Öz
The Mandate Palestine Period (1919-1948) represents a historical juncture marked by intense social and political transformations. This study examines the critical role of the press in these transformations, focusing specifically on the Mir’ât al-Sharq newspaper. Using Habermas’s concept of the “literary public sphere” as its theoretical framework, the research explores how literary publicity in Palestinian society took shape between 1919 and 1925, particularly in relation to the construction of political consciousness and spatial identities.
The article aims to analyze the specific impact of the press on the formation of the public sphere in Mandate Palestine. It seeks to elucidate how Mir’ât al-Sharq mediated political, social, and cultural debates, fostered dialogue among diverse social groups, and contributed to the construction of a modern Palestinian identity. The research employs a content analysis methodology based on archival materials from the newspaper. Furthermore, it draws on secondary sources and academic studies on the history of Mandate Palestine to provide a deeper understanding of the sociopolitical context of the period.
The study demonstrates that Mir’âtü’ş-Şark was not merely a source of news but a significant literary platform where public discussions in Mandate Palestine took shape. Beyond informing the public about local and global events, the newspaper played a pivotal role in raising political awareness, strengthening social solidarity, and reinforcing a sense of spatial belonging. In this context, Mir’ât al-Sharq was instrumental in shaping the political and cultural identity of modern Palestine.
Future research could benefit from examining other periodicals alongside Mir’ât al- Sharq, offering a broader perspective on the dynamics of literary publicity during this period. Additionally, a comparative analysis of the transformations in Mandate Palestine’s press within the framework of social and political events could open new avenues for understanding continuities and ruptures between spatial and literary public spheres.
Anahtar Kelimeler
Palestine Jerusalem British Mandate Press Literary Public Sphere Mir’ât al-Sharq
Etik Beyan
This study is one of the outcomes of project numbered 220K016, titled “Imperial Policies in Jerusalem: Public Space and Social Identity (1871-1948)”, supported by TÜBİTAK (1001-Scientific and Technological Research Projects Support Program). We thank TÜBİTAK for their support.
Kaynakça
- Süreli Yayınlar
- el-Câmi‘atu’l-Arabiyye, 1928, 1929, 1930.
- el-Karmil, 1920, 1925.
- el-Livâ, 1935, 1936.
- Mir’âtü’ş-Şark, 1919, 1920, 1921, 1922, 1923, 1924, 1925.
- Araştırma ve İnceleme Eserler
- Armstrong, Karen, One City, Three Faiths, Random House, New York 2005. Arendt, Hanna, The Human Condition, University of Chicago Press, Chicago 1958.
- Avcı, Yasemin, Osmanlı Hükümet Konakları: Tanzimat Döneminde Kent Mekânında Devle- tin Erki ve Temsili, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2017.
- Avcı, Yasemin - Özdemir Yazıcı, Ömür, “Kudüs Kamame Kilisesi: Hıristiyanlığın Merkezinde Osmanlı Mirası ve Statüko Meselesi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl 15, S. 29, 2019, 35-58.
- Avcı, Yasemin, “Kudüs Hükümet Konağı: Osmanlı Modernleşmesinin Mimari Temsili (1854-1917)”, Filistin Araştırmaları Dergisi, 2021, No.10, 1-21.
- Avcı, Yasemin, “Kudüs’te Toplumsal Ayrışmayı Mekân Üzerinden Okumak: Kentin Merkezi Bab el-Halil (Yafa) Meydanı (1871-1948)”, XIX. Türk Tarih Kong- resi, Ankara 2022.
- Avcı, Yasemin, “Kudüs’te Toplumsal Ayrışmayı Mekân Üzerinden Okumak: Kentin Merkezi Bab el-Halil (Yafa) Meydanı (1871-1948) XIX. Türk Tarih Kongresi Tebliğ Özet Kitapçığı, Ankara 1922, s. 487-489.
- Beška, Emanuel, “Yusuf al-‘Isa: A Founder of Modern Journalism in Palestine”, The Jerusalem Quarterly, 74, 2018, 7-13.
- Benhabib, Seyla, Situating the Self: Gender, Community and Postmodernism in Contemporary Ethics, Routledge, New York 1992.
