Öz
Genghis Khan’s grandson, Khublai Khan, founded the Khublai Khanate (Yuan Dynasty) in China in 1260, and this khanate dominated his successors until 1368. In this process, the Mongols, as a nomadic and foreign tribe, united the country by dominating both Northern China and Southern China during the medieval period. One of the important reasons for this is closely related to the Mongols ability to establish a systematic structure in administrative, military and financial aspects of state administration. Especially, one of the important factors in the survival and development of a state is the systematic functioning of the financial structure during the Khublai Khanate period. For this purpose, Khublai Khan appointed financially competent people. During the reign of Khublai Khan (1260-1294), three important finance ministers, Ahmed (Ahema 阿合馬; ?-1282), Lu Shirong 盧世榮 (?-1285) and Sanga (Sang Ge 桑哥; ?-1291), who implemented important reforms in the development of the country, the increase of state revenues and the systematization of finance were appointed.
In this study, we evaluated the biography of Ahmed, the first of Khublai Khan’s finance ministers, by using research works in different languages, especially Chinese such as Yuanshi, Xin Yuanshi, and Rashīd al-Dīn’s Persian work called Jāmiʽ al-Tawārīkh. Ahmed’s appointment as minister of finance, the financial reforms and consequences he put forward in this process, his abuse of office, the tragic outcome of his life, as well as Khublai Khan’s pragmatic view on employment are within the scope of our study. In addition, this study provides information about the finances of the Khublai Khan period and also contains important information about the financial structure and the functioning of this structure.
Anahtar Kelimeler
Khublai Khanate (Yuan Dynasty) Minister of Finance Ahmed Yuanshi Xin Yuanshi Jāmiʽ al-Tawārīkh
Kaynakça
- Anonim, Yuan Tüzüğü-Yuan Dianzhang元典章, haz. Hong Jinfu 洪金富, Zhong- yang Yanjiuyuan Lishi Yuyan Yanjiusuo 中央研究院歷史語言研究所, Taiwan Taibei 臺灣台北 2016.
- Aziz, Şirinay, “Moğol İmparatorluğu’nda Ortak Tüccar Uygulaması ve Ortak Tüccar Uygulamasının Ming Hanedanı Döneminde Sona Erişi”, Medeniyet Kültürel Araştırmaları Belleteni, C II/S. 3, 2022, s. 54-73.
- Aziz, Şirinay, “Yuan Tüzüğü Maliye Nazırlığı Bölümü” Işığında Kubilay Hanlığı’nda Malî Yapı (1260-1368), İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2024.
- d’Ohsson, A. Konstantin, Moğol Tarihi, çev. Bahadır Apaydın, Nesnel Yayınlar, İstanbul 2008.
- Polo, Marco, Dünyanın Hikâye Edilişi, çev. Işık Ergüden-Z. Zühre İlkgelen, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2019.
- Fazlullah Hemedânî, Reşîdüddin, Câmiu’t-Tevârih, haz. Muhammed Ruşen-Mus- tafa Musevi, C II, Neşr-i Elburz, Tahran 1373 [1994].
- Hucker, Charles O., A Dictionary of Official Titles in İmperial China, Southern Mate- rials Center, INC., Taipei 1985.
- Ji, Tu 屠寄, Moğol Tarihi Kayıtları-Mengwuer Shiji 蒙兀兒史記, C XVII-XVIII, Pi- lingtushi 毗陵屠氏 1934.
- Lian, Song 宋濂, Yuan Yıllığı-Yuanshi元史, Zhonghua Shuju 中華書局, Beijing 北京 1976.
- Lunian, Yu 俞鹿年, Çin Bürokrasisinin Büyük Sözlüğü-Zhongguo Guanzhi Dacidian 中国官制大辞典, Heilongjiang Renmin Chubanshe 黑龙江人民🎧版社, Haerbin 哈尔滨 1992.
- Matsui, Dai, “Mongol Globalism Attested by the Uigur and Mongol Documents from East Turkestan”, Studies in the Humanities Cultural Sciences, S. 22, 2009, s. 33-42.
- Özcan, Abdülkadir, “Rikâbdar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 35, İs- tanbul 2008, s. 111-112.
- Pengpeng, Sun 孙朋朋-Baoping, Zhou 周保平, “Kubilay Hanlığı’nda Merkezin Finansal Karar Alma ve İşletme Mekanizmalarının Evrimi-Yuan Shizu Chao Zhongyang Caizhengjuece Yu Yunxingjizhi Zhi Yanbian 元世祖朝中央财政决策与运行机制之演变”, Henan Daxue Xuebao 河南大学学报, C LXIII/S. 5, Eylül 2023, s. 65-70.
- Rachewiltz, Igor de, In the Service of the Khan: Eminent Personalities of the Early Mon- gol-Yüan Period, ed. Igor de Rachewiltz - Hok-lam Chan - Hsiao Ch’i-ch’ing - Peter W. Geier - May Wang - Harrassowitz Verlag, Weesbaden 1993.
