BİYOLOJİK UZAKLIĞIN BELİRLENMESİNDE KAFATASININ ÖLÇÜLEBİLEN VE ÖLÇÜLEMEYEN ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI: ANADOLU ÖRNEĞİ
Öz
Çoğunlukla birden fazla gen tarafından kontrol edilen özelliklere dayanarak, topluluklar arasındaki farklılıkları belirlemeyi ifade eden biyolojik uzaklık, geçmişte yaşamış topluluklarda, hem çevresel hem de genetik etmenlere bağlı olarak gelişen ölçülemeyen (antroposkobik) ve ölçülebilen (antropometrik) özellikler kullanılarak belirlenmektedir.
Bu çalışma Hacettepe Üniversitesi Biyolojik Antropoloji Laboratuarı'nda bulunan ve İlk Tunç Çağı'ndan 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar uzun bir zaman dilimine tarihlendirilen farklı dönemlerde ve farklı yerlerde yaşamış 12 Anadolu topluluğuna ait 344 erkek bireye ait iskeletin kafatası üzerinde 20 ölçülebilen ve 28 ölçülemeyen özelliğe dayanılarak yapılmıştır. Araştırmada iki özellik grubu karşılaştırılarak, Anadolu topluluklarının biyolojik uzaklık çalışmasındaki nispi değerini ortaya koymak ve söz konusu topluluklar arasındaki biyolojik ilişkileri belirlemek amaçlanmıştır.
Ölçülebilen özelliklerden biyolojik uzaklıkları belirlemek için Mahalanobis'in Genelleştirilmiş Uzaklığı (D2),ölçülemeyen özelliklerden biyolojik uzaklıkları belirlemek için MMD (Mean Measure of Divergence) istatistiği kullanılmıştır. Anadolu topluluklarının ikili karşılaştırmalarının bulunduğu her iki değişkene ait uzaklık matrislerine NT-SYS (Numerical Taxonomy System) paket programında SHAN (SequentialAgglomerative Hierarchic Nonoverlapping) kümeleme yöntemi uygulanarak fenogramlar oluşturulmuştur.
Metrik değişkenlerden hesaplan D matrisinden oluşturulan fenogram ile ölçülemeyen özellik verilerinden hesaplanan MMD matrisinden oluşturulan fenogramlar, nispeten benzer sonuçlar vermiştir. Ayrıca bu çalışmada ölçülemeyen özelliklerin hem zamansal hem de coğrafi uzaklığı ölçülebilen özelliklerden daha iyi yansıttığı gösterilmiştir. Söz konusu değişkenlerden elde edilen sonuçların, metrik değişkenlere ait sonuçlarla karşılaştırıldığında, arkeolojik ve tarihsel verilerle daha uyumlu olduğu belirlenmiştir. Biyolojik antropoloji literatüründe yer alan ölçülemeyen özelliklerin metrik değişkenlere göre biyolojik uzaklık çalışmaların da yetersiz olduğunu iddia eden çalışmaların aksine uygun değişkenler seçildiğinde bu özelliklerin topluluklar arasındaki ilişkileri doğru biçimde yansıtabileceğini göstermiştir. Ancak özellikle biyolojik uzaklık çalışmalarında, örneklem büyüklükleri yeterli ve yaklaşık olarak eşit tutularak her iki değişkenin birlikte kullanılmasının daha sağlıklı sonuçlar vereceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Ölçülemeyen özellik ölçülebilen özellik biyolojik uzaklık Anadolu
Kaynakça
- Ardito, G., 1977. "The epigenetic variants of the skulls in some ancient and recent Italian Populations", Journal of Human Evolution 6: 689-695.
COMPARISON OF CRANIAL METRIC AND NON-METRIC TRAITS IN THE DETERMINING OF BIOLOGICAL DISTANCE: AN EXAMPLE OF ANATOLIA
Öz
Biological distance, representing the determination of differences between populations relying on features controlled in most cases by more than one gene, is determined for populations having lived in the past by using anthroposcopic [non-metric] and anthropometric [metric] traits developing in dependence on both environmental and genetic factors.
This study on the skulls of 344 male skeletons belonging to twelve Anatolian populations which lived during various periods and in various places, dating from the Early Bronze Age to the first quarter of the twentieth century, and stored in Hacettepe University's Biological Anthropology Laboratory, was conducted using 20 metric and 28 non-metric traits with the aim of comparing of these two variables in studies of biological distance in Anatolian populations and determining the biological relationship between these populations.
In order to determine biological distances from metric variables, Mahalanobis's Generalized Distance (D) was used. In order to determine biological distances from non-metric traits, MMD statistics were used. Utilizing the SHAN cluster method in the NT-SYS packet program, fenograms were created for the distance matrices belonging to both variables found in dual comparisons of Anatolian populations.
Fenograms created from D'matrix calculated from metric variables and fenograms created from MMD matrix calculated from trait variables produced relatively similar results. In addition, in this study both chronologic and geographic distance were shown to be better reflected in non-metric traits than in metric traits. Results produced from these variables were determined to be more in accord with archaeologic and historical data than results from metric variables. This study has shown that, contrary to studies in the biological anthropology literature claiming that non-metric traits are insufficient in studies of biological distance in comparison with metric variables, these traits can accurately reflect relationships between populations. However, it is thought that especially in studies of biological distance, by keeping the sample size sufficient and and approximately equal, using both variables together will produce more sound results.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ardito, G., 1977. "The epigenetic variants of the skulls in some ancient and recent Italian Populations", Journal of Human Evolution 6: 689-695.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arkeoloji Bilimi, Erken Tunç Çağ Arkeolojisi, Türk Coğrafyası Arkeolojisi, Arkeoloji (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 10 Ağustos 2011 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Şubat 2011 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2011 Sayı: 14 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları
Yayıncı
Vedat Dalokay Caddesi No: 112 Çankaya 06670 ANKARA
Bu sistemin içeriği ve TÜBA-AR'da yayınlanan tüm makaleler "Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0" altında lisanslanmıştır.