Research Article
DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE KARAZ-ERKEN TRANSKAFKASYA KÜLTÜRÜ’NE AİT YENİ BİR YERLEŞİM: ALUCRA-GAVUR KALESİ, GİRESUN
Abstract
Karaz Kültürü Geç Kalkolitik Çağ ve Erken Tunç Çağı boyunca Transkafkasya, Azerbaycan ve Kuzeybatı İran’ı da içine alan bölgede etkili olan bir kültür olmuştur. Bu kültür aynı zamanda Doğu Karadeniz Bölgesi’nin bir bölümünün içinde bulunduğu Karadeniz dağlarına kadar yayılım göstermiştir. Erken Transkafkasya kültürü olarak tanımlanan ve terminolojisi hakkında birçok teklif yapılan Karaz Kültürü, Kura-Aras Kültürü olarak da isimlendirilmiştir. Suriye-Filistin’de Erken Tunç Çağı’ndan Orta Tunç Çağı’na geçiş aşamasında görülen bu kültür keramiğinin, bir halk hareketi sonunda veya yabancı bir kültüre bağlı olarak bölgeye yayıldığı düşünülmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi- Giresun- Alucra sınırları içerisinde bulunan Gavur Kalesi Yerleşimi’nin Karaz Kültürü Keramiği’nin etki
alanı içerisinde olduğu düşüncesindeyiz. Bölgede devam eden arkeolojik yüzey araştırmaları sonuçlarının Karaz Kültürü’nün yayılım alanı ile ilgili ilerleyen zamanlarda daha kesin sonuçlar vereceği kanısındayız.
References
- ARSEBÜK, G. 1979. “Altınova’da (Elazığ), Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak-Çömlek Arasındaki İlişkiler”, Türk Tarih Kongresi VIII: 81-92.
- BURNEY, C. A. 1958. “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, Anatolian Studies VIII: 157-209.
- CEYLAN, A. 2001. “1999 Yılı Erzincan ve Erzurum Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 18- 2. Ankara: 71-82.
- ÇİĞDEM, S. / ÖZKAN, H. / YURTTAŞ, H. 2004. “2003 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 22-1. Ankara: 285-301.
- ÇİĞDEM, S. / ÖZKAN, H. / YURTTAŞ, H. / ÖZTÜRK, N. 2005. “2004 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 23-3. Ankara: 57-70.
- ÇİĞDEM, S. / ÖZKAN, H. / YURTTAŞ, H. / ÖZTÜRK, N. 2006. “2005 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 24-1. Ankara: 501-512. ÇİĞDEM, S. 2012. Eskiçağ’dan Ortaçağ’a Gümüşhane. Gümüşhane.
- ERZEN, A. 1992. Doğu Anadolu ve Urartular. Ankara.
- HARMANKAYA, S. / ERDOĞDU, B. 2002. “Karaz”, TAY- Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 4. İlk Tunç Çağı. İstanbul.
- IŞIKLI, M. 2005. Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürünün Karaz, Pulur, Güzelova Malzemesi Işığında Tekrar Değerlendirilmesi (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir IŞIKLI, M. 2011. Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü (Çok Bileşenli Gelişkin Bir Kültürün Analizi). İstanbul.
- KARADUMAN, A. 2015. Buluntular Işığında Melet Havzası’nın (Ordu-Mesudiye) Tarihi ve Arkeolojik Değerleri. Ordu.
- KINAL, F. 1998. Eski Anadolu Tarihi. Ankara.
- KOŞAY H. Z. 1948. “Karaz Sondajı”, Türk Tarih Kongresi III. Ankara: 165169. Ankara.
- KOŞAY H. Z. 1974. “Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi (Prehistor ve Protohistuarı)”, Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı. Cilt I. Erzurum.
- KOŞAY H. Z. 1984. Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi. Ankara.
- KOŞAY, H. Z. / TURFAN, K. 1959. “Erzurum Karaz Kazısı Raporu”, Belleten XXIII/91: 349-413.
- KÖKTEN, İ. K. 1944. “Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu’da Yapılan Tarih Öncesi Araştırmalar”, Belleten. VIII/32: 659-680
- LAMB, W. 1954. “The Culture of North-East Anatolia and its Neighbours”, Anatolian Studies IV: 21-32.
- MEIER, Y. / AKSOY, 2012. Doğu Karadeniz’de Erken Transkafkasya Kültürü: Ard Bölge Üzerinden Bir Değerlendirme, Uluslararası Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu, Bildiriler II: 258-265.
- ÖKSE, A. T. 1995. “Sivas İli 1993 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 12. Ankara: 317-330.
- ÖKSE, A. T. 1996. “Sivas İli 1994 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 13-1. Ankara: 205-228.
