Woman in Turkish societies are among the categories examined in many disciplines such as sociology, psychology, religion, history, language and literature. One of the main reasons for this is that the concept of gender affects order in society and is directly related to social culture. This relationship has obviously created various fields of study and ‘woman’ has been among the frequently studied subjects. Accordingly, woman in Turkish languages and the terminology related to woman have been analyzed, and many studies have been conducted on the subject covering every linguistic period of Turkish. In this way, the reflections of the female gender category on language have been shown and the perception of woman in the relevant periods has been tried to be revealed. When we look at the studies, it is seen that many of them are only studies on vocabulary in line with this goal and do not include the usage of words in other language periods. Therefore, it has been observed that such studies are mostly composed of compiling and listing the elements related to woman in the texts of the period, and for this reason, there are few studies on the semantic changes or origins of words. In this study, in Dîvânu Lugâti't-Turk, which is important in the history of Turkish language as the first dictionary of Turkish, the names given according to the class position of woman will be discussed, and by showing the equivalents of these names in the Orkhun and Uyghur periods covering the Old Turkish branch, the meaning changes and formation stages of the identified words in the language periods of the Old Turkish field will be tried to be shown. The appearance of each identified word in other branches of Old Turkic and differentiation of meaning, if any, will be emphasized.
Dîvânu Lugâti’t-Türk hierarchy women's terminology vocabulary
Türk toplumlarında kadın; sosyoloji, psikoloji, din, tarih, dil ve edebiyat gibi birçok disiplinde incelenen kategoriler arasında yer almaktadır. Bunun başlıca sebeplerinden biri cinsiyet kavramının toplum içerisindeki düzeni etkileyişi ve buna bağlı olarak da toplum kültürüyle doğrudan ilişki içerisinde olmasıdır. Bu ilişki de elbette ki çeşitli çalışma alanlarını oluşturmuş ve ‘kadın’ sık işlenen konular arasında yer almıştır. Türk dillerinde de buna bağlı olarak kadın ve kadına ilişkin terminoloji incelenmiş, konu üzerine Türkçenin her dil dönemini kapsayan birçok çalışma yapılmıştır. Böylelikle kadın cinsiyet kategorisinin dile yansımaları gösterilmiş ve ilgili dönemlerdeki kadın algısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yapılan çalışmalara bakıldığında çoğunluğunun bu hedef doğrultusunda yalnız söz varlığına yönelik çalışmalar olduğu ve sözcüklerin diğer dil dönemlerindeki kullanımlarını içermediği görülmüştür. Dolayısıyla bu türden çalışmaların daha çok dönem metinlerindeki kadına dair unsurların derlenmesi ve listelenmesi yoluyla oluştuğu bu nedenle de sözcüklerin anlamsal değişimleri ya da kökenleri üzerine yapılan çalışmaların az olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışmada ise Türkçenin ilk sözlüğü olarak Türk dil tarihi içerisinde önem arz eden Dîvânu Lugâti’t-Türk’te, kadının içinde bulunduğu sınıfsal konuma göre verilen adlar ele alınacak olup bu adların Eski Türkçe kolunu kapsayan Orhun ve Uygur dönemindeki karşılıkları gösterilerek tespit edilen sözcüklerin Eski Türkçe sahası dil dönemlerindeki anlam değişimleri ve oluşum safhaları gösterilmeye çalışılacaktır. Tespit edilen her bir sözcüğün Eski Türkçenin diğer kollarındaki görünümleri ve varsa anlam farklılaşmaları üzerinde durulacaktır.
Dîvânu Lugâti’t-Türk kadın terminolojisi hiyerarşi söz varlığı
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Eski Türk Dili (Orhun, Uygur, Karahanlı) |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2025 |
Gönderilme Tarihi | 1 Şubat 2025 |
Kabul Tarihi | 27 Nisan 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 57 |