- Rashīd Al-Dīn, The Successors of Genghis Khan, çev. John Andrew Boyle, Columbia University Press, New York and London 1971.
- Rossabi, Morris, Kubilay Han: Yaşamı ve Dönemi, çev. Özgür Özol, Türkiye İş Banka- sı Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
- Shaomin, Ke 柯劭忞, Yeni Yuan Yıllığı-Xin Yuanshi新元史, Jilin Renmin Chubans- he 吉林人民🎧版社, Changchun 长春 1995.
- Shusen, Qiu 邱树森, Yuan Yıllığı Sözlüğü-Yuanshi Cidian 元史辞典, Shandong Jiao- yu Chubanshe 山东教育🎧版社, Shandong 山东 2002.
- T’ang, Ch’i, Moğol Sülâlesi Devrinde Türk ve İslâm Dünyası ile Temasta Bulunan Şahsiyet- ler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumî Türk Tarihi Kürüsü, Yayın- lanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1970.
- Tianjue, Su 蘇天爵, Yuan Edebi Türleri-Yuan Wenlei元文類, Shangwu Yinshuguan 商務印書館, Shanghai 上海 1938.
- Yihui, Yang 杨义辉, “Lu Shirong’un Hain Vezir Olarak Konumlandırılması Üzerine Analiz-‘Yuan Yıllığı. Hain Vezirler Tezkeresi’ Üzerine Yorum-Lu Shi- rong Jianchen Dingwei Bianxi—Jianping《Yuanshi. Jianchenzhuan》卢世荣奸臣定位辨析—兼评《元史.奸臣传》”, Longdong Xueyuan Xuebao 陇东学院学报, C XXX/S. 3, Temmuz 2019, s. 41-45.
- Zhijiu, Yang 杨志玖- Dehua, Yang 杨德华, “Yuandai Huizu Zaxiang Ahema Xinlun 元代回族宰相阿合马新论”, Huizu Yanjiu 回族研究, S. 1, 1995, s. 13-18.
Öz
Cengiz Han’ın torunu Kubilay Han, 1260 tarihinde Çin’de Kubilay Hanlığı’nı (Yuan Hanedanı) kurdu ve bu hanlık 1368 tarihine kadar hâkimiyet sürdü. Bu süreçte konargöçer ve yabancı bir kavim olarak Moğollar, Orta Çağ döneminde hem Kuzey Çin’i hem de Güney Çin’i hâkimiyeti altına alarak ülkeyi birleştirdi. Bunun önemli nedenlerinden biri de Moğolların devlet yönetiminde idari, askerî ve mali açıdan sistematik bir yapı kurabilmesiyle yakından ilişkilidir. Özellikle de bir devletin ayakta kalabilmesi ve gelişmesindeki önemli faktörlerden biri olarak mali yapı Kubilay Hanlığı Dönemi’nde sistematik işlemiştir. Bunun için Kubilay Han, mali açıdan konuda yetkili kişileri görevlendirdi. Kubilay Han (1260-1294) Dönemi’nde ülkenin kalkınmasında, devlet gelirlerinin artmasında ve maliyenin sistemleşmesinde önemli reformları yürürlüğe koyan üç önemli maliye nazırı Ahmed (Ahema 阿合馬; ?-1282), Lu Shirong 盧世榮 (?-1285) ve Sanga (Sang Ge 桑哥; ?-1291) vardı.
Bu çalışmamızda Yuan Yıllığı, Yeni Yuan Yıllığı gibi Çince ve Reşîdüddin’in Câmiu’t-Tevâ- rih adlı Farsça eseri başta olmak üzere farklı dillerdeki araştırma eserleri de kullanılarak Kubilay Han’ın maliye nazırlarından ilki olan Ahmed’in biyografisini değerlendirdik. Ahmed’in maliye nazırı olarak atanması, bu süreçte ortaya koyduğu mali reformları ve sonuçları, görevini suistimal etmesi, hayatının trajik bir şekilde sonuçlanması ve bunun yanı sıra Kubilay Han’ın istihdam konusundaki pragmatik görüşü bu çalışmamızın kapsamında yer almaktadır. Ayrıca bu çalışmamız Kubilay Han dönemi maliye konusunda bilgi sunmakla birlikte mali yapı ve bu yapının işleyişi hakkında da önemli bilgileri içermektedir.
Anahtar Kelimeler
Kubilay Hanlığı (Yuan Hanedanı) Maliye Nazırı Ahmed Yuan Yıllığı Yeni Yuan Yıllığı Câmiu’t-Tevârih
Kaynakça
- Anonim, Yuan Tüzüğü-Yuan Dianzhang元典章, haz. Hong Jinfu 洪金富, Zhong- yang Yanjiuyuan Lishi Yuyan Yanjiusuo 中央研究院歷史語言研究所, Taiwan Taibei 臺灣台北 2016.
