Öz
The number of studies on Iranian Turcology is increasing day by day. In addition to this quantitative increase, the qualitative increase in studies also attracts attention. In this context, we already have data for many regions of Iran. However, despite the work done and the point reached, there are still areas where work needs to be done. While there are recent morphology studies for almost all of the regions of Iran called Southern Azerbaijan (West Azerbaijan, East Azerbaijan, Ardabil, Zanjan, Qazvin, Hamadan), unfortunately, there is no recent morphology study for the province of East Azerbaijan. In this context, in order to both fill a gap and provide data for comparative studies, we have started to prepare the morphological features of the Malekan Dialect of East Azerbaijan Province as a series of articles, focusing on the still valid text compilations of Bekbabayi (2017) and using the scanning-interview method. This article, as the second article of the relevant series, includes the categories of Noun, Adjective, Adverb and Pronoun of Malekan Dialect. In the article, descriptive grammar method was used to determine the morphological elements of Malekan Dialect. In the study, it was aimed to determine the morphological elements of Malekan Dialect and to prepare data for simultaneous and diachronic comparison in subsequent academic studies.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aghatabai, Ş. (2022). İran Sahası Türkmen Yomut ağzı. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Ataizi, D., E. (2017). Kaşkay Türklerinin dili. Ankara: TDK Yayınları.
- Atıcı, A. (2015). Sungur Türkçesi. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Atıcı, A. (2016). Rıza Baharlı divanı. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Atıcı, A. (2018). Lalecin Türkçesi. Çanakkale: Paradigma Akademi.
- Atıcı, A. (2021). İsa Rahmani (Doğanlı)'nın Kaşkay Türkçesi tercüme eseri Kumbuca Paşa (Küçük Prens) giriş-inceleme-metin-dizin. Çanakkale: Paradigma Akademi.
- Atıcı, A., & Bekbabayi, B. (2022). Melekan ağzı biçim bilgisi 1: yapım ekleri”. Prof. Dr. Ahmet Günşen Armağanı. Çanakkale: Paradigma Akademi, 103-121.
- Baghirova, B. (2023). Dil ilişkileri bağlamında Kaşkayca ve Farsça. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Bicbabaei, B. (2012). Melekan (Melek Kendi) ili ağzı. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Bekbabayi, B. (2017). Guyeş-i şehristan-ı Melekan (Melek Kendi). Urmiye: Ülker Yayınları.
- Çam, A. (2023). Şahseven Türkçesi. Ankara: TDK Yayınları.
- Darabadi, M., D. (2021). İran Türk ağızlarında karşılaştırmalı söz varlığı (Azerbaycan Türkçesi, Kaşkay Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Halaç Türkçesi). (Doktora Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Doğan, T. (2016). Geşeng Ginle. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Doğan, T. (2017). Horasan Türkçesi metinleri. Konya: Palet Yayınları.
- Doğan, T. (2020a). Urmiye ağzı ses ve biçim bilgisi (Güney Azerbaycan). Ankara: TDK Yayınları.
- Doğan, T. (2020b). Tilimhan divanı (Orta İran Türk ağzı) giriş-inceleme-metin-dizin. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Doğan, T. (2020c). Yettim Yal (girş-inceleme-metin-aktarma-dizin). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
- Doğan, T. (2023). Orta İran (Merkezî ve Kum eyaletleri) Türklerinden Halk Bilimi metinleri (giriş-inceleme-El Bilimi Dergisi metinleri-aktarma-dizin). Ankara: TDK Yayınları.
- Doğu Azerbaycan İli Valiliği, (OAŞ, 2024), استاندارى آذربايجان شرقى Ostāndār-ı Āzerbāycān-ı Şerqi, https://www.ostan-as.ir/, (Erişim Tarihi: 06.01.2024).
- Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Esmailabadi, G. (2023). Horasan Türkçesinin Kelat-i Nader ağzı üzerine. (Doktora Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
- Gökdağ, B., A. (2006). Salmas ağzı (Güney Azerbaycan Türkçesi üzerine bir inceleme). Çorum: Karam Yayınları.
- Gökdağ, B. A., & Doğan T. (2016). İran’da Türkler ve Türkçe. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Güzel, H. (2021). Dil ilişkileri bağlamında Halaçça. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
- Işıklı, M. (2021). Halaç Türkçesinin çekim morfolojisi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- İran İstatistik Kurumu, (MAİ, 2024), مرکز آمار ايران Merkez-i Āmār-ı İrān, https://www.amar.org.ir/ (Erişim Tarihi: 04.01.2024).
