Öz
Bu çalışmada biri kazı buluntusu diğeri ise müze eseri olmak üzere 2 adet çift yüzlü kadın başı biçimli pendant
incelenmiştir. Eserlerden ilki Likya Bölgesi’nin önemli yerleşimlerinden Tlos Antik Kenti’nin stadyum kazılarında ele
geçmiştir. Diğeri ise Silifke Müzesi koleksiyonunda yer almakta olup satın alma yoluyla müzeye kazandırılmıştır. Koyu
mavi renkli camdan yapılan her iki eser çubuğa sarma ve baskı-kalıp tekniğinde yapılmıştır. Cepheden betimlenmiş
Mısır perukalı kadın figürü ön ve arka yüzde tekrarlanmıştır. Silifke örneğinde korunan askı halkasından da anlaşıldığı
üzere bu objeler kolye sarkacı olarak boyunda taşınmıştır. Askı halkasız örneklerin ise boynun bitiminde başlayan ve
buruna kadar devam eden kanal nedeniyle iğne süsü olarak kullanıldıkları önerilmiştir.
Doğu sanatının özeliklerini taşıyan her iki eser Akdeniz ticaretinin de etkisiyle geniş bir alana yayılan çift yüzlü kadın
amuleti grubuna girmektedir. Bu grubun sakallı ve bıyıklı betimlenen erkek versiyonları da üretilmiştir.
Çift yüzlü kadın ve erkek pendantlarına yönelik olarak hazırlanan en kapsamlı çalışma 1968 yılında Haevernick
tarafından yapılmıştır. Söz konusu yayında MÖ 4. yüzyıl içerisinde tarihlenen pendantların çıkış noktası olarak bir
Fenike kolonisi olan Kartaca önerilmiştir. Mısır, Levant Kıyıları, Batı Anadolu, Karadeniz Kıyıları, Yunanistan,
Sicilya ve İspanya’da ele geçen çift yüzlü amuletler Fenike sanatında MÖ 7. yüzyıla kadar uzanan insan yüzlü
amulet geleneğinin farklı yorumlanmış biçimidir. Yalın betimlenen ve herhangi bir tanrıça simgesi taşımayan bu
kadın figürlerinin Fenike dininde Astarte, Kartaca dinin de ise Tanit’i simgelediği düşünülmektedir.
Sonuç olarak makale kapsamında irdelenen eserler estetik kaygının ötesinde takan kişiyi kötülüklerden koruduğuna
inanılan amulet işlevi taşımıştır. Objelerin yayılım alanına bakıldığında ticaretle bağlantılı olarak kıyı kentlerinde
yoğunluk gösterdiği dikkat çeker. Tlos ve Silifke amuletleri Anadolu’da bugüne kadar 8 örnekle temsil edilen bu
malzeme grubunun yayılım alanı ve tipolojisini çeşitlemesi açısından büyük önem taşımaktadır
Kaynakça
- AMR, A. J. 1988. “Four Unique Double-Faced Female Heads from the Amman Citadel,” Palestine Exploration Quarterly 120, 1988: 55-63.
- BOARDMANN, J / SCARISBRICK, D. 1977. The Ralph Harari Collection of Finger Rings. London.
- BOARDMAN, J. 2005. Yunan Sanatı (Çev. Y. İlseven). İstanbul.
- BONDI, S. F. 1988. “The Course of History,” The Phoenicians (Ed. S. Moscati). Venice: 30-46.
- BRANDT, E. 1968. Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen Band I. München.
- BURR, D. 1933. “A Geometric House and a proto-Attic Votive Deposit”, Hesperia II: 542-640.
- CASANOVA, M. 2008. “Lapis Lazuli,” Beyond Babylon Art, Trade and Diplomacy in the Second Millienum B.C. (Eds. J. Aruz/K. Benzel/J. M. Evans). New York: 68-69.
- COCHE de la FERTÉ, E. 1956. Les Bijoux Antiques. Paris.
- CRAMER, M. 1908. Griechische Altertümer südrussischen Fundorts aus dem Besitze das Herrn A. Vogell, Karlsruhe 26-30 Mayıs 1908. Kassel.
- ÇEVİK, N. / BULUT, S. 2010. “Myra ve Limanı Andriake”, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (Ed. N. Çevik). Antalya: 25-117.
- DARGA, M. 2007. “Roma Uygarlığında Kadının Yeri,” Çağlarboyu Anadolu’da Kadın. Anadolu Kadınının 9000 Yılı (Ed. G. Renda). İstanbul: 121-124.
