Öz
Kapitalizm, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki süreçte ekonomik, siyasal ve özellikle kültürel alanlardaki önemli dönüşümlerin temel sebebi olmuştur. Özünde bir üretim sistemi olan kapitalizm, tüketim süreçlerini de belirlemektedir. Günümüzde bireyler kapitalizmin algı makinasıyla çevrili oldukları için sürekli tetiklenen tüketme ve sahip olma arzusu, modern hayatın doğal bir süreci haline gelmiştir. Kapitalist sistemin temel hedefi, ürettiklerine yönelik talep oluşturmak ve oluşturduğu bu tüketim politikasının genişleyerek büyümesini sağlayıp, sürekliliğini korumaktır. Kapitalist sistemde hem ideolojik olarak manipüle edilen gerçekler hem kültür endüstrisiyle bilinçleri uyuşturulan kitleler üzerinde kurulan eşitsiz güç hem de iktidar ilişkileri gizlenmekte ve böylelikle mevcut sistem meşrulaştırılmaktadır. Bu çalışma, John Grierson’un gerçeğin yaratıcı bir biçimde yorumlanmasıdır şeklinde tanımladığı belgesel sinema evreninde yer alan Ron Fricke sinemasını belgesel sinemada kapitalist sistem eleştirisi yapıp yapmadığını çözümleyerek sinemasına farklı bir bakış açısı sunabilmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın evrenini Ron Fricke sineması, örneklemini ise çalışmanın kuramsal kısmına uygun olarak amaçlı örneklem yöntemi ile seçilen Samsara (2011) isimli belgesel film oluşturmaktadır. Kuramsal çerçevesini belgesel sinemada kapitalist sistem eleştirisinin oluşturduğu çalışmada, seçilen belgesel film nitel araştırma yöntemlerinden yeni biçimci (neoformalist) yaklaşım bağlamında detaylı olarak çözümlenmiştir. Bu bağlamda, anlatı yapısı, öykü (fabula), olay örgüsü (syuzhet), anlam, yabancılaşma, baskın ögeler ve stil gibi temel ölçütler belirlenmiş, belgesel filmin çözümlenmesinde ana izleği bunlar oluşturmuştur. Araştırmanın sonucunda Ron Fricke’nin belgesel sinemasında kapitalist sistem eleştirisi örneği sunduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adorno, W. T. (2011). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. (Çev. Nihat Ülner, Mustafa Tüzel ve Elçin Gen). İletişim Yayınları.
- Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın diyalektiği. (Çev. Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadalga). Kabalcı Yayıncılık.
- Arık, B. (2012). Bir kültür endüstrisi ürünü olarak 14 Şubat Sevgililer Günü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal, 20, ss. 79-87.
- Auter, P. J. (1992). Psychometric: TV that talks back: An experimental validation of a parasocial ınteraction scale. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 36(2), ss. 173-181.
- Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu. Ayrıntı Yayınları.
- Baumann, Z. (2011). Artık hayatlar: Modernitenin atık insanları. Can Yayınları.
- Berger, A. A. (2012). Kültür eleştirisi & kültürel kavramlara giriş (2. Baskı). (Ö. Emir, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- Bordwell, D. ve Thompson, K. (2009). Film sanatı. (Çev. Ertan Yılmaz, Emrah Suat Onat) 9. Baskı. De Ki Yayınları.
- Duman, Z. (2016). Tüketimci kapitalizmin ve tüketim kültürünün eleştirisi. Sosyoloji Dergisi, (33), ss. 15-36.
- Erdoğan, N. ve Kaya, D. (2002). Belgesel sinema. Varlık Yayınları.
- Fricke, R. (2011). Samsara – About the film. BarakaSamsara.com https://www.barakasamsara.com/samsara/about
- Fuchs, C. (2016). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. (Çev. Diyar Saraçoğlu ve İlker Kalaycı). NotaBene Yayınları.
