Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

HASAN ALİ TOPTAŞ'IN KUŞLAR YASINA GİDER ROMANINDA ATIN SEMBOLİK ANLAMLARI

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: 49, 498 - 510, 26.06.2025
https://doi.org/10.59257/turkbilig.1553223

Öz

Atın ehlileştirilerek insanlığın hizmetine girmesi, medeniyetler tarihinde büyük bir merhale olarak değerlendirilir. Atın gündelik yaşamda ve inanışta aldığı rol ve kapladığı alan uzun yıllar boyunca artarak devam etmiş olup hayatlarına girmesinden sonra Türkler büyük oranda ata bağlı bir hayat sürmüş, Türk ile at birbirini tamamlamıştır. Türk kültür ve medeniyetinin gelişmesinde merkezî bir konumda olan at, Türk insanının hayatının her noktasında yer aldığı gibi sanatında ve edebiyatında da önemli rol oynar. Sanat anlayışında halk yaşantısı ve inanışının önemli yeri olan Hasan Ali Toptaş’ın birçok metninde atların kurguda bir şekilde yer bulduğu görülür. Çocukluğunda etkisinde kaldığı at, onun eserlerinde geleneğin bir yansıması olarak yeni hayaller ve sembollerle okuyucuya sunulur. Kuşlar Yasına Gider romanında at, eser boyunca kurgunun önemli parçası olarak dikkat çekicidir. Romanda anlatıcı öznenin yaşadığı Ankara’dan memleketi Denizli’ye arabayla yaptığı yolculuklar ve yol boyunca dinlediği türküler kurguda önemli bir işleve sahiptir. Bu türkülerde geçen at imgeleri ise eserin yapısında dikkate değer bir görev üstlenir. Toptaş’ın âdeta destan/masal kahramanı gibi tasvir ettiği sütkırı atın geleneksel halk anlatılarına benzer şekilde olağanüstü vasıflar taşıması, yazarın geleneği modern dönemde yeni yorumlarla ve sembolik anlatımla işlediğini gösterir. Romanda ölüm habercisi bir ecel atı olarak yer alan sütkırı/beyaz at, anlatıcı özne için zamanla karmaşıklaşacak şekilde şaşkınlık, kaygı ve korku gibi duygulara neden olur. Bu çalışmada Hasan Ali Toptaş’ın hayatı ve sanat anlayışından hareketle Kuşlar Yasına Gider romanındaki sütkırı atın sembolik anlamları incelenmeye çalışılacaktır.

