Öz
Balkan Savaşları’na kadar Osmanlı Devleti sınırları içinde yer alan ve Makedonya bölgesinin üç büyük şehrinden biri olan Manastır, aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Meşrutiyet mücadelesi verdiği önemli şehirlerden de birisiydi. Burada İttihat ve Terakki Cemiyeti teşkilatlanması içinde yer alan bir heyet-i merkeziye bulunmaktaydı. Enver Bey’in gayretleriyle kurulan bu merkezin başkanlığına Manastır’da Üçüncü Ordu bünyesine bağlı, On Üçüncü Süvari Alay Komutanı Miralay Sadık Bey getirilmişti. Miralay Sadık Bey’in başkanlığındaki bu merkez, Meşrutiyet davasına olan inancı, çalışkanlığı ve gözü pekliği sayesinde Cemiyet’in en aktif merkezi olmuştur. Resneli Niyazi, Eyüp Sabri Beyler gibi Meşrutiyet kahramanları ile Çolak İbrahim Bey ve Atıf Bey gibi Cemiyet fedaileri bu merkezin emrinde, hareket etmişlerdir. Netice olarak Meşrutiyet topları Osmanlı topraklarında ilk kez bu şehirde atılmıştır. Bu çalışmada İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ve yürüttüğü II. Meşrutiyet hareketinin, Manastır’da nasıl örgütlenip çalıştığı, Miralay Sadık Bey’in ve Cemiyet’in Manastır merkezi tarafından yapılan faaliyetlerin önemi, yöntemi ve Meşrutiyet’in yeniden ilan edilmesine olan katkıları incelenmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
II. Meşrutiyet İttihat ve Terakki Cemiyeti Manastır Miralay Sadık Bey Resneli Niyazi Bey
Kaynakça
- Ahmad, F. (1999). İttihat ve Terakki 1908-1914. İstanbul: Kaynak.
- Akşin, S. (2017). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge.
- Artuç, N. (2008). II. Meşrutiyet’in ilanı. Doğu Batı: II. Meşrutiyet “100. Yıl”, 1(45), 65-82.
- Asım, M. (1934, 28 Nisan). Korku ve Kıskançlık. Vakit, 5.
- Aydemir, Ş.S. (1993). Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa birinci cilt (1860-1908). İstanbul: Remzi.
- Aydemir, Ş.S. (1994). Tek adam Mustafa Kemal birinci cilt 1881-1919. İstanbul: Remzi.
- Bayar, C. (1997). Ben de yazdım: milli mücadeleye gidiş 2. cilt. İstanbul: Sabah.
- Bilgin, T. & Kayabaşı, M. (2022). Milli mücadele kahramanlarından albay Çolak İbrahim Bey. Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7 (Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan), 1633-1687.
- Bozkurt, C. (2022). Türk siyasetinde miralay Sadık Bey (1860-1941). Türk Dünyası Araştırmaları. 258(131), 199-214.
- Cengiz, H.E. (1991). Enver Paşa’nın anıları (1881- 1908). İstanbul: İletişim.
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), YB.021-115-8.
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), DH. ŞFR.402.17.001
- Çavdar, T. (1991). İttihat ve Terakki. İstanbul: İletişim.
- Gazel, A. A. (2022). Miralay Sadık Bey (1860-1941). Atatürk Ansiklopedisi.
- Hilmi, F. A. (2022). Muhalefetin iflası. İstanbul: Büyüyenay.
- İlkin, S. & Tekeli, İ. (1980). İttihat ve Terakki hareketinin oluşumunda Selânik’in toplumsal yapısının belirleyiciliği. O. Okyar & H. İnalcık içinde, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (s. 1-65). Ankara: Meteksan.
- Kabacalı, A. (1995). Bir ihtilalcinin serüvenleri: doğmayan hürriyet ve yarıda kalan ihtilal. İstanbul: Engin.
- Kâmil, S. (1913). Miralay Sadık Bey ve yeni çıkan fırka münasebetleriyle şanlı Türkler kahraman Osmanlılar. İstanbul: Yeni Osmanlı.
- Kansu, A. (2002). 1908 devrimi. İstanbul: İletişim.
- Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki cemiyeti. İstanbul: Yapı Kredi.
- Koloğlu, O. (2005). Abdülhamid gerçeği. İstanbul: Pozitif.
- Kuran, A. B. (1945). İnkılap tarihimiz ve jön Türkler. İstanbul: Tan.
- Küçükkılınç, İ. (2018). Jön Türklük ve Kemalizm kıskacında ittihadçılık. İstanbul: Historia.
- Niyazi Bey, R. (2020). Hürriyet kahramanı Resneli Niyazi hatıratı. Ankara: Panama.
