevcut araştırmanın temel amacı, sporda etkili karar verme düzeyinin fiziksel aktivitelerden keyif alma üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırmanın çalışma evrenini, Sakarya ilinde aktif olarak spor yapan lisanslı sporcular oluşturmaktadır. İlişkisel tarama modeli çerçevesinde tasarlanan araştırmaya, kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen toplam 309 sporcu katılım sağlamıştır. Katılımcıların %26,5’ini (n=82) kadın, %73,5’ini (n=227) ise erkek sporcular oluşturmaktadır. Veri toplama sürecinde, "Sporda Etkili Karar Verme Ölçeği (SEKVÖ)", "Fiziksel Aktivitelerden Keyif Alma Ölçeği (FAKÖ)" ve araştırmacılar tarafından geliştirilen "Kişisel Bilgi Formu" kullanılmıştır. Elde edilen veriler, tanımlayıcı istatistikler, Pearson korelasyon analizi ve regresyon analizleri aracılığıyla SPSS 26 programında değerlendirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, sporcuların karar verme düzeyleri ile spordan keyif alma arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu (p<.05) ve karar verme düzeyinin, spordan keyif alma üzerinde anlamlı bir yordayıcı etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu bulgulara göre Karar verme düzeyi sporcuların keyif alma halleri üzerinde olumlu etki oluşturduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Spor, Egzersiz, Karar Verme, Fizeksel Aktivite, Keyif Alma

Kaynakça

Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
Ashford, M., Abraham, A., & Poolton, J. (2021). Understanding a player’s decision-making process in team sports: A systematic review of empirical evidence. Sports, 9(5), Article 65. https://doi.org/10.3390/sports9050065
Baker, J., & Young, B. W. (2014). 20 years later: Deliberate practice and the development of expertise in sport. International Review of Sport and Exercise Psychology, 7(1), 135–157. https://doi.org/10.1080/1750984X.2014.896024
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W.H. Freeman.
Bar-Eli, M., Plessner, H., & Raab, M. (2011). Judgment, decision-making and success in sport. Wiley-Blackwell.
Biddle, S. J. H., & Mutrie, N. (2007). Psychology of physical activity: Determinants, well-being and interventions (2nd ed.). Routledge.
Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22nd ed.). Pegem Akademi.
Can, İ., & Bayrakdaroğlu, S. (Eds.). (2023). Kuramdan uygulamaya sportif performans. Efe Akademi Yayınları.
Cerasoli, C. P., Nicklin, J. M., & Ford, M. T. (2014). Intrinsic motivation and extrinsic incentives jointly predict performance: A 40-year meta-analysis. Psychological Bulletin, 140(4), 980–1008. https://doi.org/10.1037/a0035661
Clark, T. (2005). Lifelong, life-wide or life sentence? Australian Journal of Adult Learning, 45(1), 47–62.
Çelik, N. B., Çulha, Y., & Adal, P. (2020). Sporcuların motivasyon kaynaklarının belirlenmesi. In 7th ATLAS International Congress on Social Sciences (pp. 1–10). [No publisher provided].
Çetın, M. Ç., & Kara, M. (2024). Sporda etkili karar verme ölçeği (SEKVÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 29(1), 40-52.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
Demir, G. T., Namlı, S., Hazar, Z., Türkeli, A., & Cicioğlu, H. İ. (2018). Bireysel ve takım sporcularının karar verme stilleri ve mental iyi oluş düzeyleri. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 176–191.
Eulie, J. (1988). Teaching understanding and developing critical thinking. The Social Studies, 79(6), 260–265. https://doi.org/10.1080/00220973.1945.11019930
Fierro-Suero, S., Castillo, I., Almagro, B. J., & Saénz-López, P. (2023). The role of motivation and emotions in physical education: Understanding academic achievement and the intention to be physically active. Frontiers in Psychology, 14, Article 1253043. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1253043
Fletcher, D., & Sarkar, M. (2012). A grounded theory of psychological resilience in Olympic champions. Psychology of Sport and Exercise, 13(5), 669–678. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2012.04.007
Gençay, E. (2022). Ergen oryantiring sporcularının karar verme davranışlarının incelenmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9(82), 698–704. https://doi.org/10.26450/jshsr.3050
Halpern, D. F. (2014). Thought and knowledge: An introduction to critical thinking (5th ed.). Psychology Press. https://doi.org/10.4324/9781315885278
Harris, R. (1998). Introduction to decision making. Vanguard University of Southern California.