- Gezer, S. ve Gezer, E. E. (2024) Sinemada neoformalist yaklaşım doğrultusunda “Hayat” filminin anlatı yapısı ve biçim analizi. The Journal of Communication and Social Studies, 4(1), ss. 121-136.
- Gürkan, H. ve Ozan, R. (2014). Butterfly Effect filmi örneğinde karşı sinemanın Hollywood’da dönüşümü. Global Media Journal, 4(8), ss. 154–184.
- İpek, S. (2023). Kapitalizm ve sosyal adalet ilişkisi üzerine bir değerlendirme. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 07(12), ss. 72-81.
- İşler, B. (2023). Sinemada neoformalist yaklaşım. Erciyes İletişim Dergisi, 10(1), ss. 467-483.
- Keyman, E. F. (2002). Kapitalizm-oryantalizm ekseninde küreselleşmeyi anlamak: 11 Eylül, modernite, kalkınma ve öteki sorunsalı. Doğu Batı, 40, ss. 29-57.
- Kurhan, T. N. (2019). Kapitalizmde metalaşan sanatın sosyolojik çözümlemesi, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
- Marcuse, H. (2015). Tek boyutlu insan. İdea Yayınları.
- Odabaşı, Y. (2013). Tüketim kültürü. Sistem Yayıncılık.
- Öztürk, A. (2013). Liberal adalet çağdaş liberal siyaset felsefesinde adalet sorunu: Rawls, Hayek, Nozick örneği. Doruk Yayıncılık.
- Ritzer, G. (1998). Toplumun McDonaldlaştırılması çağdaş toplum yaşamının değişen karakteri üzerine bir ı̇nceleme. (Çev.Şen Süer Kaya). Ayrıntı Yayınları.
- Ritzer, G. (2016). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek. (Çev. Şen Süer Kaya). 3. Baskı. Ayrıntı Yayınları.
- Topçu, Y. G. (2009). Anlatı ve biçim ı̇lişkisine neoformalist bir yaklaşım: Yazı-tura örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 1(2), ss. 104-120.
- Yaylagül, L. (2018). Kitle ı̇letişim kuramları, eleştirel ve egemen yaklaşımlar. Dipnot Yayınları.
Neoformalist Reading of the Critique of the Capitalist System Criticism in Documentary Cinema: Samsara
Öz
Capitalism, has been the main reason for important transformations in the economic, political and especially cultural areas in the period after World War II. Capitalism, which is essentially a production system, also determines consumption processes. Since individuals are surrounded by the perception machine of capitalism today, the desire to consume and possess, which is constantly triggered, has become a natural process of modern life. The main goal of the capitalist system is to create demand for what it produces and to ensure that this consumption policy it creates expands and grows, thus maintaining its continuity. In the capitalist system, both the ideologically manipulated realities and the unequal power and power relations established on the masses whose consciousness is numbed by the culture industry are hidden, and thus the current system is legitimized. This study aims to analyze whether Ron Fricke's cinema, which is included in the documentary cinema universe defined by John Grierson as 'the creative interpretation of reality', criticizes the capitalist system in documentary cinema, and to offer a different perspective on his cinema. The universe of the study is Ron Fricke's cinema, and the sample is the documentary film named Samsara (2011), which was selected with the purposeful sampling method in accordance with the theoretical part of the study. In the study, the theoretical framework of which is the criticism of the capitalist system in documentary cinema, the selected documentary film is analyzed in detail in the context of the new formalist (neoformalist) approach, which is one of the qualitative research methods. In this context, basic criteria such as narrative structure, story (fabula), plot (syuzhet), meaning, alienation, dominant elements and style are determined, and these constitute the main theme in the analysis of the documentary film. As a result of the research, it is determined that Ron Fricke presents an example of criticism of the capitalist system in documentary cinema.