- İran Ulusal Coğrafi İsimler Veri Tabanı, پایگاه ملی نام های جغرافیایی ایران Pāygāh-ı Milli-yi Nāmhā-yı Coğrāfyā-yı İrān, https://gndb.ncc.gov.ir/ (Erişim Tarihi: 02.01.2024).
- Karini, J. (2009). Erdebil ili ve ağızları. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Kaya, M. (2020). Halaçlar ve Türkçeleri. (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
- Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
- Melekan İlçesi Kaymakamlığı, (FŞM, 2024), فرماندار شهرستان ملکان Fermāndāri-yi Şehrestān-ı Melekān, https://malekan.ostan-as.ir// (Erişim Tarihi: 06.01.2024).
- Merkezî İstihbarat Teşkilatı, (CIA-İran, 2024), Central Intelligence Agency, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/#people-and-society (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
- Pehlivan, G. (2011). Hamedan bölgesi Bahar ağzı. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Rezaei, M. (2015). İran-Zencan bölgesi, Kaydar ve yöresi ağızları. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Rezaeiamaleh, M. (2023). Kaşkayı Türkçesi ağızları (giriş-inceleme-metin-sözlük). (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Salar, B. (2021). Taganberdi Purmend'in 'Arzuwlar' adlı eseri üzerine dil incelemesi (ses-biçim). (Yüksek Lisans Tezi). Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
- Yaghoobi, V. (2023). Kaşkay Eli Türk ağızları ses bilgisi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Yıldırım, Z. (2008). Gümbed ağzından derlemeler (giriş-gramer-metinler-sözlük). (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Öz
İran Türkolojisi üzerine yapılan çalışmaların sayısı günden güne artış göstermektedir. Bu niceliksel atışın yanı sıra çalışmalardaki niteliksel artış da dikkat çekicidir. Bu bağlamda hâlihazırda İran’ın pek çok bölgesine ait elimizde veriler bulunmaktadır. Fakat yapılan çalışmalara ve gelinen noktaya rağmen hâlâ çalışma yapılması gereken bölgeler de mevcuttur. İran’ın Güney Azerbaycan olarak adlandırılan bölgelerinin (Batı Azerbaycan, Doğu Azerbaycan, Erdebil, Zencan, Kazvin, Hemedan) hemen hemen tamamına ait yakın tarihli biçim bilgisi çalışmaları söz konusuyken maalesef Doğu Azerbaycan iline ait yakın tarihli güncel bir biçim bilgisi çalışması bulunmamaktadır. Bu çerçevede hem bir eksikliği gidermek hem de karşılaştırmalı çalışmalara veri sunmak amacıyla Bekbabayi’nin (2017) hâlen geçerliliğini koruyan metin derlemeleri merkeze alınarak ve tarama-görüşme yöntemi kullanılarak Doğu Azerbaycan İli Melekan Ağzı’na ait biçim bilgisi özellikleri bir makale serisi hâlinde tarafımızca hazırlanmaya başlanmıştır. Bu makale de ilgili serinin ikinci makalesi olarak Melekan Ağzı’na ait İsim, Sıfat, Zarf ve Zamir kategorilerini ihtiva etmektedir. Makalede Melekan Ağzı’na ait biçim bilgisel unsurların tespitinde betimleyici dilbilgisi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada Melekan Ağzı’nın biçim bilgisel unsurları tespit edilerek sonraki akademik çalışmalarda eş ve art zamanlı karşılaştırma yapılabilmesi için veri hazırlanması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aghatabai, Ş. (2022). İran Sahası Türkmen Yomut ağzı. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Ataizi, D., E. (2017). Kaşkay Türklerinin dili. Ankara: TDK Yayınları.
- Atıcı, A. (2015). Sungur Türkçesi. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Atıcı, A. (2016). Rıza Baharlı divanı. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Atıcı, A. (2018). Lalecin Türkçesi. Çanakkale: Paradigma Akademi.
- Atıcı, A. (2021). İsa Rahmani (Doğanlı)'nın Kaşkay Türkçesi tercüme eseri Kumbuca Paşa (Küçük Prens) giriş-inceleme-metin-dizin. Çanakkale: Paradigma Akademi.