Hastie, P. A., Sinelnikov, O. A., & Guarino, A. J. (2013). The development of skill and tactical competencies during a season of sport education. Research Quarterly for Exercise and Sport, 84(2), 192–201. https://doi.org/10.1080/02701367.2013.775189
Jackson, S. A. (2000). Joy, fun, and flow state in sport. In Y. L. Hanin (Ed.), Emotions in sport (pp. 135–155). Human Kinetics.
Jackson, S. A., & Csikszentmihalyi, M. (1999). Flow in sports: The keys to optimal experiences and performances. Human Kinetics.
Jekauc, D., Reimers, A. K., Wagner, M. O., & Woll, A. (2013). Physical activity in sports clubs of children and adolescents in Germany: Results from a nationwide representative survey. Journal of Public Health, 21(6), 505–513. https://doi.org/10.1007/s10389-013-0579-2
Johles, L., Gustafsson, H., Jansson-Fröjmark, M., Classon, C., Hasselqvist, J., & Lundgren, T. (2020). Psychological flexibility among competitive athletes: A psychometric investigation of a new scale. Frontiers in Sports and Active Living, 2, Article 110. https://doi.org/10.3389/fspor.2020.00110
Johnson, J. G. (2006). Cognitive modeling of decision making in sports. Psychology of Sport and Exercise, 7(6), 631–652. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2006.03.009
Jones, J., & Hardy, L. (Eds.). (1990). Stress and performance in sport. John Wiley & Sons.
Kalaycı, N. (2000). Karar verme ve problem çözme. Gazi Kitabevi.
Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 5, p. 359). Ankara, Turkey: Asil Yayın Dağıtım.
Kalkavan, A., Kadıoğlu, H. C., & Kayhan, R. F. (2021). Spor lisesindeki sporcuların stresle başa çıkma düzeylerinin araştırılması. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 9(24), 124–137.
Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri: Kavramlar, ilkeler ve teknikler (32nd ed.). Nobel Yayın Dağıtım.
Kimiecik, J. C., & Harris, A. T. (1996). What is enjoyment? A conceptual/definitional analysis with implications for sport and exercise psychology. Journal of Sport and Exercise Psychology, 18(3), 247–263. https://doi.org/10.1123/jsep.18.3.247
Kwan, B. M., Stevens, C. J., & Bryan, A. D. (2017). What to expect when you’re exercising: An experimental test of the anticipated affect–exercise relationship. Health Psychology, 36(4), 309–319. https://doi.org/10.1037/hea0000453
MacDonald, D. J., Côté, J., Eys, M., & Deakin, J. (2011). The role of enjoyment and motivational climate in relation to the personal development of team sport athletes. The Sport Psychologist, 25(1), 32–46. https://doi.org/10.1123/tsp.25.1.32
Mallery, P., & George, D. (2000). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Allyn & Bacon.
Marco, C. D., Hartung, P. J., Newman, I., & Parr, P. (2003). Validity of the decisional process inventory. Journal of Vocational Behavior, 63(1), 1–19. https://doi.org/10.1016/S0001-8791(02)00018-0
Marzano, R. J., & Kendall, J. S. (2007). The new taxonomy of educational objectives (2nd ed.). Corwin Press.
Mullen, S. P., Olson, E. A., Phillips, S. M., Szabo, A. N., Wójcicki, T. R., Mailey, E. L., ... & McAuley, E. (2011). Measuring enjoyment of physical activity in older adults: invariance of the physical activity enjoyment scale (paces) across groups and time. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 8, 1-9.
Ölçücü, B., Özen, Ş., & Altınkök, M. (2014). Spor eğitiminde Tokat ilinde voleybol takımlarında oynayan voleybolcuların voleybola başlama nedenleri ve beklentileri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 57–70.
Özkurt, B., Küçükibiş, H. F., & Eskiler, E. (2022). Fiziksel aktivitelerden keyif alma ölçeği (FAKÖ): Türk kültürüne uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 21-37.
