Abstract
After the Armistice of Mudros, the Allied Powers entered Istanbul on November 13, 1918, and began to keep the Ottoman capital under control. Meanwhile, the War of Independence in Anatolia developed successfully, and the Ottoman Governments and the Allied Powers failed to prevent it. The unanimous approval of the National Pact in Parliament on January 28th, 1920, was the last straw for the Allied Powers. While Istanbul was officially occupied on March 16th, 1920, Şehzadebaşı Police Station was also raided and some of the Turkish soldiers were martyred and some were injured during the occupation, and the martyrs were buried in the Eyüp cemetery. However, this sad incident was not forgotten by either the people of Istanbul or Anatolia, and commemoration ceremonies were held for the martyrs on the anniversaries of the event. There are many scientific studies related to Istanbul occupation, those years, protests the occupation and Istanbul’s independence. However, studies on commemoration ceremonies, events after the beginning or the end of the occupation and their reflections in the press are not very common. In this study, the reflections of the occupation of Istanbul and the martyrs on Turkish newspapers on the anniversaries of the occupation between 1922 and 1928, until the Latin letters were adopted in Turkey, were discussed. While evaluations about the occupation were generally found in newspapers on anniversaries until 1925, after 1925, both evaluations and information about commemoration ceremonies were seen.
References
- [İmzasız]. “Şehzadebaşı Baskını Hakkında Beyazıt İnzibat Subayının Raporu.” Harb Tarihi Vesikaları Dergisi, no. 22, E. U. Basımevi, 1957, ss. 499.
- Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, c. 1. Türkiye İş Bankası Yayınları, 1998.
- Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, c. 2. Cem Yayınevi, 1992.
- Arıkan, Mustafa. “Anadolu’da Yenigün Gazetesi”, https://ataturkansiklopedisi. gov.tr/bilgi/anadoluda-yenigun-gazetesi/ (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
- Armaoğlu, Fahir. “İngiliz Belgelerinde İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)”, Belleten, c. 62, no. 234, 1998, ss. 467-494.
- Atatürk, Kemal. Nutuk. Hazırlayan Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2005.
- Bardakçı, Murat. “Ohi! ve Zito!.” https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1100282-ohi-ve-zito (Erişim Tarihi: 05.04.2024).
- Bozkurt, Abdurrahman. İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2014.
- Criss, Nur Bilge. İşgal Altında İstanbul. İletişim Yayınları, 2008.
- Erdem, Ş. Can. “İtilaf Devletlerinin İstanbul’u Resmen İşgali ve Faaliyetleri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 21, no. 62, 2005, ss. 677-693.
- Güllü, Ramazan Erhan. “İşgal Karşısında İstanbul Basını ve Kamuoyu”, Millî Mücadele’nin Yerel Tarihi 1918-1923, Editör Mustafa Göleç vd., c. 11, 2023, ss. 347-364.
- Güner, Zekai, ve Orhan Kabataş. Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1990.
- Kalemli, Hüseyin. “İstanbul’da İlk ‘Kurtuluş Bayramı’ Kutlamaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, no. 62, 2018, ss. 109-142.
- Polat, Ü. Gülsüm. “İstanbul İşgal Edilince: 1915-1916 Müttefik Planları ve Mondros Mütarekesi Sonrasında Değişim.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, c. 17, no. 33, 2008, ss. 123-146.
- Saylan, Gürkan Fırat. “İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920)”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, c. 21, no. 41, 2014, ss. 17-40.
- Selek, Sabahattin. Millî Mücadele, c. 1, Örgün Yayınları, 1982.
- Tansel, Selahattin. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, c. 2. MEB Yayınları, 1991.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, I. Dönem, c. 28, i: 1, 1.3.1338.
- Temel, Mehmet. İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
- Akşam, 17 Mart 1928.
- Anadolu’da Yenigün, 16 Mart 1922.
- Anadolu’da Yenigün, 16 Mart 1923.