- Nizamoğlu, Y. (2011). 10 Temmuz inkılabının birinci yıldönümünde Neyyir-i Hakikat Gazetesinin yayınladığı mecmua üzerine. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 30, 99-126.
- Ocak, A. Y. (2014). Türkiye tasavvuf tarihi yazıcılığında melamiler: yaklaşımlar, katkılar, sorunsallar. Kitaplara Vakfedilen Bir Ömre Tuhfe İsmail E. Erünsal’a Armağan 2.cilt. (s. 807-830). İstanbul: Ülke.
- Ragıp, M. (1935, 2 Temmuz). Meşrutiyetten Önce Manastırda Patlayan Tabanca. Akşam, 6.
- Ragıp, M. (1935, 21 Temmuz). Meşrutiyetten Önce Manastırda Patlayan Tabanca. Akşam, 6.
- Ragıp, M. (1935, 22 Eylül). Meşrutiyetten Önce Manastırda Patlayan Tabanca. Akşam, 6.
- Simavi, L. (1979). Osmanlı sarayının son günleri. İstanbul: Hürriyet.
- Şakir, Z. (2011). Hürriyet ve İtilaf nasıl doğdu nasıl yaşadı nasıl battı. İstanbul: Akıl Fikir.
- Şakir, Z. (2014). İttihat ve Terakki nasıl doğdu I. İstanbul: Akıl Fikir.
- Tansu, S. N. (2020). İki devrin perde arkası. İstanbul: İlgi Kültür Sanat.
- Tunaya, T. Z. (1989). Türkiye’de siyasal partiler cilt III: İttihat ve Terakki: bir çağın bir kuşağın bir partinin tarihi. İstanbul: Hürriyet Vakfı.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1956). 1908 yılında ikinci meşrutiyetin ne suretle ilan edileceğine dair vesikalar. Belleten, 20(77), 103-174.
- Vatandaş, C. (2008). Türkiye’nin batılılaşma süreci ve II. Meşrutiyet’i hazırlayan şartlar. A. Öz içinde, Yüzüncü yılında II. Meşrutiyet (s.11-64). İstanbul: Pınar.
- Zürcher, E.J. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Atatürk Türkiye’sine bir ulusun inşası: jön Türk mirası. Ankara: Akıl Çelen.
- Zürcher, E. J. (2020). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim.
THE BITOLA CENTER OF THE COMMİTTEE AND THE ROLE OF MIRALAY SADIK BEY IN THE DECLARATION OF THE II. CONSTITUTIONAL RULING
Öz
Until the Balkan Wars, Bitola, which was within the borders of the Ottoman Empire and one of the three major cities in the Macedonian region, was also one of the important cities where the Union and Progress Society fought for the Constitutional Monarchy. There was a central board affiliated to the Union and Progress Society here. Miralay Sadık Bey, Commander of the Thirteenth Cavalry Regiment affiliated to the Third Army in Bitola, was appointed as the chairman of this center, which was established through the efforts of Enver Bey. This center, headed by Miralay Sadık Bey, became the most active center of the Society thanks to his belief in the Constitutional Monarchy cause, his diligence and his courage. Constitutional Monarchy heroes such as Resneli Niyazi and Eyüp Sabri Bey and Society devotees such as Çolak İbrahim Bey and Atıf Bey acted under the command of this center. As a result, the Constitutional Monarchy cannons were fired for the first time in Ottoman territory in this city. In this study, it will be attempted to examine how the Committee of Union and Progress and the Second Constitutional Monarchy movement it carried out were organized and worked in Bitola, the importance and method of the activities carried out by Miralay Sadık Bey and the Bitola center of the Society, and their contributions to the re-declaration of the Constitutional Monarchy
Anahtar Kelimeler
II. Constitution Committee of Union and Progress Bitola Miralay Sadık Bey Resneli Niyazi Bey
Kaynakça
- Ahmad, F. (1999). İttihat ve Terakki 1908-1914. İstanbul: Kaynak.
- Akşin, S. (2017). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge.
- Artuç, N. (2008). II. Meşrutiyet’in ilanı. Doğu Batı: II. Meşrutiyet “100. Yıl”, 1(45), 65-82.
- Asım, M. (1934, 28 Nisan). Korku ve Kıskançlık. Vakit, 5.
- Aydemir, Ş.S. (1993). Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa birinci cilt (1860-1908). İstanbul: Remzi.
- Aydemir, Ş.S. (1994). Tek adam Mustafa Kemal birinci cilt 1881-1919. İstanbul: Remzi.