- Atıcı, A., & Bekbabayi, B. (2022). Melekan ağzı biçim bilgisi 1: yapım ekleri”. Prof. Dr. Ahmet Günşen Armağanı. Çanakkale: Paradigma Akademi, 103-121.
- Baghirova, B. (2023). Dil ilişkileri bağlamında Kaşkayca ve Farsça. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Bicbabaei, B. (2012). Melekan (Melek Kendi) ili ağzı. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Bekbabayi, B. (2017). Guyeş-i şehristan-ı Melekan (Melek Kendi). Urmiye: Ülker Yayınları.
- Çam, A. (2023). Şahseven Türkçesi. Ankara: TDK Yayınları.
- Darabadi, M., D. (2021). İran Türk ağızlarında karşılaştırmalı söz varlığı (Azerbaycan Türkçesi, Kaşkay Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Halaç Türkçesi). (Doktora Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Doğan, T. (2016). Geşeng Ginle. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Doğan, T. (2017). Horasan Türkçesi metinleri. Konya: Palet Yayınları.
- Doğan, T. (2020a). Urmiye ağzı ses ve biçim bilgisi (Güney Azerbaycan). Ankara: TDK Yayınları.
- Doğan, T. (2020b). Tilimhan divanı (Orta İran Türk ağzı) giriş-inceleme-metin-dizin. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Doğan, T. (2020c). Yettim Yal (girş-inceleme-metin-aktarma-dizin). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
- Doğan, T. (2023). Orta İran (Merkezî ve Kum eyaletleri) Türklerinden Halk Bilimi metinleri (giriş-inceleme-El Bilimi Dergisi metinleri-aktarma-dizin). Ankara: TDK Yayınları.
- Doğu Azerbaycan İli Valiliği, (OAŞ, 2024), استاندارى آذربايجان شرقى Ostāndār-ı Āzerbāycān-ı Şerqi, https://www.ostan-as.ir/, (Erişim Tarihi: 06.01.2024).
- Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Esmailabadi, G. (2023). Horasan Türkçesinin Kelat-i Nader ağzı üzerine. (Doktora Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
- Gökdağ, B., A. (2006). Salmas ağzı (Güney Azerbaycan Türkçesi üzerine bir inceleme). Çorum: Karam Yayınları.
- Gökdağ, B. A., & Doğan T. (2016). İran’da Türkler ve Türkçe. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Güzel, H. (2021). Dil ilişkileri bağlamında Halaçça. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
- Işıklı, M. (2021). Halaç Türkçesinin çekim morfolojisi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- İran İstatistik Kurumu, (MAİ, 2024), مرکز آمار ايران Merkez-i Āmār-ı İrān, https://www.amar.org.ir/ (Erişim Tarihi: 04.01.2024).
- İran Ulusal Coğrafi İsimler Veri Tabanı, پایگاه ملی نام های جغرافیایی ایران Pāygāh-ı Milli-yi Nāmhā-yı Coğrāfyā-yı İrān, https://gndb.ncc.gov.ir/ (Erişim Tarihi: 02.01.2024).
- Karini, J. (2009). Erdebil ili ve ağızları. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Kaya, M. (2020). Halaçlar ve Türkçeleri. (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
- Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
- Melekan İlçesi Kaymakamlığı, (FŞM, 2024), فرماندار شهرستان ملکان Fermāndāri-yi Şehrestān-ı Melekān, https://malekan.ostan-as.ir// (Erişim Tarihi: 06.01.2024).
- Merkezî İstihbarat Teşkilatı, (CIA-İran, 2024), Central Intelligence Agency, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/#people-and-society (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
- Pehlivan, G. (2011). Hamedan bölgesi Bahar ağzı. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Rezaei, M. (2015). İran-Zencan bölgesi, Kaydar ve yöresi ağızları. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Rezaeiamaleh, M. (2023). Kaşkayı Türkçesi ağızları (giriş-inceleme-metin-sözlük). (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Salar, B. (2021). Taganberdi Purmend'in 'Arzuwlar' adlı eseri üzerine dil incelemesi (ses-biçim). (Yüksek Lisans Tezi). Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
- Yaghoobi, V. (2023). Kaşkay Eli Türk ağızları ses bilgisi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Yıldırım, Z. (2008). Gümbed ağzından derlemeler (giriş-gramer-metinler-sözlük). (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Güney-Batı (Oğuz) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Mart 2024 |
| Kabul Tarihi | 29 Temmuz 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 2025 Sayı: 49 |