Anahtar Kelimeler
Ron Fricke Samsara capitalist system neoformalism documentary
Kaynakça
- Adorno, W. T. (2011). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. (Çev. Nihat Ülner, Mustafa Tüzel ve Elçin Gen). İletişim Yayınları.
- Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın diyalektiği. (Çev. Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadalga). Kabalcı Yayıncılık.
- Arık, B. (2012). Bir kültür endüstrisi ürünü olarak 14 Şubat Sevgililer Günü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal, 20, ss. 79-87.
- Auter, P. J. (1992). Psychometric: TV that talks back: An experimental validation of a parasocial ınteraction scale. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 36(2), ss. 173-181.
- Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu. Ayrıntı Yayınları.
- Baumann, Z. (2011). Artık hayatlar: Modernitenin atık insanları. Can Yayınları.
- Berger, A. A. (2012). Kültür eleştirisi & kültürel kavramlara giriş (2. Baskı). (Ö. Emir, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- Bordwell, D. ve Thompson, K. (2009). Film sanatı. (Çev. Ertan Yılmaz, Emrah Suat Onat) 9. Baskı. De Ki Yayınları.
- Duman, Z. (2016). Tüketimci kapitalizmin ve tüketim kültürünün eleştirisi. Sosyoloji Dergisi, (33), ss. 15-36.
- Erdoğan, N. ve Kaya, D. (2002). Belgesel sinema. Varlık Yayınları.
- Fricke, R. (2011). Samsara – About the film. BarakaSamsara.com https://www.barakasamsara.com/samsara/about
- Fuchs, C. (2016). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. (Çev. Diyar Saraçoğlu ve İlker Kalaycı). NotaBene Yayınları.
- Gezer, S. ve Gezer, E. E. (2024) Sinemada neoformalist yaklaşım doğrultusunda “Hayat” filminin anlatı yapısı ve biçim analizi. The Journal of Communication and Social Studies, 4(1), ss. 121-136.
- Gürkan, H. ve Ozan, R. (2014). Butterfly Effect filmi örneğinde karşı sinemanın Hollywood’da dönüşümü. Global Media Journal, 4(8), ss. 154–184.
- İpek, S. (2023). Kapitalizm ve sosyal adalet ilişkisi üzerine bir değerlendirme. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 07(12), ss. 72-81.
- İşler, B. (2023). Sinemada neoformalist yaklaşım. Erciyes İletişim Dergisi, 10(1), ss. 467-483.
- Keyman, E. F. (2002). Kapitalizm-oryantalizm ekseninde küreselleşmeyi anlamak: 11 Eylül, modernite, kalkınma ve öteki sorunsalı. Doğu Batı, 40, ss. 29-57.
- Kurhan, T. N. (2019). Kapitalizmde metalaşan sanatın sosyolojik çözümlemesi, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
- Marcuse, H. (2015). Tek boyutlu insan. İdea Yayınları.
- Odabaşı, Y. (2013). Tüketim kültürü. Sistem Yayıncılık.
- Öztürk, A. (2013). Liberal adalet çağdaş liberal siyaset felsefesinde adalet sorunu: Rawls, Hayek, Nozick örneği. Doruk Yayıncılık.
- Ritzer, G. (1998). Toplumun McDonaldlaştırılması çağdaş toplum yaşamının değişen karakteri üzerine bir ı̇nceleme. (Çev.Şen Süer Kaya). Ayrıntı Yayınları.
- Ritzer, G. (2016). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek. (Çev. Şen Süer Kaya). 3. Baskı. Ayrıntı Yayınları.
- Topçu, Y. G. (2009). Anlatı ve biçim ı̇lişkisine neoformalist bir yaklaşım: Yazı-tura örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 1(2), ss. 104-120.
- Yaylagül, L. (2018). Kitle ı̇letişim kuramları, eleştirel ve egemen yaklaşımlar. Dipnot Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Belgesel Film - Politik Sinema |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 20 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 18 |