- DURUGÖNÜL, S. 2007. “Tarihi Gelişim,” Dağlık Kilikya’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos (Ed. E. S. Durugönül). İstanbul: 4-8. DURUKAN, M. 2007. “Nekropol Alanları, ”, Dağlık Kilikya’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos (Ed. E. S. Durugönül). İstanbul:23-42.
- DÜNDAR, E. 2012. Patara Kazılarından Ele Geçen (1989-2010 Yılları) Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Ticari Amphoralar ve Amphora Mühürleri (Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi). Antalya.
- EGGEBRECHT, A / KONRAD, W. 1978. Sumer, Assur, Babylon 7000 Jahre Kunst und Kultur zwischen Euphrat und Tigris. Deutschland.
- ERTEN, E. 2007. “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nden Cam Pendant,” OLBA XV: 1-12.
- FLOURENTZOS, P. 1985. “An Archaic Tomb from Khirokitia,” Report of the Department of Antiquities Cyprus 1985: 222-231.
- GOLDMAN, H. 1950. Excavations at Gözlükule, Tarsus I: The Hellenistic and Roman Periods. Princeton.
- GORIN-ROSEN, Y. 1998. Ancient Glass from the Holy Land. San Francisco.
- HAEVERNICK, T. E. 1968. “Doppelköpfchen,” Wissenschaftliche Zeitschrift der Universität Rostock XVII 7/8: 647-653.
- HAEVERNICK, T. E. 1976. “Glas und Bronzeamulett aus Karthago,” Festschrift für Waldemar (Eds. Th. E. Haevernick/A. Von Salder). Mainz: 29-32.
- HAEVERNICK, T. E. 1977. “Gesichtsperlen,” Madrider Mitteilungen 18: 152-231.
- HARDEN, D. B. 1968. “Ancient Glass I: Pre-Roman,” Archeological Journal 125/1: 46-72.
- HOFFMANN, H./ DAVIDSON P. F. 1965. Greek Gold. Jewellery from the Age of Alexander. Mainz/Rehin.
- IŞIK, F. 2000. Patara. The History and Ruins of the Capital City of Lycian League. Antalya.
- KEEN, A. 1993. “Gateway from the Aegean to the Mediterranean: The Strategic Value of Lycia Down to the Fourth Century B.C.,” Akten des II. Internationalen Lykien-Symposions, Wien 6-12 mai 1990 (Eds. J. Borchhardt / G. Dobesch). Wien: 71-77.
- KELLER, C. A. 2005. “The Joint Reign of Hatshepsut and Thutmose III,” Hatshepsut From Queen to Phraoh (Eds. C. H. Roehring/ R. Dreyfus/ C. A. Keller). London: 96-100.
- KORKUT, T. 2015a. “Arkeoloji”, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peyzaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu (Ed. T. Korkut). Ankara: 3-228.
- KORKUT, T. 2015b. Akdağlar’ın Yamacında Bir Likya Kenti Tlos. İstanbul.
- LIMC III, 1-2. 1986. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. Switzerland.
- LIMC VIII, 2. 1997. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. Switzerland.
- LISELLE, A. R. 2005. “Glass Core Pendanst From The Studium Biblicum Franciscanum-Jerusalem,” Liber Annus 55, 2005, 435456.
- LUBSEN-ADMIRAAL, S. M / CROUWEL, J. 1989. Cyprus and Aphrodite. Denmark.
- MAASKANT-KLEIBRINK, M. 1978. Catalogue of the Engraved Gems in the Royal Coin Cabinet the Hague. The Greek, Etruscan and Roman Collections. Washington.
- MOOREY, P. R. S. 1994. Ancient Mesopotamian Materials and Industries. The Archeological Evidence. USA.
- MOSCATI, S. 1987. Iocalia Punica, La collezione del Museo Nazionale G. A. Sana di Sassari, Atti Della Accademia Nazionale Dei Lincei VIII, XXIX, 1.
- MOSCATI, S. 1988. “Stela,” The Phoenicians (Ed. S. Moscati). Milan: 304-327.
- MOSCATI, S. 2004. Fenikeliler (Çev. Sinem Gül). Ankara.
- ÖZYAR, A./ ÜNLÜ, E. 2015. “Çukurova’nın Batısında Bir Merkez: Tarsus Gözlükule”, Mersin Arkeolojik Kazıları ve Araştırmaları, (Ed. Ü. Aydınoğlu). Mersin: 41-57.
- PRICE, H. 1971. “Double and Multiple Representations in Greek Art and Religious Thought,” Journal of Hellenistic Studies 91: 4869.
- RICHTER, G. M. A. 1987. A Handbook of Greek Art. London.