- Bunton, Martin, “Mandate Daze: Stories of British Rule in Palestine, 1917-48”, International Journal of Middle East Studies, Special Issue: Commemorating the 1973 War, Vol. 35/No. 3, 2003, s. 485-492.
- Büssov, Johann, “Devrimin Çocukları: Filistin’in Sosyal Hayatında Çocuklar, 1908-1914”, Jön Türklerin Filistin’i, drl. Yuval Ben-Bassat - Eyal Ginio, çev. Erkal Ünal, Küy Yayınları, İstanbul 2016. Cohen, Michael J., Palestine and the Great Powers 1945-1948, Princeton University Press, Princeton 2016.
- Doumani, Beshara, Rediscovering Palestine: Merchants and Peasants in Jabal Nablus, 1700-1900, University of California Press, Berkeley 1995.
- Dean Mitchell, Governmentality: Power and Rule in Modern Society, Sage Publications, New York-London 2010.
- Do, Nhat-Dang and Provence, Michael, “The Legitimacy of Repression: The History of Martial Law in British Controlled Palestine”, Equilibrium, Vol. 2, Fall, 2016, s. 17-29.
- Dolu, Alaattin, Osmanlı Kudüs’ü Kemt Kimliği Nüfuz ve Meşruiyet 1703-1789, Küre Yayınları, İstanbul 2020.
- Ebu-Gazaleh, Adnan, “Arab Cultural Nationalism in Palestine During the British Mandate”, Journal of Palestine Studies, 1972, Vol. 1, No. 3, 1972, s. 37-63.
- Foster, Zachary J., “Arabness, Turkey and the Palestinian National Imagination in the Eyes of Mir’at al-Sharq (1919-1926)”, Jerusalem Quarterly, 42, 2010, 61-79.
- Foucault, Michel, Discipline and Punish: The Birth of the Prison, Pantheon Books, New York 1977.
- Fraser, Nancy, “Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy”, Social Text, 1990, 25/26, s. 56-80.
- Güneş, Hasan Hüseyin, Bir Taşra Şehrinden İnsan Manzaraları Osmanlı Kudüsü’nde Va- kıflar ve İnsanlar, Ketebe Yayınları, İstanbul 2022.
- Hanania, Jurji Habib, “History of the Earliest Press in Palestin, 1908-1914”, The Jerusalem Quarterly, 32, 2018, 51-69.
- Habermas Jurgen, The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inqu- iry into a Category of Bourgeois Society. MIT Press, Cambridge 1989.
- Hûrî, Y., es-Sehâfet’l-Arabiyye fî Filistîn 1876-1948, Müessesetu’d-Dirâseti’l-Filistiniy- ye, Beyrut 1986.
- Kabha, Mustafa, The Palestinian Press as Shaper of Public Opinion 1929-39: Writing up a Storm, Valentine Mitchell, London 2007.
- Khoury, Philip S., Syria and The French Mandate: The Politics of Arabs Nationalism 1920-1945, Princeton University Press, New Jersey 1987.
- Khalidi, Rashid, Palestinian Identity: The Construction of Modern National Consciousness, Columbia University Press, New York 1997.
- el-Kuda, Ahmed Hamid İbrahim, Nasârâ al-Kuds: Dirâse fî Dav’i’l-Vesâiki’l-Usmâniy- ye, Merkezu Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 2007.
- Maraşlı, A., vd., el-Mevsû‘atu’l-Filistîniyye, III, Dımaşk 1984.
- Najjar, Aida Ali, The Arabic Press and Nationalism in Palestine, 1920-1948, Syracuse University PhD Tesis, the Graduate School of Syracuse University, New York 1976.
- Segev, Tom, One Palestine, Complete: Jews and Arabs Under the British Mandate, Metro- politan Books, Ontario 2000.
- Süleyman, M., Târîhu’s-Sahâfeti’l-Filistîniyye 1876-1976, I, Müessesetu Beyân li’s-Sahafe ve’n-Neşr ve’t-Tevzi, Beyrut 1987.