- Bayar, C. (1997). Ben de yazdım: milli mücadeleye gidiş 2. cilt. İstanbul: Sabah.
- Bilgin, T. & Kayabaşı, M. (2022). Milli mücadele kahramanlarından albay Çolak İbrahim Bey. Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7 (Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan), 1633-1687.
- Bozkurt, C. (2022). Türk siyasetinde miralay Sadık Bey (1860-1941). Türk Dünyası Araştırmaları. 258(131), 199-214.
- Cengiz, H.E. (1991). Enver Paşa’nın anıları (1881- 1908). İstanbul: İletişim.
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), YB.021-115-8.
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), DH. ŞFR.402.17.001
- Çavdar, T. (1991). İttihat ve Terakki. İstanbul: İletişim.
- Gazel, A. A. (2022). Miralay Sadık Bey (1860-1941). Atatürk Ansiklopedisi.
- Hilmi, F. A. (2022). Muhalefetin iflası. İstanbul: Büyüyenay.
- İlkin, S. & Tekeli, İ. (1980). İttihat ve Terakki hareketinin oluşumunda Selânik’in toplumsal yapısının belirleyiciliği. O. Okyar & H. İnalcık içinde, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (s. 1-65). Ankara: Meteksan.
- Kabacalı, A. (1995). Bir ihtilalcinin serüvenleri: doğmayan hürriyet ve yarıda kalan ihtilal. İstanbul: Engin.
- Kâmil, S. (1913). Miralay Sadık Bey ve yeni çıkan fırka münasebetleriyle şanlı Türkler kahraman Osmanlılar. İstanbul: Yeni Osmanlı.
- Kansu, A. (2002). 1908 devrimi. İstanbul: İletişim.
- Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki cemiyeti. İstanbul: Yapı Kredi.
- Koloğlu, O. (2005). Abdülhamid gerçeği. İstanbul: Pozitif.
- Kuran, A. B. (1945). İnkılap tarihimiz ve jön Türkler. İstanbul: Tan.
- Küçükkılınç, İ. (2018). Jön Türklük ve Kemalizm kıskacında ittihadçılık. İstanbul: Historia.
- Niyazi Bey, R. (2020). Hürriyet kahramanı Resneli Niyazi hatıratı. Ankara: Panama.
- Nizamoğlu, Y. (2011). 10 Temmuz inkılabının birinci yıldönümünde Neyyir-i Hakikat Gazetesinin yayınladığı mecmua üzerine. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 30, 99-126.
- Ocak, A. Y. (2014). Türkiye tasavvuf tarihi yazıcılığında melamiler: yaklaşımlar, katkılar, sorunsallar. Kitaplara Vakfedilen Bir Ömre Tuhfe İsmail E. Erünsal’a Armağan 2.cilt. (s. 807-830). İstanbul: Ülke.
- Ragıp, M. (1935, 2 Temmuz). Meşrutiyetten Önce Manastırda Patlayan Tabanca. Akşam, 6.
- Ragıp, M. (1935, 21 Temmuz). Meşrutiyetten Önce Manastırda Patlayan Tabanca. Akşam, 6.
- Ragıp, M. (1935, 22 Eylül). Meşrutiyetten Önce Manastırda Patlayan Tabanca. Akşam, 6.
- Simavi, L. (1979). Osmanlı sarayının son günleri. İstanbul: Hürriyet.
- Şakir, Z. (2011). Hürriyet ve İtilaf nasıl doğdu nasıl yaşadı nasıl battı. İstanbul: Akıl Fikir.
- Şakir, Z. (2014). İttihat ve Terakki nasıl doğdu I. İstanbul: Akıl Fikir.
- Tansu, S. N. (2020). İki devrin perde arkası. İstanbul: İlgi Kültür Sanat.
- Tunaya, T. Z. (1989). Türkiye’de siyasal partiler cilt III: İttihat ve Terakki: bir çağın bir kuşağın bir partinin tarihi. İstanbul: Hürriyet Vakfı.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1956). 1908 yılında ikinci meşrutiyetin ne suretle ilan edileceğine dair vesikalar. Belleten, 20(77), 103-174.
- Vatandaş, C. (2008). Türkiye’nin batılılaşma süreci ve II. Meşrutiyet’i hazırlayan şartlar. A. Öz içinde, Yüzüncü yılında II. Meşrutiyet (s.11-64). İstanbul: Pınar.
- Zürcher, E.J. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Atatürk Türkiye’sine bir ulusun inşası: jön Türk mirası. Ankara: Akıl Çelen.
- Zürcher, E. J. (2020). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyaset Bilimi (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | |
| Gönderilme Tarihi | 10 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 5 Sayı: 1 |
