Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ANALYSIS OF THE USE OF NİHÂVEND-İ KEBÎR IN HAMMÂMÎZÂDE İSMAİL DEDE EFENDİ’S SULTÂNÎYEGÂH WORKS

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 903 - 923
https://doi.org/10.51576/ymd.1683595

Öz

ABSTRACT
The main elements that make up Classical Turkish Music are the maqams and their pitches, which are the most important components of these maqams. If these two important aspects are not used together correctly and as they should be, problems begin to occur in the works that are tried to be performed. The healthy progress of this process, which ends with performance, depends on a number of rules. These rules continue to exist through theory books written in the historical process and the education system transmitted through meşk. A particular maqam is not an issue that can be evaluated independently in Classical Turkish Music. Even a makam that is considered very “simple” to understand (referring to the simple maqams in the AEU system) can be perceived by having knowledge of its many components and the pitches that make them up. The way to reach this information is to have a large number of works in the performer's repertoire. In this study, the relation of Nihâvend-i Kebîr maqam in the works that Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi, who has an important place in Classical Turkish Music, composed in Sultânîyegâh maqam, which is his own composition, and which are included in his classical takım and determined within the scope of the study, is analyzed and interpreted in the context of being a component of Sultânîyegâh maqam. In the study, it was understood that Dede Efendi's application of maqams to his works, contrary to the simplicity and minimalist attitude of his compositions, was complex and demanded knowledge, and was also based on having analyzed the music of his predecessors very well. As a result of the analysis, it became clear that Dede Efendi skillfully used the Nihâvend-i Kebîr makam as a component in his works composed in the Sultânîyegah makam. It has been concluded that not the entire the Nihâvend-i Kebir makam, but a specific segment of it, is an important component of the Sultânîyegah makam as an inseparable part and the raison d'être of the said makam.

Kaynakça

  • Akdoğu, O., (1993). Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Behar, C., (2017). Kan Dolaşımı, Ameliyat ve Musikî Makamları Kantemiroğlu (1673-1723) ve edvâr’ının sıra dışı müzik serüveni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Ergur, A. (2024). Yeni Bir Dünyanın Eşiğinde Öncü Bir Figür Olarak Dede Efendi. Sosyoloji Dergisi, 48, 215-229, https://doi.org/10.59572/sosder.1537315
  • İrden, S., (2021). Makamlar Maqams Albümleri Nota Kitabı. Konya: Eğitim Yayınevi.
  • İrden, S., (2025, Nisan 06). Telefon görüşmesi, Ankara.
  • Karadeniz, M.E., (2013). Türk Musikîsinin Nazariye ve Esasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Ong, W.J., (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. ( Çev. S.P. Banon). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1982)
  • Özgen, İ., (2009). Sanatı Yaşamak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Özkan, İ.H., (1989), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 37). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Popescu-Judetz, E., (2002). Tanburî Küçük Artin. İstanbul: Pan Yayıncılık
  • Tırışkan, A.Y., (2000). Hâşim Bey’in Edvârı.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Tura, Y., (2006). Nâsır Abdülbâki Dede İnceleme ve Gerçeği Araştırma (Tedkîk ü Tahîk). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Tura, Y., (2017). Türk Mûsikîsinin Mes’eleleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Uygun, M.N., (1990). Kadızâde Tirevî ve Musikî Risalesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, İstanbul.
  • Yekta, R., (1986). Türk Musiki Rauf Yekta Bey. (Çev. O. Nasuhioğlu). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Yüksel, H.İ., (2001). Rauf Yekta Beyîn ‘Esatiz-i Elhân’ Adlı Eseri ve İncelemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Anabilim Dalı, İzmir.

HAMMÂMÎZÂDE İSMAİL DEDE EFENDİ’NİN SULTÂNÎYEGÂH ESERLERİNDE NİHÂVEND-İ KEBÎR KULLANIMININ TAHLİLİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 903 - 923
https://doi.org/10.51576/ymd.1683595