- Anadolu’da Yenigün, 16 Mart 1924.
- Cumhuriyet, 15 Mart 1925.
- Cumhuriyet, 16 Mart 1925.
- Cumhuriyet, 17 Mart 1925.
- Cumhuriyet, 16 Mart 1926.
- Cumhuriyet, 17 Mart 1926.
- Cumhuriyet, 17 Mart 1927.
- Hâkimiyet-i Milliye, 17 Mart 1925.
- Hâkimiyet-i Milliye, 17 Mart 1927.
- Milliyet, 16 Mart 1926.
- Milliyet, 16 Mart 1927.
- Milliyet, 17 Mart 1927.
- Milliyet, 15 Mart 1928.
- Milliyet, 16 Mart 1928.
- Milliyet, 17 Mart 1928.
- Son Saat, 16 Mart 1925.
- Tevhid-i Efkâr, 16 Mart 1923.
- Tevhid-i Efkâr, 17 Mart 1923.
- Tevhid-i Efkâr, 16 Mart 1924.
- Vakit, 16 Mart 1922.
- Vakit, 15 Mart 1925.
- Vakit, 16 Mart 1925.
- Vakit, 17 Mart 1925.
- Vakit, 16 Mart 1926.
- Vakit, 17 Mart 1926.
- Vakit, 16 Mart 1927.
- Vakit, 17 Mart 1927.
- Vakit, 16 Mart 1928.
- Vakit, 17 Mart 1928.
Abstract
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İtilaf Devletleri 13 Kasım 1918’de İstanbul’a girmiş ve Osmanlı’nın başkentini kontrol altında tutmaya başlamıştı. Bu sırada Anadolu’daki Millî Mücadele başarılı bir şekilde gelişmiş, Osmanlı Hükûmetleri ve İtilaf Devletleri bunu engellemede başarısız olmuştu. Meclis-i Mebusan’da 28 Ocak 1920 tarihinde Misak-ı Millî’nin oy birliği ile kabulü İtilaf Devletleri açısından bardağı taşıran son damla olmuştu. 16 Mart 1920’de İstanbul resmen işgal edilirken Şehzadebaşı Karakolu da basılmış ve baskında Türk askerlerinden bazıları şehit edilirken bazıları da yaralanmış, şehitler Eyüp mezarlığına defnedilmişti. Ancak yaşanan bu üzücü hadise ne İstanbul ne de Anadolu halkı tarafından unutulmuş, olayın yıl dönümlerinde şehitler için anma törenleri yapılmıştı. İstanbul’un işgaline, işgal altında geçen yıllara, işgale karşı basının gösterdiği tepkilere ve İstanbul’un işgalden kurtuluşuna (Kurtuluş Bayramı kutlamaları) dair çok sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır. Ancak işgalin başlamasının ya da sona ermesinin ardından işgalin yıl dönümlerinde yaşananlara, düzenlenen etkinliklere ve bunların basına yansımalarına dair herhangi bir esere rastlanmamıştır. Bu çalışmada, İstanbul’un işgali ve bu esnada şehit düşenler hakkında Türkiye’de Latin harfleri kabul edilinceye kadar olan 1922-1928 yılları arasında, yıl dönümlerinde işgalin Türk gazetelerine yansımaları ele alınmıştır. Gazetelerde 1925 yılına kadar olan yıl dönümlerinde genelde işgal hakkında değerlendirmelere rastlanırken, 1925’ten sonra hem değerlendirmelere hem de anma törenler hakkında bilgilere rastlanmaktadır.
References
- [İmzasız]. “Şehzadebaşı Baskını Hakkında Beyazıt İnzibat Subayının Raporu.” Harb Tarihi Vesikaları Dergisi, no. 22, E. U. Basımevi, 1957, ss. 499.
- Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, c. 1. Türkiye İş Bankası Yayınları, 1998.
- Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, c. 2. Cem Yayınevi, 1992.