- Seikaly, May, Haifa: Transformation of a Palestinian Arab Society, 1918-1939, I.B. Tau- ris, London 2000.
- Sinanoglu, Penny, “British Plans fort he Partition of Palestine, 1923-1938”, The Historical Journal, 52, 1, 2009, s. 131-152.
- Tamari, Salim, Mountain Against the Sea: Essays on Palestinian Society and Culture, Uni- versity of California Press, Berkeley/Los Angeles/London 2009.
- Terry, Patrick C. R., “Britain in Palestine (1917-1948) - Occupation, the Palestine Mandate, and International Law”, University of Bologna Law Review, Vol. 2:2, 2017, s. 187-251.
- Tezcan, Selim, “Arapça ve İbranice Filistin Basınından Örneklerde Türk Millî Mücadelesi, 1919-1922”, Bilig, S. 106, 2023, s. 173-198.
- Tırazî, F. D., Târîhu’s-Sahâfeti’l-Arabiyye, Müessesetu Hindavi, Londra 2023.
- Charles J. Smirth, Palestine and the Arab-Israeli Conflict A History with Documentes, RR Donnelley and Sons, Boston 2017.
- Yekeler, Numan - Karaca, Yılmaz - Temel, Mehmet Salim - Türe, İskender - Atik, Vahdettin, Kudüs’te Hristiyan Mezhep ve Milletlerin İdaresi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yayın No. 2, İstanbul 2019.
Öz
Mandater Filistin Dönemi (1919-1948), hem toplumsal hem de siyasal açıdan dönüşüm süreçlerinin yoğun yaşandığı bir tarihsel kesiti temsil eder. Bu çalışma, yazılı basının bu dönüşümlerdeki kritik rolünü, Mir’âtü’ş-Şark gazetesi özelinde incelemektedir. Habermas’ın “edebî kamusal alan” kavramını teorik bir temel olarak alan araştırma, 1919-1925 yılları arasında Filistin toplumunda yazınsal kamusallığın nasıl şekillendiğini, siyasal bilincin inşası ve mekânsal aidiyetlerin oluşumu açısından ele almaktadır. Makale, yazılı basının Mandater Filistin’de kamusal alanın şekillenmesindeki özgül etkisini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Özellikle Mir’âtü’ş-Şark gazetesinin siyasal, toplumsal ve kültürel tartışmalara nasıl aracılık ettiğini, farklı toplumsal gruplar arasında bir diyalog zemini oluşturma kapasitesini ve modern Filistin kimliğinin inşasındaki yerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Araştırma, gazete arşivlerine dayalı bir içerik analizi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Ayrıca dönemin siyasal ve toplumsal bağlamını derinlemesine anlamak için Mandater Filistin tarihi üzerine yapılmış akademik çalışmalar ve ikincil kaynaklardan destek alınmıştır.
Çalışma, Mir’âtü’ş-Şark gazetesinin yalnızca bir haber kaynağı değil, aynı zamanda Mandater Filistin’de kamusal tartışmaların şekillendiği önemli bir yazınsal alan olduğunu göstermektedir. Gazete, toplumu yerel ve küresel olaylara ilişkin bilgilendirmenin ötesine geçerek, siyasal farkındalığı artıran, toplumsal dayanışmayı güçlendiren ve mekânsal aidiyet duygusunu pekiştiren bir platform hâline gelmiştir. Bu bağlamda Mir’âtü’ş-Şark gazetesi, modern Filistin’in siyasal ve kültürel kimliğinin inşasında hayati bir rol oynamıştır.
Bu bağlamda gelecekte yapılacak araştırmalarda, Mir’âtü’ş-Şark gibi yayınlarla birlikte dönemin diğer basın organlarının da incelenmesi, yazınsal kamusallığın farklı dinamiklerini daha geniş bir perspektifle ele alma imkânı sunabilir. Ayrıca, Mandater Filistin basınının toplumsal ve siyasal hadiseler çerçevesindeki dönüşümlerinin karşılaştırmalı bir analizi, mekânsal ve yazınsal kamusallık arasındaki süreklilikleri ve kopuşları anlamaya yönelik yeni yollar açabilir.