Kaynakça

  • Arslan, F. (2018a). Hasan Ali Toptaş ile “Kuşlar Yasına Gider” romanı ve diğerleri üzerine. H. Argunşah (Ed.), Sessizliğin gölgesinde Hasan Ali Toptaş kitabı içinde (s. 401-410). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Arslan, F. (2018b). Kuşlar Yasına Gider’de değer ve simge kimlikler. R. Korkmaz ve V. Şahin (Ed.), Romanda kişiler dünyası içinde (s. 559-578). Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Atik, Ş. (2022). Hasan Ali Toptaş’ın Kuşlar Yasına Gider adlı anlatısı ile Köroğlu destanı arasında bulunan metinlerarası ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(4), 1504-1520.
  • Bergen, L. (2018). Türk’ün kanadı at. İstanbul: Yazıgen Yayınevi.
  • Caferoğlu, A. (1953). Türk onomastiğinde “at” kültü, Türkiyat Mecmuası, (10), 201-212.
  • Cengiz, E. (2021). Hz. Muhammed’in atları. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 559-578.
  • Çınar, A. A. (2000). Dede Korkut Destanı’nda at ve at kültürü. (A. K. Birgül ve A. Ş. Canpolat, Haz.). Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri kitabı içinde (s. 97-108). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Çınar, A. A. (2002). Türk destanlarında alp tipi at. Millî Folklor, (56), 153-157.
  • Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Durmuş, İ. (2021). Türk kültür çevresinde at. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. (1), 1-12.
  • Elçin, Ş. (1977). Türk destan, masal ve hikâyelerinde atla ilgili inanışlar. Türk Kültürü, (182), 107-110.
  • Ersoy, R. (2002). Türklerde ölüm ve ölü ile ilgili rit ve ritüeller. Millî Folklor, (54), 86-101.
  • Esin, E. (1995). Türk sanatında at. E. G. Naskali (Ed.), Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık içinde (s. 54-90). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü Yayınları.
  • Halaçoğlu, Y. (1991). “At (İslâmi devir)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (28-31). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Kafesoğlu, İ. (1991). “At”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (26-28). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Kâşgarlı Mahmud. (2005). Dîvânü Lugâti’t-Türk. (S. Erdi ve S. T. Yurtsever, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Kaya, B. (2006). Divan Şiirinde At. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kısakürek, N. F. (1984). At’a senfoni. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
  • Önder, A. (2017). “Kuşlar Yasına Gider’’ romanında postmodernizmle geleneğin buluşması. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi (Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı). (3). 99-111.
  • Polater, D. (2019). Kurmacaya hükmetmek: Detay’dan öz’e Kuşlar Yasına Gider. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 11(22), 25-54.
  • Roux, J-P. (2011). Eski Türk mitolojisi. (Musa Y. S, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
  • Sakaoğlu, S. (1995). Türk masallarında at motifi. E. G. Naskali (Ed.), Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık içinde (s. 282-288). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü Yayınları.
  • Sayak, B. (2018). Hasan Ali Toptaş biyografisi. H. Argunşah (Ed.), Sessizliğin gölgesinde Hasan Ali Toptaş kitabı içinde (s. 13-15). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Şengül, A. Hasan Ali Toptaş soruları cevaplıyor. H. Argunşah (Ed.), Sessizliğin gölgesinde Hasan Ali Toptaş kitabı içinde (s. 383-400). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Toptaş, H. A. (2018). Başlarken yalnızsın, bitirdiğinde daha da yalnız. İstanbul: Everest Yayınları.
  • Toptaş, H. A. (2020). Kuşlar yasına gider. İstanbul: Everest Yayınları.
  • Yıldırım, A. (2017). Türkülerimizden geçen at(lı)ların izinde. E. G. Naskali (Ed.), At kitabı içinde (s. 497- 518). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • Yunus Emre. (1994). Risâletü’n-nushıyye. (U. Günay ve O. Horata, Haz.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Elektronik Kaynak URL - Milliyet Sanat. Aklını dünyanın rüzgârına kaptırmış bir Hasan Ali yok. Erişim adresi: https://www.milliyetsanat.com/haberler/edebiyat/-aklini-dunyanin-ruzgarina-kaptirmis-bir-hasan-ali-yok-/8571. (Erişim Tarihi: 17.07.2024).

The Symbolic Meanings of The Horse in Hasan Ali Toptaş’s Novel Kuşlar Yasına Gider

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: 49, 498 - 510, 26.06.2025
https://doi.org/10.59257/turkbilig.1553223

Öz

The domestication of the horse and its integration into the service of humanity is considered a significant milestone in the history of civilizations. The role and area covered by the horse in daily life and belief has continued to increase for many years, and after its integration into their lives, the Turks lived a life largely dependent on horses, with the Turk and the horse complementing each other. The horse, which has a central position in the development of Turkish culture and civilization, plays an important role not only in every aspect of Turkish people's life but also in its art and literature. It is seen that horses somehow find a place in the fiction in many of the texts of Hasan Ali Toptaş, for whom folk life and belief have an important place in his understanding of art. In the novel Kuşlar Yasına Gider, the horse stands out as an important part of the narrative throughout the work. The journeys made by the narrator by car from Ankara, where he lives, to his hometown Denizli, and the folk songs he listens to along the way have an important function in the plot. The horse imagery present in these folk songs also plays a significant role in the structure of the work. The fact that Toptaş depicts the milk-grey horse almost like an epic/fairytale hero, with extraordinary qualities similar to those in traditional folk narratives, shows that the author processes tradition with new interpretations and symbolic storytelling in the modern era. The milk-grey/white horse, which appears in the novel as a harbinger of death, causes emotions such as surprise, anxiety, and fear in the narrator, which become more complex over time. In this study, the symbolic meanings of the milk-grey horse in the novel Kuşlar Yasına Gider will be examined based on Hasan Ali Toptaş's life and understanding of art.

