KIPÇAK TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜNDE KADIN VE AİLE İLE İLGİLİ SÖZ VARLIĞININ DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDEKİ KARŞILIKLARI İLE MUKAYESESİ
Öz
Kadın ve aile, her daim birlikte anılacak olan ve birbirine sıkı bir şekilde bağlı olan iki temel kavramdır. İnsanlığın başladığı günden bu yana, kadın hem doğuştan getirdiği kimliğiyle hem de sonradan kazandığı kimliklerle toplumdaki yerini korumuştur. Kadının toplum içerisinde edindiği öncelikli statü ise aile kurumunu meydana getirmesiyle başlamaktadır. Zamanla değerlendirildiğinde kadına olan bakış açıları farklılık göstermiştir. Kadınlar; kimi zaman soyutlanmış, kimi zaman desteklenmiş ve kimi zaman da edindiği siyasi, sosyal ve kültürel kazanımlar sebebiyle desteklenmiştir. Kadın, kendi öz kimliğini sosyolojik potansiyel anne adayı olma özelliğini ise biyolojik temelde var ederek dünyaya gelir ve aile kurumunun zeminin oluşturur. Dolayısıyla kadının bu görevi yanında toplumdaki ekonomik ve sosyal kimliğini kazanması, ona biraz daha fazla sorumluluk yüklemiştir. Dünyadaki gelişim sürecine bağlı olarak küreselleşme ve modernleşme aşamalarında kadın da cinsiyet olarak sadece annelik göreviyle durağan bir durum sergilememiştir. Bu süreç, kadına ait bazı sosyal sorumlulukları ve kazanımları da mecbur kılmıştır. Türk edebiyatında verilen eserlerde kadın unsuru konu olarak işlenmiş hem kadına hem de aileye değer verilmiştir. Bu nedenle ortaya koyulan eserlerde, kadın kavramını anlam bakımından karşılayacak olan birçok sözcük kullanılmıştır. Söz konusu çerçevede kadın ve aile ile ilgili söz varlığı geniş bir alanı kapsamıştır. Bu alan içerisinde kadının kazandığı kimliklere ilişkin ve aile fertlerini temsil etme noktasında birçok sözcük kullanılmıştır. Bu çalışmada Kıpçak Türkçesi Sözlüğü’nde kadın ve aile ile ilgili söz varlığı taranmak suretiyle tespit edilmiş, tespit edilen sözcükler bildirdiği anlamlara göre sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Tespit edilen söz varlığına ilişkin sözcüklerin Derleme Sözlüğü’ndeki karşılıkları ve her iki sözlükteki sözcüklerin mukayesesi üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Teşekkür
TEŞEKKÜRLER.
Kaynakça
- Aksan, D. (1996). Türkçenin sözvarlığı. Engin Yayınları.
- Çakmak, C. (2024). Demirci ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar-1 (bitkiler). Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 7(2), 67-88.
- Çakmak, C. (2024). Demirci ağzından Derleme Sözlüğü’ne katkılar-3 (araç gereçler). International Journal of Filologia (IJOF), 7(12), 1-20.
- Derleme Sözlüğü, (çevrimiçi), https://sozluk.gov.tr/
- Ersoy, H. Y. (2012). Başkurt Türkçesinde kadın ile ilgili söz varlığı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 31, 55-82.
- Gökalp, Z. (1965). Ziya Gökalp külliyatı-II limni ve Malta mektupları (Haz. F. A. Tansel). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Karahan, A. (2006). Tarihî Türk dilinin söz varlığına katkılar: kadınla ilgili kelimeler üzerine. Bilkent Üniversitesi I. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 1-12.
- Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Mandaloğlu, M. (2022). Eski Türklerde aile ve evlilik anlayışı. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(8), 481-498.
- Özdarıcı, Ö. (2011). Dîvânü Lûgat-it-Türk’te kadın ve kadına ilişkin unsurlar. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 127-156.
- Özdener, K. S. (1988), İslam öncesi Türklerde kadının içtimai yeri. Sosyoloji Konferansları, 22, 225-235.
- Tanç, M. (2004). Türkiye Türkçesi ağızlarında çağdaş Kıpçak grubu Türk lehçeleriyle ortaklık gösteren söz varlıkları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 18, 89-102.
- Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu, (2019). Halk Ağzından Derleme Sözlüğü.
- Türk, O. ve Koç, F. (2021). Gözene Köyü ağzında “oyun, mevsim, yemek ve gıda” ile ilgili kültürel unsurlara ait söz varlığı. International Journal of Filologia, 4(6), 20-27.
- Yuvalı A., Demirci, H., (2021). Türk dünyasının ortak kültür tarihinde aile ve kadın. Selenge Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dil Çalışmaları (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 27 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 2 |