- ÖKSE, A. T. 1997. “Sivas İli 1995 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 14-2. Ankara: 375-400.
- ÖZSAİT, M. 1992. “1990 Yılında Ordu-Mesudiye Çevresinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 9. Ankara: 357-376.
- ÖZSAİT, M. 1993. “1991 Yılı Ordu-Mesudiye Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 10. Ankara: 311-330.
- ÖZSAİT, M. 2005. “2003 Yılı Amasya, Samsun ve Ordu İlleri Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 12-2. Ankara: 263-276.
- ÖZTÜRK, N. 2004. “Anadolu’nun Karaz Seramiğine Ait Eski ile Yeni Görüşleri ve Yerleşim Yerleri”, Atatürk Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/32: 81-93.
- PEHLİVAN, M. 1984. En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum.
- PEHLİVAN, M. 1990. “Karaz Kültürü ve Hurriler”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 1/1: 168-176.
- SAGONA, A. / PEMBERTON, E. / MCPHEE, I. 1993. “Excavations at Büyüktepe Höyük, 1992: Third Preliminary Report” Anatolian Studies XLIII: 69-83.
- SAGONA, A. 2000. “Sos Höyük and the Erzurum Region in Late Prehistorya Provisional Chronology for Northeast Anatolia”, Chronologies des Pays du Caucase et de L’Euphrate aux IVe-IIIe Millenaires: Actes du Colloque d’Istanbul, 1619 December 1998, Varia Anatolica XI, 329-373.
- SAGONA, A. / KIGURADZE, T. 2003. On the Origins of the Kura-Araxes Cultural Complex, Archaeology in the Borderlands: Investigations in Caucasia and Beyond: 38-94.
- SAGONA, A. / SAGONA, C. 2004. Archaeology at The North-East Anatolian Frontier, I An Historical Geography and a Field Survey of the Bayburt Province, Louvian-Paris-Dudley.
- ÜNSAL, V. 2008. M.Ö. III. Binde Kuzeydoğu Anadolu, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3: 396-410.
- ÜNSAL, V. 2012. “Doğu Anadolu’da (Malatya-Elazığ) Karaz Türü Yerleşmeler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22/2: 320-331.
- WRIGHT, G.E. 1937. The Pottery of Paletsin from the Earliest Timer to the End of the Early Bronze Age. New Haven.
- YAKAR, J. 1985. “The Later Prehistory of Anatolia - The Late Chalcolithic and Early Bronze Age I-II”, BAR, International Series, 286/2. Oxford.
A NEW SETTLEMENT BELONGING TO KARAZ- EARLY TRANSCAUCASIAN CULTURE IN EASTERN BLACK SEA REGION. ALUCRA-GAVUR KALESİ, GİRESUN
Abstract
Karaz culture was an influential culture in the region that includes Transcaucasia Azerbaijan and Northwestern of Iran throughout the late chalcolithic and Early Bronze Ages. At the same time this culture spread to Black Sea Mountains in which part of eastern Black Sea region is located. Karaz culture was defined as early Transcaucasia culture and many suggestions were made about its terminology. It was also called as Kura-Aras culture. The stonewares of this culture, which were seen in Syria-Palestine in the transition stage from Early Bronze Age to Middle Bronze Age, were believed to spread the zone as a result of migration or a foreign culture. We are on the opinion that Gavur Kalesi settlement which is located in eastern Black Sea region- Giresun- Alucra is in the effect zone of stoneware of Karaz culture. We also believe that the result of ongoing Archeological surface survey in the region will reveal more accurate results about the spread of Karaz culture in the future.
References
- ARSEBÜK, G. 1979. “Altınova’da (Elazığ), Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak-Çömlek Arasındaki İlişkiler”, Türk Tarih Kongresi VIII: 81-92.
- BURNEY, C. A. 1958. “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, Anatolian Studies VIII: 157-209.
- CEYLAN, A. 2001. “1999 Yılı Erzincan ve Erzurum Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 18- 2. Ankara: 71-82.
- ÇİĞDEM, S. / ÖZKAN, H. / YURTTAŞ, H. 2004. “2003 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 22-1. Ankara: 285-301.
- ÇİĞDEM, S. / ÖZKAN, H. / YURTTAŞ, H. / ÖZTÜRK, N. 2005. “2004 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 23-3. Ankara: 57-70.
- ÇİĞDEM, S. / ÖZKAN, H. / YURTTAŞ, H. / ÖZTÜRK, N. 2006. “2005 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 24-1. Ankara: 501-512. ÇİĞDEM, S. 2012. Eskiçağ’dan Ortaçağ’a Gümüşhane. Gümüşhane.
- ERZEN, A. 1992. Doğu Anadolu ve Urartular. Ankara.
