Abstract
Amaç: Farklı coğrafyalarda çeşitli şekillerde ortaya çıkan Şamanizm’in insan-doğa uyumu çerçevesinde hastalıklara yaklaşımlarını ve şifacılık rollerini öne çıkarmaktır. Şamanların doğayla uyumlu yaşama dair öğretileri, ne tür hastalıklara şifa verdikleri, emci/otacı/ şifacı gibi isimler almalarının sebepleri aydınlatılmaya çalışılacaktır.
Yöntem: Bu çalışmada nitel araştırma metotlarından doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında telif tetkik eserler incelenmiş, konuyla ilgili olan çalışmalar titizlikle okunmuş, alt başlıkların birbiriyle ilişkili olması için yazı bütünlüğüne önem verilmiştir. Bu konuyla ilgili olarak daha önce yapılmış çalışmaların kapsam ve sınırlılıkları çalışmanın genel çerçevesini belirlemiştir. Çalışma Ocak-Şubat 2025 tarihleri arasında hazırlanmıştır.
Bulgular: Şamanizm yüzyıllardır itibar gören, korkuyla karışık saygı duyulması gereken bir inanış biçimi olduğu görülmüştür. Toplum nazarında şamanlar şifacı rolüne bürünen kişiler olarak görülmektedir. Şifacı olarak görülmeleri şamanlara itibar kazandırmıştır.
Sonuç: Şamanizm bir din olmasa bile çoğu toplumda din gibi algılanmaktadır. Şamanların sağaltım hizmeti görmesi onları halk hekimliği rolüne bürümüştür. Şaman olmanın kaideleri güvenilir kişiler olmalarına imkân vermiştir. Bazı toplumlarda halk hekimliğinin bilinen ilk örnekleri şamanlardır.
Keywords
References
- Güngör H. Şamanizm. In: TDV İslam Ansiklopedisi. Vol 38. Türk Diyanet Vakfı Yayınları; 2010:325-358.
- Koçak K. Bozkır Türk Kültür Tarihinin Kaynakları. Kömen Yayınları; 2015.
- Yıldırım E. Sosyal Yapı, Din, Mitoloji. In: Genel Türk Tarihi El Kitabı. Bilgeoğuz Yayınları; 2020:49-60.
- Buluç S. Şamanizm Menşei ve İnkişafı Hakkında. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 1948;2(4):177-279.
- Hamayon R. Ecstasy or the West-Dreamt Siberian Shaman. Tribal Epistemologies. Published online 2019:175-187.
- Arvas A. Şamanizm. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 2014;3(3):49-71.
- Aleksevey Alekseyeviç N. Aleksevey, Türk Dili Sibirya Halklarının Şamanizmi. Kömen Yayınları; 2013.
- Tuna E. Şamanlık ve Oyunculuk. Okyanus Yayıncılık; 2000.
- Bayat F. Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. Ötüken Neşriyat; 2021.
- Çoruhlu Y. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. 8th ed. Kabalcı Yayıncılık; 2017.
- Davletov TB. Şaman Doğa’nın Şifası Uyanınca. 1st ed. Asi Kitap; 2017.
- Koca S. Türk Kültürünün Temelleri 2. 3rd ed. Kültür Yayınları; 2010.
- Demir AF, Akgün Çomak N. Şaman ve Türk Dünyası. 3. Baskı. Bağlam Yayınları; 2020.
- Güzelderen B, Karadavut Z. Kam ve Kamın İşlevlerinin Türk-İslam Dönemi İlk Metinlerindeki Karşılıkları. Millî Folklor. 2023;18(138):166-176.
- Arat RR. Kutadu Bilig I Metin. Türk Dil Kurumu; 2007.
- Altay B. Divanü Lûgat-It Türk . Türk Dil Kurumu; 2013.
- Yavuz M. Bitkilerin Kökenleri; Şamlı Nokolaos, İbn Sînâ ve İbn Bâcce’ye Göre Bitkiler Kitabı. Ötüken Yayınları; 2024.
- İnan A. Türklerde Su Kültü İle İlgili Gelenekler. In: Makaleler ve İncelemeler. Vol I. Türk Tarih Kurumu Yayınları; 2020.
- Anohin AV. Altay Şamanlığına Ait Materyaller. Kömen Yayınları; 2006.
- Türkmen İ, Saylam YM. Şamanizm’de Doğaya Yüklenen Anlam. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 2023;7(1):78-96.
- Kafesoğlu İ. Türk Milli Kültürü. 45th ed. Ötüken Yayınları; 2020.
- Şenesen İ. Şamanizm’in Bilimsel Kavram Olarak Tanımlanması Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. 2021;(6):52-61.