- ROSEN, Y. 1998. Ancient Glass from the Holy Land, Fine Arts Museums of San Francisco Israel Antiquities Authority. USA.
- RUSSMANN, E. R. 2005. “Art in Transition. The Rise of the Eighteenth Dynasty and the Emergence of the Thutmoside Style in Sculpture and Relief,” Hatshepsut From Queen to Phraoh (Eds. C. H. Roehring/ R. Dreyfus/ C. A. Keller). London: 23-43.
- SEEFRIED-BROUILLET, M. 1994. From Hannibal to Saint Augustine. Ancient Art of North Africa from the Musée du Louvre. Atlanta.
- SEEFRIED, M. 1979. “Glass Core Pendants Found in the Mediterrenean Area,” Journal of Glass Studies 21: 17-26.
- SHEAR, T. L. 1936. “The Campaign of the 1935,” Hesperia V: 1-42.
- SPIER, J. 1992. Ancient Gems and Finger Rings. California.
- STEWART, A. 1990. Greek Sculpture an Exploration. USA.
- STIEGLITZ, R. R. 1990. “Die Göttin Tanit im Orient”, Antike Welt 21: 106-109.
- TATTON-BROWN, V. 1981. “Rod-formed Glass Pendants and Beads,” Catalogue of the Greek and Roman Glass in the British Museum Volume 1. Core- and Rod- Formed Vessels and Pendants and Mycenaean Cast Objects. (Ed. D. Harden). London: 143-155.
- UBERTI, M. L. 1988a. “Ivory and Bone Carving”, The Phoenicians (Ed. S. Moscati) New York: 456-471.
- UBERTI, M. L. 1988b. “Glass”, The Phoenicians (Ed. S. Moscati) New York: 474-491.
- UYGUN, Ç. 2000. Patara Geç Hellenistik-Erken Roma Dönemi Takıları (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Antalya.
- UZUNOĞLU, E. 1993. “Tarih Öncesinden Demir Çağı’na Anadolu’da Kadın,” Çağlarboyu Anadolu’da Kadın. Anadolu Kadınının 9000 Yılı (Ed. G. Renda). İstanbul: 16-25.
- YOUNG, R. 1949. “An Early Amulet Found in Athens,” Hesperia Suppl. VIII: 427-432.
- ZOROĞLU, L. 2015. “Kelenderis Kazıları”, Mersin Arkeolojik Kazıları ve Araştırmaları (Ed. Ü. Aydınoğlu). Mersin: 83-99.
- ZWIERLEIN-DIEHL, E. 2003. Siegel und Abdruck. Antike Gemmen in Bonn. Sonderusstellung vom 18. September 2002 bis 31. Januar 2003. Bonn.
Öz
In this study two formed double-faced female head pendants, one was obtained from the Tlos excavations and the
other is already exhibited in Silifke Museum, were researched. The first pendant was founded from the stadium
excavations in Tlos, one of the important cities in Lycia region. However, the other one, not known the exact findspot
due to acquiring by buying, is a part of the archeological collection in Silifke Museum. Both of them have been made
by rod-formed and pressing glass technics from dark blue glass. The frontal depicted female head with Egypt-wig,
repeated on both the obverse and the reverse side, can be seen on them. The objects have been used as a pendant
according to Silifke example, ending with a ring at the top. On the other hand, the examples without having a ring,
can be suggested that they must have been used as a pin head because of the hole, which is slightly off center and
continued through neck. Both examples have a characteristic of orient pendants with double-faced amulet groups,
disappeared from a wide area due to Mediterranean trade. Moreover, the double-faced male pendant with moustache
and beard as a version of female pendant is known.
Up till now the most comprehensive study about double-faced male and female pendants has been done by Haevernick.
In her study, she suggested that the origin of these pendants was Carthage, colonized by Phoenicians at the 9th century
BC., and they should be dated to the 4th century BC.
The double-faced pendants obtained from Egypt, Levant, West Anatolia, the shore of Black Sea, Greece, Sicily and
Spain are a different version based on human-faced amulets in Phoenicians art at the 7th century BC. It is thought
that these female pendants, having simple form without any goddess symbol, symbolize Tanit in Carthage religion
while Astarte in Phoenicians religion.
Consequently, the pendants researched within the scope of this paper have been used as amulets, protecting humans
from evil other than just being ornamental objects. In terms of the dispersion area, these pendants have been mainly
found in the coastal cities related with Mediterranean trade. Double faced female pendants from Tlos and Silifke
are very important with regard to both the dispersion area and the variety of typology represented by 8 samples in
Anatolia until now.