Anahtar Kelimeler
Filistin Kudüs İngiltere Manda Rejimi Basın Yazınsal Ka- musallık Mir’âtü’ş-Şark
Etik Beyan
Bu çalışma, TÜBİTAK (1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı) tarafından desteklenmekte olan 220K016 no.lu ve “Kudüs’te İmparatorluk Politikaları: Kamusal Mekân ve Toplumsal Kimlik (1871-1948)” başlıklı projenin çıktılarındandır. Sağlanan destek için TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.
Kaynakça
- Süreli Yayınlar
- el-Câmi‘atu’l-Arabiyye, 1928, 1929, 1930.
- el-Karmil, 1920, 1925.
- el-Livâ, 1935, 1936.
- Mir’âtü’ş-Şark, 1919, 1920, 1921, 1922, 1923, 1924, 1925.
- Araştırma ve İnceleme Eserler
- Armstrong, Karen, One City, Three Faiths, Random House, New York 2005. Arendt, Hanna, The Human Condition, University of Chicago Press, Chicago 1958.
- Avcı, Yasemin, Osmanlı Hükümet Konakları: Tanzimat Döneminde Kent Mekânında Devle- tin Erki ve Temsili, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2017.
- Avcı, Yasemin - Özdemir Yazıcı, Ömür, “Kudüs Kamame Kilisesi: Hıristiyanlığın Merkezinde Osmanlı Mirası ve Statüko Meselesi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl 15, S. 29, 2019, 35-58.
- Avcı, Yasemin, “Kudüs Hükümet Konağı: Osmanlı Modernleşmesinin Mimari Temsili (1854-1917)”, Filistin Araştırmaları Dergisi, 2021, No.10, 1-21.
- Avcı, Yasemin, “Kudüs’te Toplumsal Ayrışmayı Mekân Üzerinden Okumak: Kentin Merkezi Bab el-Halil (Yafa) Meydanı (1871-1948)”, XIX. Türk Tarih Kong- resi, Ankara 2022.
- Avcı, Yasemin, “Kudüs’te Toplumsal Ayrışmayı Mekân Üzerinden Okumak: Kentin Merkezi Bab el-Halil (Yafa) Meydanı (1871-1948) XIX. Türk Tarih Kongresi Tebliğ Özet Kitapçığı, Ankara 1922, s. 487-489.
- Beška, Emanuel, “Yusuf al-‘Isa: A Founder of Modern Journalism in Palestine”, The Jerusalem Quarterly, 74, 2018, 7-13.
- Benhabib, Seyla, Situating the Self: Gender, Community and Postmodernism in Contemporary Ethics, Routledge, New York 1992.
- Bunton, Martin, “Mandate Daze: Stories of British Rule in Palestine, 1917-48”, International Journal of Middle East Studies, Special Issue: Commemorating the 1973 War, Vol. 35/No. 3, 2003, s. 485-492.
- Büssov, Johann, “Devrimin Çocukları: Filistin’in Sosyal Hayatında Çocuklar, 1908-1914”, Jön Türklerin Filistin’i, drl. Yuval Ben-Bassat - Eyal Ginio, çev. Erkal Ünal, Küy Yayınları, İstanbul 2016. Cohen, Michael J., Palestine and the Great Powers 1945-1948, Princeton University Press, Princeton 2016.
- Doumani, Beshara, Rediscovering Palestine: Merchants and Peasants in Jabal Nablus, 1700-1900, University of California Press, Berkeley 1995.
- Dean Mitchell, Governmentality: Power and Rule in Modern Society, Sage Publications, New York-London 2010.
- Do, Nhat-Dang and Provence, Michael, “The Legitimacy of Repression: The History of Martial Law in British Controlled Palestine”, Equilibrium, Vol. 2, Fall, 2016, s. 17-29.
- Dolu, Alaattin, Osmanlı Kudüs’ü Kemt Kimliği Nüfuz ve Meşruiyet 1703-1789, Küre Yayınları, İstanbul 2020.
- Ebu-Gazaleh, Adnan, “Arab Cultural Nationalism in Palestine During the British Mandate”, Journal of Palestine Studies, 1972, Vol. 1, No. 3, 1972, s. 37-63.