Kaynakça

  • Arslan, F. (2018a). Hasan Ali Toptaş ile “Kuşlar Yasına Gider” romanı ve diğerleri üzerine. H. Argunşah (Ed.), Sessizliğin gölgesinde Hasan Ali Toptaş kitabı içinde (s. 401-410). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Arslan, F. (2018b). Kuşlar Yasına Gider’de değer ve simge kimlikler. R. Korkmaz ve V. Şahin (Ed.), Romanda kişiler dünyası içinde (s. 559-578). Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Atik, Ş. (2022). Hasan Ali Toptaş’ın Kuşlar Yasına Gider adlı anlatısı ile Köroğlu destanı arasında bulunan metinlerarası ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(4), 1504-1520.
  • Bergen, L. (2018). Türk’ün kanadı at. İstanbul: Yazıgen Yayınevi.
  • Caferoğlu, A. (1953). Türk onomastiğinde “at” kültü, Türkiyat Mecmuası, (10), 201-212.
  • Cengiz, E. (2021). Hz. Muhammed’in atları. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 559-578.
  • Çınar, A. A. (2000). Dede Korkut Destanı’nda at ve at kültürü. (A. K. Birgül ve A. Ş. Canpolat, Haz.). Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri kitabı içinde (s. 97-108). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • Çınar, A. A. (2002). Türk destanlarında alp tipi at. Millî Folklor, (56), 153-157.
  • Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Durmuş, İ. (2021). Türk kültür çevresinde at. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. (1), 1-12.
  • Elçin, Ş. (1977). Türk destan, masal ve hikâyelerinde atla ilgili inanışlar. Türk Kültürü, (182), 107-110.
  • Ersoy, R. (2002). Türklerde ölüm ve ölü ile ilgili rit ve ritüeller. Millî Folklor, (54), 86-101.
  • Esin, E. (1995). Türk sanatında at. E. G. Naskali (Ed.), Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık içinde (s. 54-90). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü Yayınları.
  • Halaçoğlu, Y. (1991). “At (İslâmi devir)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (28-31). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Kafesoğlu, İ. (1991). “At”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (26-28). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Kâşgarlı Mahmud. (2005). Dîvânü Lugâti’t-Türk. (S. Erdi ve S. T. Yurtsever, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Kaya, B. (2006). Divan Şiirinde At. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kısakürek, N. F. (1984). At’a senfoni. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
  • Önder, A. (2017). “Kuşlar Yasına Gider’’ romanında postmodernizmle geleneğin buluşması. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi (Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı). (3). 99-111.
  • Polater, D. (2019). Kurmacaya hükmetmek: Detay’dan öz’e Kuşlar Yasına Gider. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 11(22), 25-54.
  • Roux, J-P. (2011). Eski Türk mitolojisi. (Musa Y. S, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
  • Sakaoğlu, S. (1995). Türk masallarında at motifi. E. G. Naskali (Ed.), Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık içinde (s. 282-288). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü Yayınları.
  • Sayak, B. (2018). Hasan Ali Toptaş biyografisi. H. Argunşah (Ed.), Sessizliğin gölgesinde Hasan Ali Toptaş kitabı içinde (s. 13-15). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Şengül, A. Hasan Ali Toptaş soruları cevaplıyor. H. Argunşah (Ed.), Sessizliğin gölgesinde Hasan Ali Toptaş kitabı içinde (s. 383-400). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Toptaş, H. A. (2018). Başlarken yalnızsın, bitirdiğinde daha da yalnız. İstanbul: Everest Yayınları.
  • Toptaş, H. A. (2020). Kuşlar yasına gider. İstanbul: Everest Yayınları.
  • Yıldırım, A. (2017). Türkülerimizden geçen at(lı)ların izinde. E. G. Naskali (Ed.), At kitabı içinde (s. 497- 518). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • Yunus Emre. (1994). Risâletü’n-nushıyye. (U. Günay ve O. Horata, Haz.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Elektronik Kaynak URL - Milliyet Sanat. Aklını dünyanın rüzgârına kaptırmış bir Hasan Ali yok. Erişim adresi: https://www.milliyetsanat.com/haberler/edebiyat/-aklini-dunyanin-ruzgarina-kaptirmis-bir-hasan-ali-yok-/8571. (Erişim Tarihi: 17.07.2024).
Toplam 29 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Türkiye Sahası Yeni Türk Edebiyatı
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Fikri Kula 0000-0003-1010-0251

Yayımlanma Tarihi 26 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 20 Eylül 2024
Kabul Tarihi 29 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 2025 Sayı: 49

Kaynak Göster

APA Kula, F. (2025). HASAN ALİ TOPTAŞ’IN KUŞLAR YASINA GİDER ROMANINDA ATIN SEMBOLİK ANLAMLARI. Türkbilig, 2025(49), 498-510. https://doi.org/10.59257/turkbilig.1553223