Öz

ÖZ
Klasik Türk Müziği’ni oluşturan temel unsurların başında makamlar ve söz konusu makamların en önemli bileşenleri olan perdeleri gelmektedir. Bu iki önemli husus bir arada doğru ve olması gerektiği gibi kullanılmadığı takdirde, icrası yapılmaya çalışılan eserlerde aksaklıklar oluşmaya başlamaktadır. İcra ile son bulan bu sürecin sağlıklı ilerlemesi birtakım kurallara bağlıdır. Bu kurallar, tarihsel süreç içinde yazılmış teori kitapları ve meşk ile aktarılan eğitim sistemi ile varlığını sürdürmektedir. Belirli bir makam, Klasik Türk Müziği’nde tek başına, müstakil olarak değerlendirilmesi mümkün olan bir husus değildir. Anlaşılması çok “basit” (AEU sistemindeki basit makamlar kastedilmektedir) olarak görülen bir makam bile, birçok bileşene ve bunları oluşturan perdelerin bilgisine sahip olunması suretiyle algılanabilir. Bu bilgilere ulaşılacak yol ise icracının repertuarında çok sayıda eserin olmasından geçer. Bu çalışmada, Klasik Türk Müziği’nde önemli bir yere sahip olan Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin kendi terkibi olan Sultânîyegah makamında bestelediği klasik takımının içinde yer alan ve çalışma kapsamında belirlenen eserlerdeki Nihâvend-i Kebîr makamıyla olan ilişki, Sultânîyegah makamının bir bileşeni olması bağlamında tahlilleri yapılarak yorumlanmıştır. Çalışmada, Dede Efendi’nin makamları eserlerine uygulamasında, besteciliğindeki sadelik ve minimalist tavrın aksine; bir o kadar karmaşık ve bilgi gerektiren, aynı zamanda kendinden önceki müziği çok iyi analiz etmiş olmaya dayalı bir yaklaşım sergilediği anlaşılmıştır. Yapılan tahliller sonucunda, Dede Efendi’nin Sultânîyegah makamında bestelediği eserlerinde, Nihâvend-i Kebîr makamını bir bileşen olarak ustalıkla kullandığı, açık bir şekilde ortaya çıkmıştır. Nihâvend-i Kebir makamının tamamıyla değil belirli bir kısmı ile, Sultânîyegah makamının ayrılmaz bir parçası olarak önemli bir bileşeni ve söz konusu makamın varlık nedeni niteliğinde olduğu kanaatine varılmıştır.

Kaynakça

  • Akdoğu, O., (1993). Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Behar, C., (2017). Kan Dolaşımı, Ameliyat ve Musikî Makamları Kantemiroğlu (1673-1723) ve edvâr’ının sıra dışı müzik serüveni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Ergur, A. (2024). Yeni Bir Dünyanın Eşiğinde Öncü Bir Figür Olarak Dede Efendi. Sosyoloji Dergisi, 48, 215-229, https://doi.org/10.59572/sosder.1537315
  • İrden, S., (2021). Makamlar Maqams Albümleri Nota Kitabı. Konya: Eğitim Yayınevi.
  • İrden, S., (2025, Nisan 06). Telefon görüşmesi, Ankara.
  • Karadeniz, M.E., (2013). Türk Musikîsinin Nazariye ve Esasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Ong, W.J., (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. ( Çev. S.P. Banon). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1982)
  • Özgen, İ., (2009). Sanatı Yaşamak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Özkan, İ.H., (1989), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 37). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Popescu-Judetz, E., (2002). Tanburî Küçük Artin. İstanbul: Pan Yayıncılık
  • Tırışkan, A.Y., (2000). Hâşim Bey’in Edvârı.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Tura, Y., (2006). Nâsır Abdülbâki Dede İnceleme ve Gerçeği Araştırma (Tedkîk ü Tahîk). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Tura, Y., (2017). Türk Mûsikîsinin Mes’eleleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Uygun, M.N., (1990). Kadızâde Tirevî ve Musikî Risalesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, İstanbul.
  • Yekta, R., (1986). Türk Musiki Rauf Yekta Bey. (Çev. O. Nasuhioğlu). İstanbul: Pan Yayıncılık.
  • Yüksel, H.İ., (2001). Rauf Yekta Beyîn ‘Esatiz-i Elhân’ Adlı Eseri ve İncelemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Anabilim Dalı, İzmir.
Toplam 16 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Müzik (Diğer)
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Emrah Tuncel 0000-0002-1984-3054

Erken Görünüm Tarihi 9 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi
Gönderilme Tarihi 25 Nisan 2025
Kabul Tarihi 5 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Tuncel, E. (2025). HAMMÂMÎZÂDE İSMAİL DEDE EFENDİ’NİN SULTÂNÎYEGÂH ESERLERİNDE NİHÂVEND-İ KEBÎR KULLANIMININ TAHLİLİ. Yegah Müzikoloji Dergisi, 8(2), 903-923. https://doi.org/10.51576/ymd.1683595


     SCImago Journal & Country Rank