- HARMANKAYA, S. / ERDOĞDU, B. 2002. “Karaz”, TAY- Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 4. İlk Tunç Çağı. İstanbul.
- IŞIKLI, M. 2005. Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürünün Karaz, Pulur, Güzelova Malzemesi Işığında Tekrar Değerlendirilmesi (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir IŞIKLI, M. 2011. Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü (Çok Bileşenli Gelişkin Bir Kültürün Analizi). İstanbul.
- KARADUMAN, A. 2015. Buluntular Işığında Melet Havzası’nın (Ordu-Mesudiye) Tarihi ve Arkeolojik Değerleri. Ordu.
- KINAL, F. 1998. Eski Anadolu Tarihi. Ankara.
- KOŞAY H. Z. 1948. “Karaz Sondajı”, Türk Tarih Kongresi III. Ankara: 165169. Ankara.
- KOŞAY H. Z. 1974. “Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi (Prehistor ve Protohistuarı)”, Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı. Cilt I. Erzurum.
- KOŞAY H. Z. 1984. Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi. Ankara.
- KOŞAY, H. Z. / TURFAN, K. 1959. “Erzurum Karaz Kazısı Raporu”, Belleten XXIII/91: 349-413.
- KÖKTEN, İ. K. 1944. “Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu’da Yapılan Tarih Öncesi Araştırmalar”, Belleten. VIII/32: 659-680
- LAMB, W. 1954. “The Culture of North-East Anatolia and its Neighbours”, Anatolian Studies IV: 21-32.
- MEIER, Y. / AKSOY, 2012. Doğu Karadeniz’de Erken Transkafkasya Kültürü: Ard Bölge Üzerinden Bir Değerlendirme, Uluslararası Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu, Bildiriler II: 258-265.
- ÖKSE, A. T. 1995. “Sivas İli 1993 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 12. Ankara: 317-330.
- ÖKSE, A. T. 1996. “Sivas İli 1994 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 13-1. Ankara: 205-228.
- ÖKSE, A. T. 1997. “Sivas İli 1995 Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 14-2. Ankara: 375-400.
- ÖZSAİT, M. 1992. “1990 Yılında Ordu-Mesudiye Çevresinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 9. Ankara: 357-376.
- ÖZSAİT, M. 1993. “1991 Yılı Ordu-Mesudiye Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 10. Ankara: 311-330.
- ÖZSAİT, M. 2005. “2003 Yılı Amasya, Samsun ve Ordu İlleri Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 12-2. Ankara: 263-276.
- ÖZTÜRK, N. 2004. “Anadolu’nun Karaz Seramiğine Ait Eski ile Yeni Görüşleri ve Yerleşim Yerleri”, Atatürk Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/32: 81-93.
- PEHLİVAN, M. 1984. En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum.
- PEHLİVAN, M. 1990. “Karaz Kültürü ve Hurriler”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 1/1: 168-176.
- SAGONA, A. / PEMBERTON, E. / MCPHEE, I. 1993. “Excavations at Büyüktepe Höyük, 1992: Third Preliminary Report” Anatolian Studies XLIII: 69-83.
- SAGONA, A. 2000. “Sos Höyük and the Erzurum Region in Late Prehistorya Provisional Chronology for Northeast Anatolia”, Chronologies des Pays du Caucase et de L’Euphrate aux IVe-IIIe Millenaires: Actes du Colloque d’Istanbul, 1619 December 1998, Varia Anatolica XI, 329-373.
- SAGONA, A. / KIGURADZE, T. 2003. On the Origins of the Kura-Araxes Cultural Complex, Archaeology in the Borderlands: Investigations in Caucasia and Beyond: 38-94.
- SAGONA, A. / SAGONA, C. 2004. Archaeology at The North-East Anatolian Frontier, I An Historical Geography and a Field Survey of the Bayburt Province, Louvian-Paris-Dudley.
- ÜNSAL, V. 2008. M.Ö. III. Binde Kuzeydoğu Anadolu, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3: 396-410.
- ÜNSAL, V. 2012. “Doğu Anadolu’da (Malatya-Elazığ) Karaz Türü Yerleşmeler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22/2: 320-331.
- WRIGHT, G.E. 1937. The Pottery of Paletsin from the Earliest Timer to the End of the Early Bronze Age. New Haven.
- YAKAR, J. 1985. “The Later Prehistory of Anatolia - The Late Chalcolithic and Early Bronze Age I-II”, BAR, International Series, 286/2. Oxford.
There are 35 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Early Bronze Age Archeology |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 5, 2017 |
| Submission Date | February 13, 2017 |
| Published in Issue | Year 2017 Issue: 21 |
Cite
The contents of this system and all articles published in Journal of TÜBA-AR are licenced under the "Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0".