- Arıkan, Mustafa. “Anadolu’da Yenigün Gazetesi”, https://ataturkansiklopedisi. gov.tr/bilgi/anadoluda-yenigun-gazetesi/ (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
- Armaoğlu, Fahir. “İngiliz Belgelerinde İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)”, Belleten, c. 62, no. 234, 1998, ss. 467-494.
- Atatürk, Kemal. Nutuk. Hazırlayan Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2005.
- Bardakçı, Murat. “Ohi! ve Zito!.” https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1100282-ohi-ve-zito (Erişim Tarihi: 05.04.2024).
- Bozkurt, Abdurrahman. İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2014.
- Criss, Nur Bilge. İşgal Altında İstanbul. İletişim Yayınları, 2008.
- Erdem, Ş. Can. “İtilaf Devletlerinin İstanbul’u Resmen İşgali ve Faaliyetleri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 21, no. 62, 2005, ss. 677-693.
- Güllü, Ramazan Erhan. “İşgal Karşısında İstanbul Basını ve Kamuoyu”, Millî Mücadele’nin Yerel Tarihi 1918-1923, Editör Mustafa Göleç vd., c. 11, 2023, ss. 347-364.
- Güner, Zekai, ve Orhan Kabataş. Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1990.
- Kalemli, Hüseyin. “İstanbul’da İlk ‘Kurtuluş Bayramı’ Kutlamaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, no. 62, 2018, ss. 109-142.
- Polat, Ü. Gülsüm. “İstanbul İşgal Edilince: 1915-1916 Müttefik Planları ve Mondros Mütarekesi Sonrasında Değişim.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, c. 17, no. 33, 2008, ss. 123-146.
- Saylan, Gürkan Fırat. “İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920)”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, c. 21, no. 41, 2014, ss. 17-40.
- Selek, Sabahattin. Millî Mücadele, c. 1, Örgün Yayınları, 1982.
- Tansel, Selahattin. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, c. 2. MEB Yayınları, 1991.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, I. Dönem, c. 28, i: 1, 1.3.1338.
- Temel, Mehmet. İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
- Akşam, 17 Mart 1928.
- Anadolu’da Yenigün, 16 Mart 1922.
- Anadolu’da Yenigün, 16 Mart 1923.
- Anadolu’da Yenigün, 16 Mart 1924.
- Cumhuriyet, 15 Mart 1925.
- Cumhuriyet, 16 Mart 1925.
- Cumhuriyet, 17 Mart 1925.
- Cumhuriyet, 16 Mart 1926.
- Cumhuriyet, 17 Mart 1926.
- Cumhuriyet, 17 Mart 1927.
- Hâkimiyet-i Milliye, 17 Mart 1925.
- Hâkimiyet-i Milliye, 17 Mart 1927.
- Milliyet, 16 Mart 1926.
- Milliyet, 16 Mart 1927.
- Milliyet, 17 Mart 1927.
- Milliyet, 15 Mart 1928.
- Milliyet, 16 Mart 1928.
- Milliyet, 17 Mart 1928.
- Son Saat, 16 Mart 1925.
- Tevhid-i Efkâr, 16 Mart 1923.
- Tevhid-i Efkâr, 17 Mart 1923.
- Tevhid-i Efkâr, 16 Mart 1924.
- Vakit, 16 Mart 1922.
- Vakit, 15 Mart 1925.
- Vakit, 16 Mart 1925.
- Vakit, 17 Mart 1925.
- Vakit, 16 Mart 1926.
- Vakit, 17 Mart 1926.
- Vakit, 16 Mart 1927.
- Vakit, 17 Mart 1927.
- Vakit, 16 Mart 1928.
- Vakit, 17 Mart 1928.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | History of The Republic of Turkiye |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 1, 2025 |
| Submission Date | January 21, 2025 |
| Acceptance Date | May 17, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 57 |
- Article Files