Öz
Number names are language elements found in the basic vocabulary of a language. These elements have been used in works since the first written texts of Turkish. Number names used in language studies and especially in order to examine the closeness of languages in some respects have been the subject of research. Number names that indicate quantity can have different functions in terms of word type and can be shaped according to the content of the work. Therefore, number names; It has lexical, semantic and syntactic functions. The importance of number names in distinguishing between singular and plural has increased the importance of these structures within language categories. Number names are needed when declaring any quantity expression. Therefore, there is a close relationship between language and number. The use of number names has also manifested itself in the cultural structure and some meanings have been attributed to number names. The meanings ascribed to them were nourished by people's beliefs and directly affected the use of number names. "Kitab-ı Ġunya", one of the first works of the Old Anatolian Turkish period, is a prose work that gives information about religion. While presenting religious information in the work, number names were used and number names were mostly included in the religious rules. In this context, it is seen that the use of number names in the work is based on the religious belief system. Accordingly, it has been observed that there is a relationship between the number names in the basic vocabulary of the language and people's basic beliefs. In this study, the number names in the work called "Kitab-ı Ġunya" were identified and the lexical function categories of the number names were determined. In addition, the functional functions of the identified number names will be determined and their relationship with the content of the work will be given. In addition, the functional functions of the identified number names will be determined and their relationship with the content of the work will be given.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akkuş, M. (1995). Kitab-ı Ġunya. Ankara: Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınları.
- Bayazıt, Z. Z. (2018). “Türkçe Sayı Adları Üzerine Bir İnceleme”, The Journal of Turkic Language and Literature Surveys, 3(2), 26-34.
- Caferoğlu, A. (2015). Türk Dili Tarihi. Ankara: Altınordu Yayınları.
- Çotuksöken, Y. (2012). Türkçe Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Papatya Yayınları.
- Erdağı, B. (1998). “Eski Anadolu Türkçesinin Söz Varlığı ve Sözlükler”, Kebikeç, 6, 153-156.
- Hengirmen, M. (2002). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınları.
- Karaağaç, G. (2013). Anlam Bilimi ve İletişim. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Karadavut, A. (2021). “Eski Türk Yazıtlarında Sayılar: Anlamsal Bir Yaklaşım”, Türkbilig, 2021(41), 71-81.
- Kaymaz, Z. (1994). “Eski Anadolu Türkçesinde Sayı Adları ve Kullanılışları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 39(1991), 5-17.
- Korkmaz, Z. (1974). “XI. XIII. Yüzyıllar Arası Oğuzca”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 21-22(1973-1974), 41-48.
- Özdemir, H. (2009). “Refik Halit Karay’ın Üç Nesil Üç Hayat Adlı Eserinden Türkçe Sözlük’e Katkılar”, Turkish Studies, 4(4), 886-890.
- Şahin, E. (2013). “Tarihî ve Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Üleştirme Sayıları”, Dil Araştırmaları, 12(2013), 97-116.
- Türk, O. ve Koç, F. (2022). “Kitâb-ı Güzîde’de Geçen Din ve İnançla İlgili Söz Varlığı Üzerine”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(4), 1137-1148.
- Türk, O. ve Koç, F. (2022). “Kitâb-ı Güzîde’de Geçen İbadet Adları Üzerine”, Mecmua-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 15-21.
- Yaman, E. (2016). “Türkçenin Güncel Söz Varlığı”, Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 85-91.