- Aziz, Şirinay, “Moğol İmparatorluğu’nda Ortak Tüccar Uygulaması ve Ortak Tüccar Uygulamasının Ming Hanedanı Döneminde Sona Erişi”, Medeniyet Kültürel Araştırmaları Belleteni, C II/S. 3, 2022, s. 54-73.
- Aziz, Şirinay, “Yuan Tüzüğü Maliye Nazırlığı Bölümü” Işığında Kubilay Hanlığı’nda Malî Yapı (1260-1368), İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2024.
- d’Ohsson, A. Konstantin, Moğol Tarihi, çev. Bahadır Apaydın, Nesnel Yayınlar, İstanbul 2008.
- Polo, Marco, Dünyanın Hikâye Edilişi, çev. Işık Ergüden-Z. Zühre İlkgelen, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2019.
- Fazlullah Hemedânî, Reşîdüddin, Câmiu’t-Tevârih, haz. Muhammed Ruşen-Mus- tafa Musevi, C II, Neşr-i Elburz, Tahran 1373 [1994].
- Hucker, Charles O., A Dictionary of Official Titles in İmperial China, Southern Mate- rials Center, INC., Taipei 1985.
- Ji, Tu 屠寄, Moğol Tarihi Kayıtları-Mengwuer Shiji 蒙兀兒史記, C XVII-XVIII, Pi- lingtushi 毗陵屠氏 1934.
- Lian, Song 宋濂, Yuan Yıllığı-Yuanshi元史, Zhonghua Shuju 中華書局, Beijing 北京 1976.
- Lunian, Yu 俞鹿年, Çin Bürokrasisinin Büyük Sözlüğü-Zhongguo Guanzhi Dacidian 中国官制大辞典, Heilongjiang Renmin Chubanshe 黑龙江人民🎧版社, Haerbin 哈尔滨 1992.
- Matsui, Dai, “Mongol Globalism Attested by the Uigur and Mongol Documents from East Turkestan”, Studies in the Humanities Cultural Sciences, S. 22, 2009, s. 33-42.
- Özcan, Abdülkadir, “Rikâbdar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 35, İs- tanbul 2008, s. 111-112.
- Pengpeng, Sun 孙朋朋-Baoping, Zhou 周保平, “Kubilay Hanlığı’nda Merkezin Finansal Karar Alma ve İşletme Mekanizmalarının Evrimi-Yuan Shizu Chao Zhongyang Caizhengjuece Yu Yunxingjizhi Zhi Yanbian 元世祖朝中央财政决策与运行机制之演变”, Henan Daxue Xuebao 河南大学学报, C LXIII/S. 5, Eylül 2023, s. 65-70.
- Rachewiltz, Igor de, In the Service of the Khan: Eminent Personalities of the Early Mon- gol-Yüan Period, ed. Igor de Rachewiltz - Hok-lam Chan - Hsiao Ch’i-ch’ing - Peter W. Geier - May Wang - Harrassowitz Verlag, Weesbaden 1993.
- Rashīd Al-Dīn, The Successors of Genghis Khan, çev. John Andrew Boyle, Columbia University Press, New York and London 1971.
- Rossabi, Morris, Kubilay Han: Yaşamı ve Dönemi, çev. Özgür Özol, Türkiye İş Banka- sı Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
- Shaomin, Ke 柯劭忞, Yeni Yuan Yıllığı-Xin Yuanshi新元史, Jilin Renmin Chubans- he 吉林人民🎧版社, Changchun 长春 1995.
- Shusen, Qiu 邱树森, Yuan Yıllığı Sözlüğü-Yuanshi Cidian 元史辞典, Shandong Jiao- yu Chubanshe 山东教育🎧版社, Shandong 山东 2002.
- T’ang, Ch’i, Moğol Sülâlesi Devrinde Türk ve İslâm Dünyası ile Temasta Bulunan Şahsiyet- ler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumî Türk Tarihi Kürüsü, Yayın- lanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1970.
- Tianjue, Su 蘇天爵, Yuan Edebi Türleri-Yuan Wenlei元文類, Shangwu Yinshuguan 商務印書館, Shanghai 上海 1938.
- Yihui, Yang 杨义辉, “Lu Shirong’un Hain Vezir Olarak Konumlandırılması Üzerine Analiz-‘Yuan Yıllığı. Hain Vezirler Tezkeresi’ Üzerine Yorum-Lu Shi- rong Jianchen Dingwei Bianxi—Jianping《Yuanshi. Jianchenzhuan》卢世荣奸臣定位辨析—兼评《元史.奸臣传》”, Longdong Xueyuan Xuebao 陇东学院学报, C XXX/S. 3, Temmuz 2019, s. 41-45.
- Zhijiu, Yang 杨志玖- Dehua, Yang 杨德华, “Yuandai Huizu Zaxiang Ahema Xinlun 元代回族宰相阿合马新论”, Huizu Yanjiu 回族研究, S. 1, 1995, s. 13-18.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arkeoloji (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 7 Ağustos 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Temmuz 2024 |
| Kabul Tarihi | 17 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |
Kaynak Göster
Belleten Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.