Kaynakça
- AMR, A. J. 1988. “Four Unique Double-Faced Female Heads from the Amman Citadel,” Palestine Exploration Quarterly 120, 1988: 55-63.
- BOARDMANN, J / SCARISBRICK, D. 1977. The Ralph Harari Collection of Finger Rings. London.
- BOARDMAN, J. 2005. Yunan Sanatı (Çev. Y. İlseven). İstanbul.
- BONDI, S. F. 1988. “The Course of History,” The Phoenicians (Ed. S. Moscati). Venice: 30-46.
- BRANDT, E. 1968. Antike Gemmen in Deutschen Sammlungen Band I. München.
- BURR, D. 1933. “A Geometric House and a proto-Attic Votive Deposit”, Hesperia II: 542-640.
- CASANOVA, M. 2008. “Lapis Lazuli,” Beyond Babylon Art, Trade and Diplomacy in the Second Millienum B.C. (Eds. J. Aruz/K. Benzel/J. M. Evans). New York: 68-69.
- COCHE de la FERTÉ, E. 1956. Les Bijoux Antiques. Paris.
- CRAMER, M. 1908. Griechische Altertümer südrussischen Fundorts aus dem Besitze das Herrn A. Vogell, Karlsruhe 26-30 Mayıs 1908. Kassel.
- ÇEVİK, N. / BULUT, S. 2010. “Myra ve Limanı Andriake”, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (Ed. N. Çevik). Antalya: 25-117.
- DARGA, M. 2007. “Roma Uygarlığında Kadının Yeri,” Çağlarboyu Anadolu’da Kadın. Anadolu Kadınının 9000 Yılı (Ed. G. Renda). İstanbul: 121-124.
- DURUGÖNÜL, S. 2007. “Tarihi Gelişim,” Dağlık Kilikya’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos (Ed. E. S. Durugönül). İstanbul: 4-8. DURUKAN, M. 2007. “Nekropol Alanları, ”, Dağlık Kilikya’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos (Ed. E. S. Durugönül). İstanbul:23-42.
- DÜNDAR, E. 2012. Patara Kazılarından Ele Geçen (1989-2010 Yılları) Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Ticari Amphoralar ve Amphora Mühürleri (Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi). Antalya.
- EGGEBRECHT, A / KONRAD, W. 1978. Sumer, Assur, Babylon 7000 Jahre Kunst und Kultur zwischen Euphrat und Tigris. Deutschland.
- ERTEN, E. 2007. “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nden Cam Pendant,” OLBA XV: 1-12.
- FLOURENTZOS, P. 1985. “An Archaic Tomb from Khirokitia,” Report of the Department of Antiquities Cyprus 1985: 222-231.
- GOLDMAN, H. 1950. Excavations at Gözlükule, Tarsus I: The Hellenistic and Roman Periods. Princeton.
- GORIN-ROSEN, Y. 1998. Ancient Glass from the Holy Land. San Francisco.
- HAEVERNICK, T. E. 1968. “Doppelköpfchen,” Wissenschaftliche Zeitschrift der Universität Rostock XVII 7/8: 647-653.
- HAEVERNICK, T. E. 1976. “Glas und Bronzeamulett aus Karthago,” Festschrift für Waldemar (Eds. Th. E. Haevernick/A. Von Salder). Mainz: 29-32.
- HAEVERNICK, T. E. 1977. “Gesichtsperlen,” Madrider Mitteilungen 18: 152-231.
- HARDEN, D. B. 1968. “Ancient Glass I: Pre-Roman,” Archeological Journal 125/1: 46-72.
- HOFFMANN, H./ DAVIDSON P. F. 1965. Greek Gold. Jewellery from the Age of Alexander. Mainz/Rehin.
- IŞIK, F. 2000. Patara. The History and Ruins of the Capital City of Lycian League. Antalya.
- KEEN, A. 1993. “Gateway from the Aegean to the Mediterranean: The Strategic Value of Lycia Down to the Fourth Century B.C.,” Akten des II. Internationalen Lykien-Symposions, Wien 6-12 mai 1990 (Eds. J. Borchhardt / G. Dobesch). Wien: 71-77.
- KELLER, C. A. 2005. “The Joint Reign of Hatshepsut and Thutmose III,” Hatshepsut From Queen to Phraoh (Eds. C. H. Roehring/ R. Dreyfus/ C. A. Keller). London: 96-100.
- KORKUT, T. 2015a. “Arkeoloji”, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peyzaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu (Ed. T. Korkut). Ankara: 3-228.
- KORKUT, T. 2015b. Akdağlar’ın Yamacında Bir Likya Kenti Tlos. İstanbul.