Raab, M., & Araújo, D. (2019). Decision-making in sports: An ecological dynamics perspective. Psychology of Sport and Exercise, 41, 1–9. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2018.12.001
Ronkainen, H., Lundgren, T., Kenttä, G., Ihalainen, J., Valtonen, M., & Lappalainen, R. (2024). Psychological flexibility skills and mental wellbeing in athletes: An exploration of associations and gender differences. Psychology and Behavioral Sciences, 13(2), 43–55. https://doi.org/10.11648/j.pbs.20241302.14
Rusmana, R., Sulaiman, I., Rihatno, T., Chaniago, H., Samsudin, S., Asmawi, M., & Pavlovic, R. (2023). Effects of tactical game + encouragement on improve decision making and skill execution in basketball athletes. Revista Iberoamericana de Psicología del Ejercicio y el Deporte, 18(5), 612–617.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54–67. https://doi.org/10.1006/ceps.1999.1020
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
Sánchez, A. C. J., Calvo, A. L., Buñuel, P. S. L., & Godoy, S. J. I. (2009). Decision-making of Spanish female basketball team players while they are competing. Revista de Psicología del Deporte, 18(3), 369–373.
Scanlan, T. K., Carpenter, P. J., Lobel, M., & Simons, J. P. (1993). Sources of enjoyment for youth sport athletes. Pediatric Exercise Science, 5(3), 275–285. https://doi.org/10.1123/pes.5.3.275
Scanlan, T. K., Carpenter, P. J., Simons, J. P., Schmidt, G. W., & Keeler, B. (1993). An introduction to the sport commitment model. Journal of Sport and Exercise Psychology, 15(1), 1–15. https://doi.org/10.1123/jsep.15.1.1
Sheppard, J. M., Young, W. B., Doyle, T. L. A., Sheppard, T. A., & Newton, R. U. (2006). An evaluation of a new test of reactive agility and its relationship to sprint speed and change of direction speed. Journal of Science and Medicine in Sport, 9(4), 342–349. https://doi.org/10.1016/j.jsams.2006.05.019
Silva, A. F., Conte, D., & Clemente, F. M. (2020). Decision-making in youth team-sports players: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(11), Article 3803. https://doi.org/10.3390/ijerph17113803
Silva, A. F., Ramirez-Campillo, R., Sarmento, H., Afonso, J., & Clemente, F. M. (2021). Effects of training programs on decision-making in youth team sports players: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 12, Article 663867. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.663867
Swann, C., Piggott, D., Schweickle, M., & Vella, S. A. (2018). A review of scientific progress in flow in sport and exercise. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 7(4), 375–395. https://doi.org/10.1037/spy0000145
Şenel, Ö., Özkan, Z., Arman, N., & Bingöl, M. (2023). Ekstrem sporcuların spor yaralanma kaygı düzeyi ile karar verme stillerinin araştırılması. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(1, Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı), 532–547. https://doi.org/10.38021/asbid.1288603
Vallerand, R. J. (1997). Toward a hierarchical model of intrinsic and extrinsic motivation. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 29, pp. 271–360). Academic Press. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60019-2
Vallerand, R. J., & Losier, G. F. (1999). An integrative analysis of intrinsic and extrinsic motivation in sport. Journal of Applied Sport Psychology, 11(1), 142–169. https://doi.org/10.1080/10413209908402956
Vural, M. (2013). Spor Genel Müdürlüğü merkez ve taşra teşkilatında görev yapan spor yöneticilerinin düşünme ve karar verme stillerinin incelenmesi [Unpublished doctoral dissertation]. Gazi Üniversitesi.
Wankel, L. M., & Sefton, J. M. (1989). A season-long investigation of fun in youth sports. Journal of Sport and Exercise Psychology, 11(4), 355–366. https://doi.org/10.1123/jsep.11.4.355
Warburton, D. E. R., Nicol, C. W., & Bredin, S. S. D. (2006). Health benefits of physical activity: The evidence. CMAJ, 174(6), 801–809. https://doi.org/10.1503/cmaj.051351
Weinberg, R. S., & Gould, D. (2023). Foundations of sport and exercise psychology (7th ed.). Human Kinetics.
Weinberg, R. S., & Jackson, A. (1979). Competition and extrinsic rewards: Effect on intrinsic motivation and attribution. Research Quarterly: American Alliance for Health, Physical Education, Recreation and Dance, 50(3), 494–502. https://doi.org/10.1080/00345377.1979.10615641
Weyland, S., Finne, E., Krell-Roesch, J., & Jekauc, D. (2020). (How) Does affect influence the formation of habits in exercise? Frontiers in Psychology, 11, Article 578108. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.578108
Zhao, J., Gu, Q., Zhao, S., & Mao, J. (2022). Effects of video-based training on anticipation and decision-making in football players: A systematic review. Frontiers in Human Neuroscience, 16, Article 945067. https://doi.org/10.3389/fnhum.2022.945067