- Foster, Zachary J., “Arabness, Turkey and the Palestinian National Imagination in the Eyes of Mir’at al-Sharq (1919-1926)”, Jerusalem Quarterly, 42, 2010, 61-79.
- Foucault, Michel, Discipline and Punish: The Birth of the Prison, Pantheon Books, New York 1977.
- Fraser, Nancy, “Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy”, Social Text, 1990, 25/26, s. 56-80.
- Güneş, Hasan Hüseyin, Bir Taşra Şehrinden İnsan Manzaraları Osmanlı Kudüsü’nde Va- kıflar ve İnsanlar, Ketebe Yayınları, İstanbul 2022.
- Hanania, Jurji Habib, “History of the Earliest Press in Palestin, 1908-1914”, The Jerusalem Quarterly, 32, 2018, 51-69.
- Habermas Jurgen, The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inqu- iry into a Category of Bourgeois Society. MIT Press, Cambridge 1989.
- Hûrî, Y., es-Sehâfet’l-Arabiyye fî Filistîn 1876-1948, Müessesetu’d-Dirâseti’l-Filistiniy- ye, Beyrut 1986.
- Kabha, Mustafa, The Palestinian Press as Shaper of Public Opinion 1929-39: Writing up a Storm, Valentine Mitchell, London 2007.
- Khoury, Philip S., Syria and The French Mandate: The Politics of Arabs Nationalism 1920-1945, Princeton University Press, New Jersey 1987.
- Khalidi, Rashid, Palestinian Identity: The Construction of Modern National Consciousness, Columbia University Press, New York 1997.
- el-Kuda, Ahmed Hamid İbrahim, Nasârâ al-Kuds: Dirâse fî Dav’i’l-Vesâiki’l-Usmâniy- ye, Merkezu Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 2007.
- Maraşlı, A., vd., el-Mevsû‘atu’l-Filistîniyye, III, Dımaşk 1984.
- Najjar, Aida Ali, The Arabic Press and Nationalism in Palestine, 1920-1948, Syracuse University PhD Tesis, the Graduate School of Syracuse University, New York 1976.
- Segev, Tom, One Palestine, Complete: Jews and Arabs Under the British Mandate, Metro- politan Books, Ontario 2000.
- Süleyman, M., Târîhu’s-Sahâfeti’l-Filistîniyye 1876-1976, I, Müessesetu Beyân li’s-Sahafe ve’n-Neşr ve’t-Tevzi, Beyrut 1987.
- Seikaly, May, Haifa: Transformation of a Palestinian Arab Society, 1918-1939, I.B. Tau- ris, London 2000.
- Sinanoglu, Penny, “British Plans fort he Partition of Palestine, 1923-1938”, The Historical Journal, 52, 1, 2009, s. 131-152.
- Tamari, Salim, Mountain Against the Sea: Essays on Palestinian Society and Culture, Uni- versity of California Press, Berkeley/Los Angeles/London 2009.
- Terry, Patrick C. R., “Britain in Palestine (1917-1948) - Occupation, the Palestine Mandate, and International Law”, University of Bologna Law Review, Vol. 2:2, 2017, s. 187-251.
- Tezcan, Selim, “Arapça ve İbranice Filistin Basınından Örneklerde Türk Millî Mücadelesi, 1919-1922”, Bilig, S. 106, 2023, s. 173-198.
- Tırazî, F. D., Târîhu’s-Sahâfeti’l-Arabiyye, Müessesetu Hindavi, Londra 2023.
- Charles J. Smirth, Palestine and the Arab-Israeli Conflict A History with Documentes, RR Donnelley and Sons, Boston 2017.
- Yekeler, Numan - Karaca, Yılmaz - Temel, Mehmet Salim - Türe, İskender - Atik, Vahdettin, Kudüs’te Hristiyan Mezhep ve Milletlerin İdaresi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yayın No. 2, İstanbul 2019.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arkeoloji (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 7 Ağustos 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Eylül 2024 |
| Kabul Tarihi | 17 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |
Kaynak Göster
Belleten Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.