- Çamurcuoğlu Tosun M. Eski Türklerde Şamanizm ve Günümüze Yansımaları. Ahbar. 2024;(1):19-29.
- İnan A. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu Basımevi; 2020. Köprülü MF. Türk Edebiyatı Tarihi. Ötüken Neşriyat; 1981.
- Ripinsky M. Shamansitic knowlwdye and cosmology. In: Wautischer H, ed. Tribal Epistemologies: Essays in the Philosophy of Anthropology. Routledge; 1998:119-162.
- Salihov A. Başkurt Şamanlarının Tedavi Usulleri. In: Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler. Türkiyat Araştırma Enstitüsü; 2007:83-89.
- Eliade M. Şamanizm. İmge Kitabevi; 1999.
- Perrin M. Şamanizm. İletişim Yayınları; 2003.
- Bayat F. Türk Kültüründe Kadın Şamanlar. Ötüken Yayınları; 2010.
- Demir M. Şamanizm’de Hastalık Kavramı ve Tedavi Yaklaşımları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2023;6(1):19-24.
- İnan A. Eski Türk Dini Tarihi. Altınordu Yayınları; 2020.
- Roux JP. Şamanizm, Hayvansal Yaşamda Tinsel bir Deneyim. Tarih ve Toplum Dergisi. 1986;(29):53-56.
- Ögel B. Türk Mitolojisi. Vol I. 4th ed. Türk Tarih Kurumu Yayınları; 2003.
- Gülyüz BG. İslam Öncesi Türk Kültüründe Ateş ve Ateşe Hükmedenler (Maddi Kültür İzleri Işığında). Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2019;9(17):201-223.
- Ögel B. Türk Mitolojisi. Vol II. Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1995.
- Çobanoğlu Ö. Türk Mitolojisinde Al Dini ve Okra İlişkisi. In: . . 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi II. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları; 2012:981-986.
- Yeşildal ÜY. Atalar Kültüne Dair İnanmaların Türklerin Ad Verme İnanç ve Gelenekleri Üzerindeki Tesiri. Milli Folklor. 2018;(119):48-59.
- Türköne M. Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü. Ark Yayınevi; 1995.
- Arvas A. Hakas Bir “Kam” ve Düzenlediği Ritüeller. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021;3(30):79-87.
Abstract
Objective: The aim of this study is to highlight the approaches to illnesses and the healing roles of shamans within the framework of human-nature harmony, a theme that appears in various forms of Shamanism across different geographies. The teachings of shamans on living in harmony with nature, the types of illnesses they heal, and the reasons why they are referred to by titles such as "emci" (herbalist), "otacı" (herb doctor), or "şifacı" (healer) will be examined.
Methodology: This study employs the document analysis method, a qualitative research approach. The research includes a review of relevant literature and scholarly works, with careful attention given to reading studies related to the subject. The integrity of the text and the interconnectedness of subheadings have been prioritized to ensure coherence. The scope and limitations of previously conducted studies have helped shape the general framework of this research. The study was prepared between January and February 2025.
Findings: Shamanism has been recognized for centuries as a belief system that commands respect, often mixed with fear. Shamans are seen as individuals who take on the role of healers in the eyes of society. Their recognition as healers has granted them prestige within their communities.
Conclusion: Although Shamanism is not a formal religion, it is often perceived as one by many societies. The healing services provided by shamans have transformed them into figures of folk medicine. The principles governing the role of shamans have enabled them to be regarded as trustworthy individuals. In some cultures, shamans represent the earliest examples of folk medicine.
References
- Güngör H. Şamanizm. In: TDV İslam Ansiklopedisi. Vol 38. Türk Diyanet Vakfı Yayınları; 2010:325-358.
- Koçak K. Bozkır Türk Kültür Tarihinin Kaynakları. Kömen Yayınları; 2015.
- Yıldırım E. Sosyal Yapı, Din, Mitoloji. In: Genel Türk Tarihi El Kitabı. Bilgeoğuz Yayınları; 2020:49-60.
- Buluç S. Şamanizm Menşei ve İnkişafı Hakkında. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 1948;2(4):177-279.
- Hamayon R. Ecstasy or the West-Dreamt Siberian Shaman. Tribal Epistemologies. Published online 2019:175-187.
- Arvas A. Şamanizm. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 2014;3(3):49-71.
- Aleksevey Alekseyeviç N. Aleksevey, Türk Dili Sibirya Halklarının Şamanizmi. Kömen Yayınları; 2013.
- Tuna E. Şamanlık ve Oyunculuk. Okyanus Yayıncılık; 2000.