Öz
Sayı adları, bir dilin temel söz varlığında bulunan dil unsurlarıdır. Bu unsurlar, Türkçenin ilk yazılı metinlerinden bu yana verilen eserlerde kullanılmıştır. Yapılan dil çalışmalarında ve özellikle dillerin birtakım açılardan olan yakınlığını incelemek adına kullanılan sayı adları, araştırma konusu olmuştur. Nicelik bildiren sayı adları, sözcük türü açısından farklı görevlerde yer alabilmekte ve eserin içeriğine göre şekillenebilmektedir. Dolayısıyla sayı adları; leksik, semantik ve sentaktik görevlere sahiptir. Sayı adlarının teklik ve çokluk ayrımının yapılmasında önem taşıması, bu yapıların dil kategorileri içerisindeki önemini artırmıştır. Herhangi bir nicelik ifadesi bildirilirken sayı adlarına ihtiyaç duyulur. Bu nedenle dil ile sayı arasında yakından bir ilişki vardır. Sayı adlarının kullanımı, kültürel yapıda da kendini göstermiş ve sayı adlarına birtakım anlamlar yüklenmiştir. Yüklenen anlamlar ise insanların inançlarından beslenmiş olup sayı adlarının kullanımını doğrudan etkilemiştir. Eski Anadolu Türkçesi döneminin ilk eserlerinden olan “Kitab-ı Ġunya”, din ile ilgili bilgi veren mensur bir eserdir. Eser içerisinde dinî bilgiler sunulurken sayı adları kullanılmış ve sayı adları daha ziyade dinî kurallar noktasında yer almıştır. Bu çerçevede eserdeki sayı adlarının kullanımında dinî inanç sisteminin temel alındığı görülmektedir. Buna bağlı olarak dilin temel söz varlığında bulunan sayı adları ile insanların temel inançları arasında bir ilintinin mevcut olduğu gözlenmiştir. Bu çalışmada “Kitab-ı Ġunya” adlı eserde bulunan sayı adları tespit edilmiş ve sayı adlarının sözcüksel görev kategorileri belirlenmiştir. Buna ek olarak tespit edilen sayı adlarının işlevsel görevleri belirlenerek eserin içeriği ile ilişkisi verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akkuş, M. (1995). Kitab-ı Ġunya. Ankara: Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınları.
- Bayazıt, Z. Z. (2018). “Türkçe Sayı Adları Üzerine Bir İnceleme”, The Journal of Turkic Language and Literature Surveys, 3(2), 26-34.
- Caferoğlu, A. (2015). Türk Dili Tarihi. Ankara: Altınordu Yayınları.
- Çotuksöken, Y. (2012). Türkçe Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Papatya Yayınları.
- Erdağı, B. (1998). “Eski Anadolu Türkçesinin Söz Varlığı ve Sözlükler”, Kebikeç, 6, 153-156.
- Hengirmen, M. (2002). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınları.
- Karaağaç, G. (2013). Anlam Bilimi ve İletişim. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Karadavut, A. (2021). “Eski Türk Yazıtlarında Sayılar: Anlamsal Bir Yaklaşım”, Türkbilig, 2021(41), 71-81.
- Kaymaz, Z. (1994). “Eski Anadolu Türkçesinde Sayı Adları ve Kullanılışları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 39(1991), 5-17.
- Korkmaz, Z. (1974). “XI. XIII. Yüzyıllar Arası Oğuzca”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 21-22(1973-1974), 41-48.
- Özdemir, H. (2009). “Refik Halit Karay’ın Üç Nesil Üç Hayat Adlı Eserinden Türkçe Sözlük’e Katkılar”, Turkish Studies, 4(4), 886-890.
- Şahin, E. (2013). “Tarihî ve Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Üleştirme Sayıları”, Dil Araştırmaları, 12(2013), 97-116.
- Türk, O. ve Koç, F. (2022). “Kitâb-ı Güzîde’de Geçen Din ve İnançla İlgili Söz Varlığı Üzerine”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(4), 1137-1148.
- Türk, O. ve Koç, F. (2022). “Kitâb-ı Güzîde’de Geçen İbadet Adları Üzerine”, Mecmua-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 15-21.
- Yaman, E. (2016). “Türkçenin Güncel Söz Varlığı”, Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 85-91.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 5 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Uluslararası Filoloji Bengü Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.