- LIMC III, 1-2. 1986. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. Switzerland.
- LIMC VIII, 2. 1997. Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. Switzerland.
- LISELLE, A. R. 2005. “Glass Core Pendanst From The Studium Biblicum Franciscanum-Jerusalem,” Liber Annus 55, 2005, 435456.
- LUBSEN-ADMIRAAL, S. M / CROUWEL, J. 1989. Cyprus and Aphrodite. Denmark.
- MAASKANT-KLEIBRINK, M. 1978. Catalogue of the Engraved Gems in the Royal Coin Cabinet the Hague. The Greek, Etruscan and Roman Collections. Washington.
- MOOREY, P. R. S. 1994. Ancient Mesopotamian Materials and Industries. The Archeological Evidence. USA.
- MOSCATI, S. 1987. Iocalia Punica, La collezione del Museo Nazionale G. A. Sana di Sassari, Atti Della Accademia Nazionale Dei Lincei VIII, XXIX, 1.
- MOSCATI, S. 1988. “Stela,” The Phoenicians (Ed. S. Moscati). Milan: 304-327.
- MOSCATI, S. 2004. Fenikeliler (Çev. Sinem Gül). Ankara.
- ÖZYAR, A./ ÜNLÜ, E. 2015. “Çukurova’nın Batısında Bir Merkez: Tarsus Gözlükule”, Mersin Arkeolojik Kazıları ve Araştırmaları, (Ed. Ü. Aydınoğlu). Mersin: 41-57.
- PRICE, H. 1971. “Double and Multiple Representations in Greek Art and Religious Thought,” Journal of Hellenistic Studies 91: 4869.
- RICHTER, G. M. A. 1987. A Handbook of Greek Art. London.
- ROSEN, Y. 1998. Ancient Glass from the Holy Land, Fine Arts Museums of San Francisco Israel Antiquities Authority. USA.
- RUSSMANN, E. R. 2005. “Art in Transition. The Rise of the Eighteenth Dynasty and the Emergence of the Thutmoside Style in Sculpture and Relief,” Hatshepsut From Queen to Phraoh (Eds. C. H. Roehring/ R. Dreyfus/ C. A. Keller). London: 23-43.
- SEEFRIED-BROUILLET, M. 1994. From Hannibal to Saint Augustine. Ancient Art of North Africa from the Musée du Louvre. Atlanta.
- SEEFRIED, M. 1979. “Glass Core Pendants Found in the Mediterrenean Area,” Journal of Glass Studies 21: 17-26.
- SHEAR, T. L. 1936. “The Campaign of the 1935,” Hesperia V: 1-42.
- SPIER, J. 1992. Ancient Gems and Finger Rings. California.
- STEWART, A. 1990. Greek Sculpture an Exploration. USA.
- STIEGLITZ, R. R. 1990. “Die Göttin Tanit im Orient”, Antike Welt 21: 106-109.
- TATTON-BROWN, V. 1981. “Rod-formed Glass Pendants and Beads,” Catalogue of the Greek and Roman Glass in the British Museum Volume 1. Core- and Rod- Formed Vessels and Pendants and Mycenaean Cast Objects. (Ed. D. Harden). London: 143-155.
- UBERTI, M. L. 1988a. “Ivory and Bone Carving”, The Phoenicians (Ed. S. Moscati) New York: 456-471.
- UBERTI, M. L. 1988b. “Glass”, The Phoenicians (Ed. S. Moscati) New York: 474-491.
- UYGUN, Ç. 2000. Patara Geç Hellenistik-Erken Roma Dönemi Takıları (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Antalya.
- UZUNOĞLU, E. 1993. “Tarih Öncesinden Demir Çağı’na Anadolu’da Kadın,” Çağlarboyu Anadolu’da Kadın. Anadolu Kadınının 9000 Yılı (Ed. G. Renda). İstanbul: 16-25.
- YOUNG, R. 1949. “An Early Amulet Found in Athens,” Hesperia Suppl. VIII: 427-432.
- ZOROĞLU, L. 2015. “Kelenderis Kazıları”, Mersin Arkeolojik Kazıları ve Araştırmaları (Ed. Ü. Aydınoğlu). Mersin: 83-99.
- ZWIERLEIN-DIEHL, E. 2003. Siegel und Abdruck. Antike Gemmen in Bonn. Sonderusstellung vom 18. September 2002 bis 31. Januar 2003. Bonn.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Avrupa, Akdeniz ve Levant Arkeolojisi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mart 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Kasım 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 20 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları
Bu sistemin içeriği ve TÜBA-AR'da yayınlanan tüm makaleler "Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0" altında lisanslanmıştır.