- Bayat F. Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. Ötüken Neşriyat; 2021.
- Çoruhlu Y. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. 8th ed. Kabalcı Yayıncılık; 2017.
- Davletov TB. Şaman Doğa’nın Şifası Uyanınca. 1st ed. Asi Kitap; 2017.
- Koca S. Türk Kültürünün Temelleri 2. 3rd ed. Kültür Yayınları; 2010.
- Demir AF, Akgün Çomak N. Şaman ve Türk Dünyası. 3. Baskı. Bağlam Yayınları; 2020.
- Güzelderen B, Karadavut Z. Kam ve Kamın İşlevlerinin Türk-İslam Dönemi İlk Metinlerindeki Karşılıkları. Millî Folklor. 2023;18(138):166-176.
- Arat RR. Kutadu Bilig I Metin. Türk Dil Kurumu; 2007.
- Altay B. Divanü Lûgat-It Türk . Türk Dil Kurumu; 2013.
- Yavuz M. Bitkilerin Kökenleri; Şamlı Nokolaos, İbn Sînâ ve İbn Bâcce’ye Göre Bitkiler Kitabı. Ötüken Yayınları; 2024.
- İnan A. Türklerde Su Kültü İle İlgili Gelenekler. In: Makaleler ve İncelemeler. Vol I. Türk Tarih Kurumu Yayınları; 2020.
- Anohin AV. Altay Şamanlığına Ait Materyaller. Kömen Yayınları; 2006.
- Türkmen İ, Saylam YM. Şamanizm’de Doğaya Yüklenen Anlam. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 2023;7(1):78-96.
- Kafesoğlu İ. Türk Milli Kültürü. 45th ed. Ötüken Yayınları; 2020.
- Şenesen İ. Şamanizm’in Bilimsel Kavram Olarak Tanımlanması Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. 2021;(6):52-61.
- Çamurcuoğlu Tosun M. Eski Türklerde Şamanizm ve Günümüze Yansımaları. Ahbar. 2024;(1):19-29.
- İnan A. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu Basımevi; 2020. Köprülü MF. Türk Edebiyatı Tarihi. Ötüken Neşriyat; 1981.
- Ripinsky M. Shamansitic knowlwdye and cosmology. In: Wautischer H, ed. Tribal Epistemologies: Essays in the Philosophy of Anthropology. Routledge; 1998:119-162.
- Salihov A. Başkurt Şamanlarının Tedavi Usulleri. In: Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler. Türkiyat Araştırma Enstitüsü; 2007:83-89.
- Eliade M. Şamanizm. İmge Kitabevi; 1999.
- Perrin M. Şamanizm. İletişim Yayınları; 2003.
- Bayat F. Türk Kültüründe Kadın Şamanlar. Ötüken Yayınları; 2010.
- Demir M. Şamanizm’de Hastalık Kavramı ve Tedavi Yaklaşımları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2023;6(1):19-24.
- İnan A. Eski Türk Dini Tarihi. Altınordu Yayınları; 2020.
- Roux JP. Şamanizm, Hayvansal Yaşamda Tinsel bir Deneyim. Tarih ve Toplum Dergisi. 1986;(29):53-56.
- Ögel B. Türk Mitolojisi. Vol I. 4th ed. Türk Tarih Kurumu Yayınları; 2003.
- Gülyüz BG. İslam Öncesi Türk Kültüründe Ateş ve Ateşe Hükmedenler (Maddi Kültür İzleri Işığında). Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2019;9(17):201-223.
- Ögel B. Türk Mitolojisi. Vol II. Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1995.
- Çobanoğlu Ö. Türk Mitolojisinde Al Dini ve Okra İlişkisi. In: . . 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi II. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları; 2012:981-986.
- Yeşildal ÜY. Atalar Kültüne Dair İnanmaların Türklerin Ad Verme İnanç ve Gelenekleri Üzerindeki Tesiri. Milli Folklor. 2018;(119):48-59.
- Türköne M. Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü. Ark Yayınevi; 1995.
- Arvas A. Hakas Bir “Kam” ve Düzenlediği Ritüeller. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021;3(30):79-87.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Historical Studies (Other) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Early Pub Date | May 28, 2025 |
| Publication Date | May 30, 2025 |
| Submission Date | February 25, 2025 |
| Acceptance Date | May 4, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 15 Issue: 2 |
Cite
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Periodical scientific publication of Mersin University School of Medicine. Can not be cited without reference. Responsibility of the articles belong to the authors
Ayşegül Tuğuz
from composition of İlter Uzel named “Dioscorides and his Student
Address
Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Çiftlikköy Kampüsü
Yenişehir / Mersin