Öz
Delil başlangıcı kavramı, senetle ispat kuralının katı uygulandığı hukuk sistemlerinde, tanık ve takdirî delillerin kullanılabilmesi için oluşturulan özel bir kolaylık mekanizması olarak ele alınmıştır. Kökeni Fransız hukukuna dayanan bu kavram, hukuk sistemimize Cumhuriyet dönemindeki kanunlaştırma süreçleriyle girmiş; 1086 sayılı HUMK ve daha sonra 6100 sayılı HMK ile sistem modernize edilmiştir. Delil başlangıcı, iddia konusu hukukî işlemin tamamen ispatını sağlamamakla birlikte, o işlemin gerçekleşmiş olabileceğine dair olası bir kanaat oluşturabilecek belge niteliği taşır. Çalışmada delil başlangıcının hukukî niteliği üzerinde durulmuş; senetle ispat zorunluluğu kapsamında kesin delilin varlığı yerine, takdirî delillerin kullanılabileceği esnek bir yaklaşımın benimsendiği belirtilmiştir. Senetle ispat kuralının kamu düzeni olmaktan ziyade taraflar arasında anlaşma yoluyla aşılabileceği vurgulanmış, delil başlangıcının ise bu kuralı yumuşatan, takdirî delillerin önünü açan araçlardan biri olduğu ifade edilmiştir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, elektronik veri ve elektronik belgelerin de delil başlangıcı kapsamında değerlendirilmesi konusu tartışılmıştır. Çalışmada WhatsApp mesajları, elektronik posta, faks, ses kayıtları, video ve fotoğraf gibi elektronik verilerin, gerekli teknik ve hukukî şartları taşıması halinde delil başlangıcı vasfı kazanabileceği açıklanmış; bu belgelerin ispatta kullanılırken kaynak, içerik bütünlüğü ve veri bütünlüğünün bozulması risklerinin dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır. Delil başlangıcı kavramı hem klasik yazılı belgeler hem de modern elektronik veriler için esnek bir ispat aracıdır. Hukuk muhakemelerindeki değişen ihtiyaçlar ve teknolojik gelişmeler, delil başlangıcının kapsamının genişlemesine ve farklı belge türlerinin, belirli koşullar altında ispat gücüne sahip olmasına imkân tanımıştır. Böylece mahkemeler, somut olayların çözümünde daha geniş bir delil yelpazesi arasından gerçeğe ulaşmak için çeşitli ispat araçlarını değerlendirebilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Elektronik Delil Delil Başlangıcı Delil Niteliği Elektronik Belge Senetle İspat
Kaynakça
- Acar A.E, Medeni Muhakeme Hukukunda Elektronik İmzalı Belgelerin Delil Niteliği, (On İki Levha 2013).
- Akipek J, Akıntürk T ve Derya A, Türk Medenî Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, (19. Baskı, Beta 2024).
- Alangoya Y, Yıldırım K, Deren Yıldırım N, Medenî Usul Hukuku Esasları, (8. Baskı, Beta 2011).
- Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası E, Medeni Usul Hukuku (11. Baskı, Yetkin 2024).
- Atalı M, Ermenek İ, Erdoğan E. Medeni Usul Hukuku, (Yetkin 2024).
- Balkan B ve Kahyaoğlu S.B, ‘Türk Bankacılık Sektöründe Faks ve Hukukî Boyutu’ (2017) 103(28) Bankacılar Dergisi 82-99.
- Bilge N ve Önen E, Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, (Sevinç Matbaası 1978).
- Biçkin İ, ‘Elektronik İmza ve Elektronik İmza ile İlgili Kanunî Düzenlemeler’ 2006 (63) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 109-125.
- Centel N, Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, (22. Baskı, Beta 2024).
- Daniel L & Daniel L, Digital Forensics for Legal Professionals: Understanding Digital Evidence from The Warrant to The Courtroom, (USA Elsevier 2014).
- Erdönmez G, Medeni Usul Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecburiyeti, (On İki Levha 2014).
- Erturgut M, Medeni Usul Hukukunda Elektronik İmzalı Belgelerin Delil Olarak Değerlendirilmesi, (Yetkin 2004).
- Futtu E, Delil Başlangıcı ve Elektronik Belgelerin Delil Başlangıcı Niteliği, (Seçkin 2021). Göksu M, Hukuk Yargılamasında Elektronik Delil, (Adalet 2011).
- Göksu, M. ‘HMK Çerçevesinde Senetle İspat Kuralı ve Bu Kuralın İstisnaları’ 2011 1(1) Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 53-65.
- Gökyayla K. E, ‘Telefaks Metinleri ile İspat’ Prof. Dr. Mahmut Tevfik Birsel’e Armağan, (Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Yayınları 2001) 155-172.
- Keser S, Medenî Yargılama Hukukunda Delil Başlangıcı, (On İki Levha 2016).
- Koç E, Medeni Usul Hukukunda Belge Kavramı, (Sümer Kitabevi 2021).
- Kılınç A, ‘Belge ve Delil başlangıcının delil değeri’ C (15) 187-188 Bahçeşehir Hukuk Fakültesi Dergisi, 197-220.
- Konuralp H, Medeni Usul Hukukunda Yazılı Delil Başlangıcı, (Yetkin 2009).
- Kuru, B, ‘Yazılı Delil Başlangıcı’ Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan C.II, (Yetkin 2014) 1383.
- Mazlum İ, ‘Medeni Usul Hukukunda Belge ve Senet Ayrımı’, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi 2012).
- Orta M, Elektronik İmza ve Uygulaması, (Seçkin 2005).
- Özer T, HUMK’tan HMK’ya Medenî Usul Kanunu Tasarıları, (Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 2012).
- Özkaya-Ferendeci Ö, ‘Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki Belge Terimi ve İspat Hukukundaki Yeri’ (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan 2015) 813-830.
- Özsunay E, ‘Elektronik Ticaret ve E-Sözleşmelerin Temel Sorunları’ Uluslararası İnternet Hukuku Sempozyumu (İzmir 2002).
- Özsunay E, Medenî Hukuka Giriş, (4. Baskı, Güryay Matbaası 1986). Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medenî Usul Hukuku, (14. Baskı, Yetkin 2013).
- Pekcanıtez H, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanun Tasarısı Değerlendirmesi’ (2006) (V) Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı 3- 33.
- Postacıoğlu İ.E, Şehadetle İspat Memnuiyeti ve Hudutları, (Baha Matbaası 1964).
- Sarıgül B.A, ‘Belge ve Belgenin Delil Kuvveti’ 2020/1 Ankara Barosu Dergisi 1-40.
- Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku Cilt I, (11. Baskı, Yetkin 2024).
- Tok O, Medeni Usul Hukukunda Delil Başlangıcı, (Seçkin 2016).
- Topuz G, Medeni Usul Hukukunda Karinelerle İspat, (Yetkin 2012).
- Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, (Yetkin 2014).
- Yavaş M, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanun Tasarısı’nın Bazı Hükümlerinin (m.203-242) Değerlendirilmesi’ Prof. Dr. Saim Üstündağ’a Armağan, (Adalet Yayınevi 2009) 531-554.
- Yavaş M, Senetle İspat ve Senede Karşı Senetle İspat Kuralları ile Bu Kuralların İstisnaları, (Turhan Kitabevi 2009).
- Yavuz N, ‘Yazılı Delil Başlangıcı’ (1977) (3-4) Adalet Dergisi 290-295.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 21 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 2 |
